NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Door onze redacteuren JACO ALBERTS en MONIQUE SNOEIJEN
HILVERSUM, 8 APRIL. Bij de grootste familie van Nederland zijn ze er trots op de geestelijke vaders te zijn van het enige woord uit de omroepcultuur dat de Van Dale heeft gehaald: vertrossen. Definitie: ,,zijn programma's aanpassen aan de smaak van het grote publiek en derhalve slechts oppervlakkig, waardevrij amusement brengen, met weinig informatie en educatie''.

Inmiddels is vertrossing op televisie niet meer voorbehouden aan de TROS. Op het gebied van 'volksvermaak' is die met een duizelingwekkend tempo ingehaald door de commerciële omroepen. Gangmakers als André van Duin en Ron Brandsteder zitten al weer jaren met hun grote amusementsshows bij RTL4. ,,Wij zijn niet langer de pretfabriek van weleer'', zegt R. Huisman, financieel-economisch directeur van de TROS. Maar wat dan wel? De onrust onder medewerkers is groot. Morgen organiseert de omroep een vergadering voor alle medewerkers om de koers nog eens uiteen te zetten, een extra Leeuwenkuil, zoals Huisman dit soort bijeenkomsten noemt. Maar hij wil absoluut niet spreken van 'een crisis': ,,Ik kan me wel voorstellen dat er bij een bedrijf als het onze veel onzekerheid bestaat. Dat je het als medewerker niet meer helemaal bijsloft.'' De omroepen in Hilversum wachten angstig het oordeel af dat Den Haag over hun toekomst zal vellen. Maar vooral bij de TROS hebben ze wat te vrezen. Hoewel de omroep in het geval van omroepverkiezingen de grootste zou zijn, dreigt ze nu te verschrompelen tot een marginale omroep. Staatssecretaris Nuis (Media) wil namelijk dat het abonnement op een omroepblad losgekoppeld wordt van het lidmaatschap van een omroep, en dat voor een lidmaatschap 25 gulden apart in rekening wordt gebracht. Dat zou voor de TROS grote gevolgen hebben: Het ledenbestand van de TROS telt 586.000 namen, waarvan maar tweeduizend tientjesleden, de rest is abonnee op TrosKompas of de TV Krant. De vraag is nu: hoe kan de TROS zonder spelshows 'het volk' blijven behagen? Huisman somt op uit het mission statement: burgerlijk fatsoen, familiaal, nationaal gevoel, gezelligheid, betrouwbaarheid, constructieve houding en meningsvorming. De TROS hoeft, voor de kijkcijfers, niet zo nodig het laatste taboe te doorbreken, zegt Huisman. Laatst had hij in het SBS6-programma Over de rooie gezien hoe mensen voor geld hun geslachtsdeel ontbloten. ,,En dat op dat tijdstip.'' (half acht 'savonds - red.) Hij zijn kinderen gevraagd ,,toch vooral niet naar die onzin te kijken''. Burgerzin, daar moet het om draaien bij de TROS. De omroep ,,verzet zich'' volgens Huisman ,,tegen de voetbalrellen in Beverwijk en de brand bij een Turkse familie in de Haagse schilderswijk''. ,,Hoe? Door te laten zien dat er ook iets anders is.'' Bij zendergenoot EO waren ze volgens Huisman inderdaad ,,blij verrast'' te horen dat de TROS er tegenwoordig ook zo over dacht. ,,Maar des te beter in deze tijden van verloedering.''

Lange tijd heeft de TROS de mogelijkheid onderzocht 'commercieel te gaan'. De meest serieuze poging was nog die in 1988 met de gelegenheidsalliantie van TROS, AVRO en Veronica samen met Elsevier, Perscombinatie, Telegraaf en VNU. Maar de politiek was destijds nog niet toe aan commerciële televisie. Inmiddels is het gedweep met uittreden voorbij. Na oriënterende gesprekken met CLT, het Luxemburgse moederbedrijf van RTL en Veronica, en SBS was de TROS één ding duidelijk geworden: commercieel gaan én zelfstandig blijven was een illusie. Uit lijfsbehoud heeft de TROS daarom maar besloten in het publieke bestel te blijven. Of in de woorden van directeur Huisman: ,,Wij willen dat de TROS langdurig blijft bestaan.''

Maar niet elke TROS-medewerker is blij met de ingeslagen koers. In de top-vijftig van de dienst kijk- en luisteronderzoek van de NOS staan maar twee TROS-programma's: de TV-show en Deadline. Hoewel ze bij de TROS zeggen dat het vooral om de 'waarderingscijfers' gaat, kunnen sommigen het roemruchte verleden van grote spelshows maar moeilijk vergeten. Daarmee is de TROS nu eenmaal groot geworden. Vanaf het begin in 1966 bereikte de omroep binnen acht jaar de A-status. ,,Ik kan niet zeggen dat ik met hart en ziel aan de TROS verknocht ben'', zei TROS-coryfee Ivo Niehe onlangs in de Volkskrant. ,,Daarvoor lijkt de club te weinig op het bedrijf waar ik zeven jaar geleden zo enthousiast over was. (...) Tegenwoordig zit er maar weinig bijzonders tussen.'' Forse kritiek van de man die op de buis het in memoriam voor TROS-peetvader Joop Landré mocht uitspreken. Een TROS-medewerker die anoniem wil blijven, zegt: ,,Het is één grote klerezooi. De spanning is om te snijden. Er is geen TROS-gevoel meer onder de werknemers, ook niet meer bij de mensen die hier al twintig jaar werken.''

Het doet sommige TROS-medewerkers pijn dat zij opeens ondergeschikt zijn aan het totale publieke bestel, zegt oud TROS-man en huidige netcoördinator van Nederland 2, B. Bremer. Want ten faveure van dat publieke bestel begint het weekeinde op vrijdagavond niet langer met de programma's van de TROS. En eveneens omwille van het gehele bestel moet de TROS nu af en toe ook eens een avond 'smal' programmeren, dat wil zeggen voor een kleine groep kijkers. Ook dat is moeilijk te verkroppen voor veel medewerkers die zich altijd fel hebben verzet tegen publieke televisie als 'cultureel getto'. ,,Veel medewerkers roepen vroeger, vroeger, vroeger'', zegt de woordvoerder. ,,Maar vroeger is dood.''

De TROS heeft ook weinig keus. Vanuit Den Haag is de druk sterk om beter samen te werken binnen het bestel, en de voorschriften voor bepaalde percentages informatieve programma's, kunst en drama zijn tegenwoordig strikt. ,,Vroeger kon je de top-40 nog als cultuur verkopen'', zegt de woordvoerder. Nu dus niet meer. Vandaar - zaterdagnacht om twaalf uur - het programma Kunst....omdat het moet.

Maar ook al heeft de TROS de commercie definitief afgezworen, de banden van het publieke bestel knellen nog steeds. ,,Wij voelen ons in de eerste plaats een mediabedrijf'', zegt Huisman. Hij bedoelt: we willen zoveel meer dan volgens de Mediawet mag. Zoals produceren voor derden en activiteiten op het gebied van nieuwe media. Een voorbeeld: de TROS zou best een pay-per-view kanaal met dierenprogramma's willen oprichten. ,,Wij zijn heel sterk geëquipeerd in dierenspul'', legt Huisman uit. ,,Dus waarom geen TROS Dierenkanaal?''

Laatst had de woordvoerder van de TROS een nieuw woord gehoord in Hilversum: onttrossen. Dat stond voor zoiets als 'het besef dat er meer is dan alleen de hapklare brokken van de commercie'. Hij durft niet te voorspellen of ook die term de Van Dale zal halen.