NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

MISSCHIEN MOEST HIJ het wel eerder bekendmaken dan hij van plan was, maar een geweldige verrassing was het niet, wat Helmut Kohl op zijn 67ste verjaardag, vorige week, te melden had.

Zijn bereidverklaring om volgend najaar weer, en voor de zesde keer, lijsttrekker van de CDU/CSU te zijn kan al daaruit worden verklaard dat zijn twee grote resterende doelstellingen - de ,,onomkeerbare'' integratie van de Bondsrepubliek in Europa en de ,,interne eenwording'' van het sinds 1990 verenigde Duitsland - naar zijn smaak nog niet voldoende zijn verwerkelijkt. Er was trouwens nog een andere randvoorwaarde vervuld voor Kohls besluit: het door hem onbeminde weekblad Der Spiegel heeft immers voor de zoveelste keer in vijftien jaar zijn aanstaande val of vertrek voorspeld en bepleit.

Daarbij kwam dat de langzamerhand nerveus geraakte Duitse coalitiepartijen zijn onmisbaarheid intussen bijna tot een geloofsartikel hadden gemaakt. Dat enkele jonge regionale CDU'ers, die in hun deelstaten genoeg hebben van hun oppositierol, de afgelopen maanden soms hardop nadachten over een tijd na Kohl, doet daaraan nog niet zóveel af. Zeker niet wanneer de werking van het Duitse kiesstelsel in aanmerking wordt genomen, waarin kiezers op regionaal niveau een tegenwicht voor hun ,,nationale voorkeur'' kunnen geven en dat ook vaak doen. Zoals de SPD van de kanseliers Brandt en Schmidt dergelijke regionale correcties op haar langdurige macht in Bonn meemaakte in de jaren zeventig en de CDU zoiets beleeft in de jaren negentig. Wie regionale macht wil, en de werking van dit mechanisme kent, spreekt zodoende haast vanzelf anders over de politiek bevriende machthebber in Bonn.

De kanselier mag dan doorgaans geen snelle beslisser zijn, een wegloper voor moeilijkheden is hij niet. Wat heet moeilijkheden, de problemen van zijn land zijn niet alleen groot, ze zijn voor een belangrijk deel ook structureel. De grootste economie van Europa moet over een breed front afslanken, moderniseren en beweeglijker worden om in een globaliserende wereld in de pas te blijven, terwijl een groot deel van de bevolking de noodzaak daarvan niet of nauwelijks inziet. Het recente taaie gevecht over de subsidiëring van de kolenproduktie mag daarvoor als voorbeeld gelden. De omvang van zulke Duitse problemen geeft het woord uitdaging de waarde van een understatement. De kanselier ziet die uitdaging kennelijk nog als te zwaar om haar al volgend jaar over te laten aan zijn grote vertrouweling en ,,kroonprins'' Wolfgang Schäuble, de principieel conservatievere, aan een rolstoel gekluisterde fractieleider in de Bondsdag, die intellectueel zijn meerdere is, maar politiek nog niet.

KOHL ZAL in 1998 een kwart eeuw partijvoorzitter en veertien jaar kanselier zijn. Hij heeft het kanseliersrecord van Konrad Adenauer al gebroken en zou, als hij, na '83, '87, '90 en '94, nog één keer wint zelfs in het jaar 2001 het record van Bismarck kunnen breken en als enige zowel in het Rijnland (Bonn) als in ,,Pruisen''(Berlijn) hebben geregeerd. Om de gedachten nog nader te bepalen: in 1976 was hij voor de eerste keer nationaal lijsttrekker, toen als een jonge vernieuwer, die liefst 48,6 procent van de stemmen haalde (een score waarvoor hij volgend jaar graag zou tekenen) maar toch oppositieleider moest worden tegen een coalitie van SPD en FDP onder Helmut Schmidt. Maar sinds Kohl eind '82 ten koste van Schmidt aan de macht kwam heeft hij al zijn SPD-uitdagers (Vogel, Rau, Lafontaine, Scharping) achtereenvolgens meer of minder overtuigend geklopt en tevens - in 1989/'90 - zijn naam als eenheidskanselier gevestigd. Daarmee heeft hij alvast één mooi hoofdstuk in het Duitse geschiedenisboek op zijn naam gebracht, wat van de oorspronkelijk emotionele Pfälzer een wat bezonkener mens heeft gemaakt. Meer nog: hij is als het ware al zijn eigen aartsvader geworden. Waarbij de vraag mag worden gesteld of die onmiskenbare kwaliteit hem óók kwalificeert om leiding te geven aan de grote vernieuwingsslag die Duitsland nodig heeft. Een vraag is ook hoe het toch mogelijk is dat iemand die zijn land na dertien jaar kanselierschap zo in economische moeilijkheden weet toch nog steeds de grootste kanshebber voor zijn eigen opvolging is.

HET ANTWOORD op die laatste vraag geeft de SPD, een partij die het door de voortdurende personele gevechten in haar top en een gemis aan overtuigende alternatieven Kohl c.s. nu al jaren niet al te moeilijk heeft gemaakt. Uit de generatie van Willy Brandts zogenoemde kleinkinderen, die nu zelf de leeftijd van grootvaders hebben bereikt, moet volgend jaar de SPD-uitdager komen. Als kanshebbers gelden partijvoorzitter Oskar Lafontaine, premier van Saarland, en - meer nog - Gerhard Schröder, premier van Nedersaksen. De eerste is, ondanks een reeks nare hele en halve schandaaltjes in zijn biografie, de favoriet van de partijkaders. De tweede geldt als een Macher, die goed staat aangeschreven bij de vakbeweging én het bedrijfsleven en die het bovendien in opiniepeilingen het best doet tegen Kohl. En die, nog iets, soms - zij het nu nog tentatief - spreekt over uitstel van de Europese muntunie als middel om de recordwerkloosheid niet verder te laten oplopen.

Over het vermoedelijk komende duel tussen Kohl en Schröder valt nu al iets opmerkelijks te melden. Namelijk dat zij beiden in de eerste maanden van 1998 voor een vuurproef komen te staan waarvan de uitkomst hun uiteindelijke kansen ingrijpend kan beïnvloeden. Want zoals Kohl nog maar moet afwachten of, en hoe, Duitsland zich volgend voorjaar kwalificeert voor de muntunie is het een vraag voor Schröder (en voor de SPD) of zijn uiterst kleine meerderheid in Nedersaksen over een jaar in regionale verkiezingen daar zal worden bevestigd.

HIER WORDT een tableau denkbaar dat straks ook voor de Europese buren heel interessant kan worden. Gesteld eens dat Duitsland alleen dankzij een soepele hantering van de toetredingseisen wordt toegelaten tot de Economische en Monetaire Unie en de twijfels van de Duitse bevolking worden vergroot inzake de hardheid van de euro in vergelijking tot de D-mark. Gesteld ook eens dat Schröder vervolgens in zijn thuisstaat Nedersaksen zijn meerderheid verliest en, als compensatie, voor zijn mars naar Bonn dan naar meer kritisch materiaal gaat zoeken in het ,,euro-dossier'' en de economische tegenwind daarmee in verband brengt. Dan gebeurt precies wat de Europaan Kohl zo graag zou hebben vermeden. Namelijk dat de volgende Bondsdagverkiezingen vooral over één vraag gaan: bent u voor of tegen dat ,,Europa'' van de euro, waarin die Kohl en de zijnen Duitsland zo graag onherroepelijk geïntegreerd zouden willen zien?