Dossier Kok / Van Aartsen

Nieuws

Wim Kok

Jozias van Aartsen

Buitenlands beleid

Documenten

Links

Na de knallende ruzie tussen premier Kok en minister Van Aartsen zijn de fractieleiders begonnen aan de reparatie van de verstoorde verhoudingen.

Door onze redacteuren
GIJSBERT VAN ES en KEES VAN DER MALEN

DEN HAAG, 2 NOV. Premier Kok en minister van Aartsen treffen elkaar vanavond weer in de Tweede Kamer. Een goed gesprek, na hun in alle openbaarheid opgeschroefde controverse van dinsdagnacht, hebben ze gisteren en vanmorgen nog niet gevoerd. Wanneer ze hun ernstig verstoorde verhoudingen normaliseren en of ze dat doen, is nog onduidelijk. Te volle agenda, even tot bedaren komen, morgen ministerraad, zegt hun omgeving.

Pas vanmiddag, in het wekelijkse Torentjesoverleg, is er een begin gemaakt met het noodzakelijke reparatiewerk. Het politieke beraad van de premier, de vice-premiers en de leiders van de coalitiefracties viel deze week een dag later dan gewoonlijk, omdat Kok aanvankelijk op woensdag in Slowakije zou zijn. (Dit bezoek ging niet door wegens ziekte van de Slowaakse gastheer.) VVD-leider Dijkstal is vanmiddag naar het Torentje gegaan om zijn rol van politiek masseur te vervullen. Het is de rol die hij in zes jaar 'paars' al vele malen vaker heeft gespeeld. PvdA-fractieleider Melkert zal de betrokkenen van VVD- en PvdA-huize oproepen hun kwade en andere negatieve emoties jegens elkaar te overwinnen. 'Hoofd koel houden'- dat is doorgaans de boodschap van Melkert in dagen van opwinding.

Premier Kok koos gisteren nadrukkelijk voor een time-out. De fractieleiders van de coalitie spraken gisteren wel met Kok, maar dan vooral via de media. Dijkstal, partijgenoot van Van Aartsen, verklaarde dat de controverse " schadelijk was voor het kabinet en schadelijk voor de minister-president". Over schade voor Van Aartsen sprak hij niet. PvdA'er Melkert, partijgenoot van Kok, kritiseerde niet de premier, maar vond eveneens dat de barrières snel moeten worden hersteld.

Waar Dijkstal koos voor de ernstige toonsoort, hanteerde Melkert de lichte toets. Zeker, ook hij had na het debat "een hele hoop gebroken serviesgoed" zien liggen. Maar was het juist niet, net als bij ruzie in een huwelijk, " uitermate bevredigend" om na zoiets "samen nieuw serviesgoed te kopen"? Buiten de coalitie werd gisteren vooral vastgesteld dat het aanzien van de premier stevige schade had opgelopen. Oppositieleider De Hoop Scheffer noemde de wijze waarop de premier is opgetreden tegenover zijn minister van Buitenlandse Zaken ronduit "miezerig". En in de meest gouvernementele fractie, die van de SGP, werd vastgesteld dat de als betrouwbaar gewaardeerde premier aan geloofwaardigheid heeft ingeboet.

Tegelijk bleven alle partijen ook gisteren vruchteloos zoeken naar een afdoende verklaring hoe de premier zo vergaand en zo ernstig in de problemen heeft kunnen komen in de Kamer. Is het de slechte persoonlijke verstandhouding van de steile Kok tegenover de geposeerde Van Aartsen die de premier is opgebroken? Is het slijtage van een minister-president die te lang aan de macht is en corrigerende signalen uit zijn omgeving begint te missen, zoals dat met zijn voorganger Lubbers het geval was? Heeft de premier de laatste weken wellicht een te drukke internationale agenda gehad (Duitsland, VS, Korea, Turkije), die hem heeft overbelast en waardoor hij zijn coördinerende rol als eerste minister heeft verwaarloosd?

Speculaties zijn te over, maar dan vooral in de achterkamers. De enige die een publiekelijk een verklaring had voor het optreden van Kok was Melkert. Hij zei te weten dat Kok "erg in zijn maag" had gezeten met internationale weerstand tegen de kandidatuur van partijgenoot Pronk en dat Kok er alles aan had willen doen om die kandidatuur te laten slagen. Dat was amper een verklaring, maar veelal een verdediging van zijn chef. En Kok zelf? De premier koos in ieder geval tot vanmiddag voor etherstilte. Waar de minister van Algemene Zaken dinsdagnacht moest meemaken dat zijn uitleg over de kandidatuur van Lubbers hoongelach ontmoette van Kamerleden, heeft hij gisteren en vandaag een stroom van vernietigende commentaren in en van de media over zich heen gekregen.

Minister van Aartsen maakte intussen, zowel gisteren als vanmorgen, een montere indruk bij de verdediging van zijn begroting in de Kamer. In VVD-kring wordt vastgesteld dat Van Aartsen, tot dinsdag strijdend tegen een imago van 'brekebeen', sterker uit de strijd met Kok tevoorschijn lijkt te zijn gekomen. Ook Van Aartsen bleef zwijgen over zijn ruzie met de premier. In algemene termen wilde hij vanmorgen in de Kamer wel kwijt dat er, los van incidenten, eens 'structureel' moet worden gekeken naar de relatie tussen Algemene Zaken en Buitenlandse Zaken op het terrein van buitenlands beleid. Maar los daarvan is het ten minste zo belangrijk "dat er goede communicatie bestaat tussen de premier en de minister van Buitenlandse Zaken en ik kan u verzekeren dat we dat ook zullen gaan doen", aldus Van Aartsen.

Hij zei er niet bij wanneer daarmee een begin wordt gemaakt.