Dossier Kok / Van Aartsen

Nieuws

Wim Kok

Jozias van Aartsen

Buitenlands beleid

Documenten

Links

Van Aartsen valt oppositie Servië af

Door een onzer redacteuren
ROTTERDAM, 4 OKT. Minister Van Aartsen (Buitenlandse Zaken) heeft er gisteren als eerste bewindsman binnen de Europese Unie voor gepleit dat de oppositie in Joegoslavië toch deelneemt aan de tweede ronde van de presidentsverkiezingen, zondag aanstaande.

De Joegoslavische pers, die trouw is aan de zittende president, Slobodan Milosevic, heeft aan Van Aartsens suggestie vanochtend grote aandacht besteed.

Binnen de Europese Unie is onenigheid ontstaan over het beleid tegenover Joegoslavië. Van Aartsen is niet de enige EU-minister van Buitenlandse Zaken die vindt dat de Joegoslavische oppositie hieraan moet deelnemen, zo bevestigen goed geïnformeerde bronnen in Brussel en Den Haag. Van Aartsen deed zijn uitspraken in een vraaggesprek met onder meer Radio 1. Hij zei dat Vojislav Kostunica, die op 24 september de eerste ronde van de Joegoslavische presidentsverkiezingen won, er goed aan doet zijn aanhangers op te roepen in de tweede ronde te gaan stemmen. "Ik hoop (..) dat Kostunica zijn aanhang zal vragen om in de tweede ronde naar de stembus te gaan en weer massaal op hem te stemmen", aldus Van Aartsen.

Het Franse voorzitterschap van de EU blijft oppositieleider Kostunica aansporen om de tweede verkiezingsronde af te wijzen omdat hij al bij de eerste ronde met voldoende meerderheid zittend president Milosevic heeft verslagen. Solana, de hoge functionaris voor het Buitenlands beleid van de Europese Unie, geeft officieel geen commentaar op de aansporing van Van Aartsen. Hij stelt zich op het standpunt dat iedere minister zijn eigen redenen heeft om uitspraken te doen. Maar volgens Brusselse diplomaten wordt al enige dagen tussen de lidstaten gedebatteerd over de beste houding in de Joegoslavische crisis. In diplomatieke kringen in Den Haag wordt gesteld dat ook onder Britse, Franse, Italiaanse en Griekse diplomaten grote bezorgdheid leeft dat de boycot tot een, althans formeel, geldige overwinning van Milosevic bij de presidentsverkiezingen kan leiden, terwijl in werkelijkheid de volksgunst naar zijn opponent Kostunica uitgaat, wiens overwinning de Europese voorkeur heeft.

Deze landen zijn ervan overtuigd dat Kostunica bij een tweede ronde een massale overwinning zal behalen, zodat Milosevic niets meer kan opeisen. Officieel heeft de EU Kostunica na de eerste verkiezingsronde al als overwinnaar erkend en daarmee impliciet verklaard dat er voor een tweede ronde geen noodzaak is. Frankrijk houdt aan dat standpunt vast. Diplomaten proberen op het ogenblik de tegenstelling binnen de EU te overbruggen met de formule dat het een zaak van Kostunica en de Joegoslavische oppositie zelf is om te beslissen of ze aan de verkiezingen meedoen of niet en dat de EU ze in alle gevallen zal steunen, hoe de keuze ook uitvalt.

Het belangrijkste Servische dagblad, Politika, dat trouw is aan Milosevic, plaatst de uitspraken van Van Aartsen vanochtend prominent op de voorpagina, onder de kop 'Holland tegen boycot van de tweede ronde'. (www.politika.co.yu) De voorpagina wordt gedomineerd door waarschuwingen van de Joegoslavische regering dat tegen leden van de oppositie die oproepen tot stakingen en blokkades 'maatregelen' zullen worden genomen.

Politika geeft Van Aartsens uitspraken correct weer, en constateert dat hij de eerste leider van een EU-land is die zich op deze manier uit. De krant zegt dat Van Aartsens uitspraken stroken met die van Jiri Dienstbier, afgezant van de Verenigde Naties op de Balkan.

Leden van de oppositie reageerden vanmorgen desgevraagd verbaasd op de uitspraken van Van Aartsen. Zarko Korac, leider van de Sociaal Democratische Unie, één van de partijen binnen de democratische oppositie DOS: "Wát heeft hij gezegd? Dat we aan de tweede ronde mee moeten doen? Heeft hij er dan geen besef van dat Milosevic illegaal in die tweede ronde is gekomen?" Servische oppositieleden denken dat het de Nederlandse minister moet zijn ontgaan dat de procedures bij het tellen van de stemmen frauduleus zijn geweest en dat de Joegoslavische president zich in een tweede ronde zeker van dezelfde trucs zal bedienen, met als enig verschil dat hij nu precies weet hoeveel hij in de eerste ronde te kort is gekomen.

Van Aartsen meent dat Kostunica geen oplossing heeft voor het probleem dat bij een boycot door de oppositie Milosevic zichzelf straks op zondag tot de legitieme overwinnaar van de verkiezing kan uitroepen. "Kostunica bevindt zich nu, denk ik, in de positie dat hij er het beste aan doet om zijn aanhang te vragen: man en vrouw, jongens, meisjes: ga naar die stembus", aldus Van Aartsen.

De bedenkingen tegen de thans door de Joegoslavische oppositie gevolgde taktiek worden mede ingegeven door een zekere voorzichtigheid ten aanzien van Kostunica, met wie de Europese diplomatie nog maar sinds korte tijd contact heeft. Ook de oppositiekandidaat is immers een Servische nationalist, net als Milosevic. Kostunica is ongetwijfeld het betere alternatief maar is niet zonder meer iemand waar de Europese diplomatie op de Balkan zich aan kan uitleveren, aldus diplomatieke bronnen.

De Servische regering heeft gisteren op de staatstelevisie gewaarschuwd tegen 'subversieve activiteiten' door de oppositie en haar aanhangers. De waarschuwing komt tegelijk met een harder optreden door de Servische autoriteiten tegen de oppositie.