DEN HAAG, 5 FEBR. Het wordt spitsroeden lopen. Vijf Tweede-Kamerleden onder voorzitterschap van Jos van Rey (VVD) gaan aan de slag met het opstellen van een vragenlijst naar aanleiding van recente publicaties in deze krant over de technolease-constructie tussen de Rabobank en Philips. Door technologische kennis aan de Rabobank te verkopen en die vervolgens weer terug te huren, kreeg Philips in 1993 direct een bedrag van 680 miljoen gulden. De steunoperatie verschafte de Rabobank volgens ambtelijke notities een fiscaal voordeel van 1,1 miljard gulden. Uit een eerste reactie van parlementariërs bleek dat ze niet op de hoogte zijn geweest van de toen voorspelde financiële gevolgen. Is de Kamer in 1993 voldoende geïnformeerd, zo vragen de parlementariërs zich af. Dezelfde vraag die ook over de Fokker-technolease van 1994 is opgeroepen. Daarbij ontving het Fokker 411 miljoen gulden van de Rabo en liep de schatkist 770 miljoen gulden aan belastinginkomsten mis; ambtelijke kostenramingen werden volgens vele betrokkenen evenmin aan de Kamer voorgelegd.

De voormalige oppositiepartijen, VVD en D66, drongen eind vorige week direct aan op een onderzoek. De VVD'er Van Rey pleitte voor een parlementair onderzoek, zijn D66-collega Gerrit Ybema wil een aanvullend onderzoek door de Algemene Rekenkamer. Die heeft ervaring met het onderwerp, want vorig jaar bracht ze een, door het kabinet bestreden, rapport uit over de technolease-constructie tussen de Rabobank en Fokker.

De 'oude' regeringspartijen CDA en PvdA reageerden in eerste instantie afwachtend. De christen-democraten worstelen met hun bestuurlijke erfenis. Gebleken is dat oud-premier Ruud Lubbers de fiscale constructie voor Philips en Fokker heeft afgedwongen. Ook minister van Economische Zaken Koos Andriessen toonde zich een groot voorstander van de regeling.

Het feit dat Van Rey direct om een parlementair onderzoek riep, wekte wrevel op bij de CDA'ers. ,,Op welke CDA-bijeenkomst is deze deal nu weer geregeld'', vroeg de VVD'er in 1993 aan de CDA-bewindslieden Andriessen en Marius van Amelsvoort (Financiën) nadat de minister van Economische Zaken voor de VPRO-radio had uitgelegd wie de ware redder van Philips was geweest.

Ook de PvdA behandelt de kwestie met fluwelen handschoenen. Toenmalig minister van Financiën Wim Kok was formeel verantwoordelijk voor de toepassing van de technolease.

,,Een onzettend opgeklopt verhaal'', zei Kamerlid Wim van Gelder (PvdA) zaterdag in het PvdA-Vlugschrift over de stukken in deze krant. ,,Het enige waar je over verbaasd kan zijn is over de hoogte van het bedrag dat ermee gemoeid blijkt te zijn.'' Zijn fractiegenote Tineke Witteveen sloot zich echter vrijdag al aan bij het verzoek van D66 voor een aanvullend onderzoek door de Rekenkamer.

De Kamerleden Van Rey, Witteveen, Wim Mateman (CDA), Jan van Walsem (D66) en Mohamed Rabbae (GroenLinks) gaan de vragen van hun collega's inventariseren en trekken na welke instantie die vragen het best kan beantwoorden.

Saillant is dat het onderwerp gisteren al met het presidium van de Algemene Rekenkamer is besproken. Twee keer per jaar neemt een delegatie van de Tweede Kamer met het presidium de onderzoeksagenda door. Bij de rondvraag is de Philips-technolease aan de orde gesteld. Rekenkamer-voorzitter Henk Koning wees er direct op dat de financiële relatie tussen de overheid en Philips minder intensief is dan met Fokker. Het verkrijgen van informatie zal voor de Rekenkamer formeel daarom moeilijker zijn. Daarnaast is de verhouding van de Rekenkamer met het kabinet-Kok ernstig verstoord door de publicatie van het eerdere Fokker-rapport. De Rekenkamer typeert de technolease als staatssteun - een analyse die het kabinet bestrijdt, maar die bij de Europese Commissie in Brussel ook weerklank vindt. Aan het einde van het gesprek heeft Koning laten weten dat de Tweede Kamer de zaak beter zelf kan uitzoeken: immers het gaat om de vraag of de parlementariërs wel voldoende waren geïnformeerd.

Morgen zal de commissie-Van Rey het plan de campagne presenteren. De vragen zullen worden voorgelegd aan het kabinet, de Algemene Rekenkamer en eventueel verantwoordelijke bewindslieden. Onduidelijk is of daarmee de Kamer serieus van plan is de tanden in de zaak te zetten, dan wel aanstuurt op een subtiele afwending van een onderzoek om de paarse coalitie niet te belasten. De bal wordt neergelegd bij het kabinet: wanneer de beantwoording van de vragen volgens de regeringsfracties voldoende is, lijkt een parlementair onderzoek afgewend.

De VVD haalt enige druk van de ketel, terwijl het CDA de druk juist opvoert. De christen-democraten maakten gisteren namelijk een verrassende ommezwaai. Nadat financieel woordvoerder Gerrit Terpstra afgelopen weekeinde weinig enthousiasme voor een onderzoek toonde, nam de fractie gistermorgen een ander besluit: aansluiting bij de voorkeur van VVD en GroenLinks voor een parlementair onderzoek. Een aantrekkelijke optie in de aanloop naar de Tweede-Kamerverkiezingen volgend jaar. ,,Mateman loopt zich al warm om premier-Kok te ondervragen'', zegt een Kamerlid van het CDA. Premier Kok kan tegen een stootje, weet Mateman, die vorig jaar nog om een parlementair onderzoek vroeg naar de deconfiture van Fokker. ,,Hij heeft veel verantwoordelijkheid gedragen in het verleden en ik ben ervan overtuigd dat ook Kok zelf zal willen getuigen.''

NRC Handelsblad, 5 februari 1997