Affaire Srebrenica

Nieuws

Chronologische reconstructie

Commissie Bakker

Achtergrond

Opinie

Coen van Zwol

SCHAARSBERGEN, 10 MEI. De verhalen over misdragingen van het 12de bataljon van de luchtmobiele brigade in de moslim-enclave Srebrenica in Bosnië komen hard aan in Schaarsbergen.

In het protestants militair tehuis aan de Deelenseweg, vlakbij de kazerne, snelt de beheerder onmiddellijk toe als een soldaat wordt aangesproken. “Er is vanochtend door de commandant van de kazerne bevel gegeven dat we niet mogen praten. U moest maar gaan.” En aan de poort is men al niet veel spraakzamer. “Voor smeuïge verhalen moet je elders zijn”, snauwt sergeant-majoor Van Rossum.

De nervositeit is begrijpelijk. Dit is de elite-eenheid van de landmacht-nieuwe-stijl. De grote investeringen in mankracht, materieel en geld leidden in de afgelopen jaren elders tot scheve ogen. Het ligt dan ook voor de hand dat geruchten over de 'licht-debiele brigade', zoals de scheldnaam luidt, bij andere landmachteenheden tot meesmuilend commentaar aanleiding geven. De geruchten mogen er zijn. Er gaan verhalen over verkoop van wapens aan plaatselijke milities in Srebrenica, over prostitutie binnen de muren van het militaire complex, over mishandelingen van de burgerbevolking. Geruchten over soldaten die kinderen aanmaakblokjes met jam serveerden of met snoepgoed een mijnenveld inlokten. Ook wordt er binnen de landmacht gefluisterd over gebruik van hasj, xtc-pillen en cocaïne. Voordat 'Dutchbat' in de moslim-enclave arriveerde, liepen er al interne onderzoeken tegen militairen wegens drugshandel.

Voorzitter B. Snoep van de militaire vakbond AFMP klinkt resoluut. Als er iets klopt van de verhalen over in Srebrenica, is het schandalig dat de leiding niet heeft opgetreden. “Het heeft er alle schijn van dat wangedrag gewoon gedoogd werd”, zegt Snoep. “Niet alleen tegen misdragingen, maar ook tegen het tolereren of verzwijgen daarvan moet hard opgetreden worden.”

Evenmin kan de vakbondsvoorzitter begrijpen dat de geruchten, die al in januari rondgingen, nu pas onderzocht worden. “Gebruik van drank en drugs komt voor; dat valt niet te vermijden. En hoerenloperij is te tolereren”, vindt Snoep. “De jongens hebben een leuke avond, de dames verdienen wat pecunia en iedereeen is gelukkig. Maar binnen een militair complex kan dat absoluut niet. Wachtposten die zich met de dames bezighouden, terwijl er achter hun rug militair materieel wordt gestolen.”

Pag.3: Idealisme bederft snel in Srebrenica

Anderhalf jaar geleden vertrok 'Dutchbat' met hooggestemde idealen naar Srebrenica. Anders dan hun Canadese voorgangers zou men een goed contact opbouwen met de bevolking. De luchtmobiele brigade wilde zich actief bemoeien met de hulpverlening en door middel van 'sociale patrouilles', die geen concreet militair doel dienden, een mooie band met de 'locals' kweken. En anders dan de Oekraieners in de naburige enclave Zepa, die het daar zo naar hun zin hadden dat ze niet vervangen wilde worden, zou men zich niet laten corrumperen.

Maar in de 'hogedrukpan' Srebrenica gaan idealen al snel verloren. Meer dan 40.000 moslim-vluchtelingen zijn hier door de Servische Bosniërs bijeengedreven op een gebied van zo'n tien bij vijftien kilometer en leven van de schaarse voedselhulp die de belegeraars doorlaten. Rond de enclave liggen Servische eenheden, die de bevoorrading van de troepen stelselmatig frustreren en eind vorig jaar een groep verlofgangers een week lang gijzelde. Observatieposten van de Nederlanders liggen vaak onder vuur. Overste Vermeulen, commandant van de eerste lichting van de luchtmobiele brigade in Srebrenica, noemde het bij zijn terugkeer in juli vorig jaar 'puur krijgsmansgeluk' dat er niet meer doden en gewonden waren gevallen.

De verhouding met de plaatselijke bevolking verslechterde het laatste jaar zienderogen. In juni vorig jaar openden schildwachten al eens het vuur op indringers die legermaterieel wilden stelen, twee indringers raakten daarbij gewond. Binnen de - officieel gedemilitariseerde - moslimenclave bestaan wapendepots, waar plaatselijke milities uit putten als ze guerrilla-expedities ondernemen tegen de Servische belegeraars. De Nederlandse troepen kunnen daar alleen tegen optreden in samenwerking met de lokale autoriteiten, die niet al te bereidwillig zijn. Veel 'locals' houden het hoofd boven water met smokkel, diefstal en prostitutie; de houding tegenover 'Dutchbat' zou ook vijandig zijn omdat het zich minder dan andere VN-eenheden inlaat in schimmige handeltjes.

“Verveling en frustratie over de eigen machteloosheid en de groeiende vijandigheid van de plaatselijke bevolking kunnen tot ontsporingen leiden”, zegt Snoep van de AFMP. “Als kinderen je constant lopen te jennen, dan jen je terug. Als een burger zegt dat een weg veilig is, en je maten rijden even later op een landmijn, dan wordt je wrokkig.” Maar zelfbeheersing is nu juist een eigenschap waar in de vooropleiding eindeloos op gehamerd moet worden, zegt Snoep. Daar zit volgens de vakbondsvoorzitter het probleem.

De luchtmobiele brigade bestaat grotendeels uit BBT'ers, Beroeps Bepaalde Tijd, die een contract van 2,5 jaar uitdienen. Na een vooropleiding van een half jaar dienen ze een half jaar in Bosnië. In de wens om voldoende recruten te krijgen, heeft de landmacht te veel concessies gedaan aan de kwaliteit, aldus Snoep. “Ik zeg niet dat de jongens dom zijn, maar wel laag opgeleid. Dienstplichtigen kon je binnen twee uur uitleggen hoe je met een kaart en een kompas moet omgaan, bij deze jongens heb je een hele dag nodig, hoor ik van instructeurs van onze bond. Sinds januari zit er weer een lichting in Seedorf, die moet over een half jaar naar Bosnië. Zo'n vooropleiding schiet beslist tekort als je in een complexe situatie terecht komt, zoals in Srebrenica.”

Daarnaast wordt er volgens Snoep met name binnen de luchtmobiele brigade te veel ingespeeld op esprit de corps. Snoep: “Het wordt er ingehamerd dat ze de crème de la crème zijn, een soort Übermenschen. Zo'n mentaliteit moeten we vijftig jaar na de oorlog niet hebben. In crisissituaties gaan zulke jongens dan als Rambo's optreden.”

Toch is het op dit moment zeer de vraag of wangedrag van Nederlandse troepen structureel is, of dat er sprake is van losse incidenten. De VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR noemt de geruchten zelfs “absolute nonsens”. Woordvoerder M. Nyberg van UNHCR in Zagreb: “We hebben met onze field officers ter plaatse gepraat, die bezweren ons dat er niets is gebeurd. Srebrenica is een mierenhoop, als er iets voorvalt, horen zij dat. En dan had de Bosnische regering dat ook wel aan de grote klok gehangen, want die doet niets liever dan de VN in diskrediet brengen.” Ook bij de Belgische afdeling van Artsen zonder Grenzen, die in Srebrenica medische posten heeft, is niets over misdragingen bekend.

Terug naar overzicht