Hendrik Riphagen, Landbouw-ambtenaar, reist regelmatig naar Brussel. Op stap in het Europese circuit.

Koen Greven
"EEN AMBTENAAR MOET het straatje van de minister zoveel mogelijk schoonvegen. Je moet steeds alert blijven voor de obstakels die anderen op de weg leggen'', meent Hendrik J. Riphagen (44). Hij is een van de ongeveer vijftig ambtenaren van het ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij die regelmatig de gang van Den Haag naar Brussel maken om de belangen van het vaderland te verdedigen. De ene keer gaat hij voor een vergadering, de andere keer om informatie te "shoppen'.

Riphagen heeft als afdelingshoofd van de directie internationale zaken de verantwoordelijkheid over plantaardige produkten in de Europese Unie (EU). Het voorzitterschap in de EU per 1 januari betekent dat Nederlanders dan op alle verschillende ambtelijke niveaus de Brusselse agenda's zullen bepalen. Riphagen zal voorzitter worden van een tiental werkgroepen die voorstellen van de Europese Commissie (EC) onder de loep nemen. Zijn portefeuille loopt uiteen van hennep tot hop.

In de wandelgangen van het Brusselse raadsgebouw komt hij toevallig de Ier tegen die nu nog het voorzitterschap vervult van enkele plantaardige werkgroepen. ,,Je ziet er moe uit, maar ik neem aan dat je nog wat moeilijke dossiers voor 1 januari afhandelt'', zegt Riphagen lachend. ,,Ja, ja'', antwoordt de Ier. ,,Ik kijk nu al uit naar jouw voorzitterschap.'' De Haagse ambtenaar gaat één keer per week naar Brussel. ,,Je moet af en toe gewoon je hoofd laten zien.'' Die morgen is Riphagen in alle vroegte opgestaan om de "ambtenarentrein' naar Brussel te halen. Het is nog donker en een koude wind blaast over het perron van Rotterdam CS. De trein heeft tien minuten vertraging. Een alpinopetje bedekt zijn hoofd en de jas zit tot de laatste knoop dichtgesnoerd. Zijn leren handschoenen houden een zwarte tas met stukken vast.

Eenmaal gezeten op de oranje eerste-klasstoel steekt Riphagen een brandende lucifer in zijn pijp. Hij schrikt even op als hij van achteren op zijn schouder wordt getikt. ,,Hé Henk, alles goed? Wat ga jij doen vandaag'', vraagt een collega-ambtenaar. ,,Ik ga naar het raadssecretariaat en naar de Commissie. Een beetje rondkijken en netwerken voor het voorzitterschap'', antwoordt hij. De trein rijdt na ruim twee uur Brussel binnen. Door de vertraging mist Riphagen zijn aansluiting naar station Schuman, maar de ambtenaar weet na vijftien jaar "Euro-ambtenaarschap' de alternatieve routes. De metro brengt hem tot voor de deur van het reusachtige raadsgebouw.

Riphagen toont nonchalant zijn pasje dat hem permanent toegang verschaft tot het gebouw waar de verschillende raden van Europese ministers bijeenkomen. Hij heeft een afspraak met een Britse raadssecretaris die de voorzitter bijstaat tijdens de vergaderingen. ,,Die man zit straks naast me, het is belangrijk om even kennis te maken met zo iemand'', legt Riphagen uit.

Handjes worden geschud. Na een beleefdheidsgesprekje over gezamenlijke kennissen komen de papieren op tafel. Samen nemen ze stap voor stap de lijst met mogelijke onderwerpen door. Riphagen krabbelt met een vulpen wat korte zinnetjes op een blaadje. ,,Ik heb gehoord dat de Commissie bezig is een voorstel uit te werken over hop'', zegt hij. ,,O echt? Niets van gehoord. Als je iets hebt, laat mij het dan even weten'', voegt hij eraan toe. Wel wordt alvast een datum achterin januari geprikt voor de werkgroep "hop'. ,,Verwacht u verder nog dingen op de agenda'', vraagt Riphagen. De Brit loopt naar zijn bureau en pakt een honderden pagina's dik rapport over koolzaadteelt op braakgelegde grond. Riphagen kijkt er ironisch naar en zegt: ,,Are you cleaning your desk?'' De Engelsman slaat het rapport weer dicht met een blik van "ik kan het altijd proberen'.

Op de gang grijnst Riphagen nog na over de poging van de Brit om zijn bureau op te ruimen. ,,Die Engelsman wil natuurlijk eens af van dat rapport over koolzaadteelt dat er al jaren ligt, maar er is geen haar op mijn hoofd die eraan denkt om dat op de agenda te zetten. Ten eerste is dit dossier technisch moeilijk uitvoerbaar en ten tweede heeft Nederland er geen enkel belang bij om dit onderwerp aan te raken. Dit zetten we mooi een poosje in de koelkast, daar kan het dan lekker besterven.''

Volgens Riphagen is het zaak dat Nederland tijdens het voorzitterschap "scoort'. ,,Een land kan een goede naam opbouwen en respect afdwingen door een goed voorzitterschap. Het is not done als voorzitter te opvallend voor je eigen belangen op te komen. Wat je als voorzitter wel mag doen is de agenda beïnvloeden'', legt hij uit.

Op het lijstje van mogelijke onderwerpen die de eerste helft van 1997 worden behandeld, staan behalve hop ook tabak, olijfolie, vlas, hennep en bananen. Zaken die onder de hoede vallen van een Italiaanse raadssecretaris. De ontmoeting met de Italiaan is zakelijk. De onderwerpen passeren de revue, maar de secretaris lijkt niet echt geïnteresseerd. Het gesprek komt al snel op het dossier "wijn'. ,,Is daar beweging te verwachten'', vraagt Riphagen. Geduldig legt de Italiaan uit dat dat niet op de rol staat. De oogst is immers pas in het najaar te verwachten en dan heeft Luxemburg de voorzittershamer overgenomen. De Nederlander zet een streep door het kopje "wijn'. Tussen neus en lippen vermeldt Riphagen dat Nederland "aardappelen' niet aan de orde zal stellen.

,,Kijk'', zegt de Nederlandse ambtenaar even later op de gang, ,,aardappelen is een dossier dat we dus absoluut niet op de agenda zullen zetten. Het is een van de weinige produkten waarvoor geen marktregels gelden. Dat moet zo blijven. De Ieren hadden het just for the fun op de agenda gezet. Heel leuk, maar wij zetten de aardappelen mooi in de koelkast.''

Voorstellen die niet in de koelkast verdwijnen worden door de verschillende werkgroepen behandeld, alvorens ze naar het speciale landbouwcomité gaan. Daar sleutelen ambtenaren van hogere orde aan compromissen en zenden ze vervolgens in hapklare brokken naar de raden van ministers. Op het moment dat Riphagen onderaan de piramide van het besluitvormingsproces aan het onderhandelen is, heeft in de grote zaal een Raad van ministers van transport plaats. Door de glazen wand is te zien dat minister Jorritsma (Verkeer) het werk tijdelijk laat waarnemen door haar "discipelen'. Ze vertoeft in de ministerskamer. ,,Dat kan gebeuren, een minister hoeft niet alles te volgen'', zegt Riphagen. De ambtenaar die minister Van Aartsen als adviseur tijdens landbouwraden bijstaat, moet de dossiers dus ook van achteren naar voren kennen.

Op ruim vijfhonderd meter van de raad staat het torenhoge gebouw van de Commissie waar de stukken worden gemaakt. Het is voor het eerst die dag dat Riphagen in zijn eigen taal uit de voeten kan. Hij neemt plaats op een laag stoeltje met wieltjes eronder. ,,Ik hoorde dat u bezig was met een stuk over de hop, klopt dat?'' Hij heeft zijn vraag amper gesteld of de Vlaamse Commissie-ambtenaar legt tot in de kleinste details het voorstel uit. Compleet met de strategie die de Commissie gaat volgen. Duidelijk wordt dat de steunmaatregelen voor de hopproducenten anders zullen worden vastgesteld. ,,De Britse raadssecretaris zei me dat hij niets van een stuk over hop wist. Hij vroeg me of u hem eventueel al wat kan sturen'', vraagt Riphagen, die op deze manier probeert zelf het stuk in de wacht te slepen. De Belgische die wat speelt met de stukken die voor haar op tafel liggen, moet Riphagen teleurstellen. ,,Het kan op zijn vroegst in januari de deur uit. Het is trouwens vreemd dat de Engelsman van niets weet. Dat is mijn buurman, ik heb hem drie weken geleden al verteld dat er een stuk over hop aankomt'', antwoordt ze.

Riphagen zet alvast een streep door de geplande sessie over hop. Hij krijgt nog wel een stuk over snijbloemen mee. ,,Dat is voor ons veel belangrijker.''

Riphagen knoopt zijn jas weer dicht. De leren handschoenen dragen een tas die gedurende de dag duidelijk aan dikte heeft gewonnen. Goed geluimd vertrekt Riphagen naar het station Schuman: ,,We hebben goed geveegd vandaag, maar het straatje is nog lang niet schoon.'' Hij steekt zijn pijp nog eens aan. Twee uur later staat hij weer in Den Haag.