Een kwestie van seconden

,,Klanten die voldoende geld hebben kunnen eenvoudig een kantoor binnenstappen en bijvoorbeeld een aandeel Elsevier kopen'', zegt Vincent van Assem, hoofd van de afdeling Beursprodukten van ABN Amro. De speciale bankrekening die nodig is voor aandelen wordt automatisch geopend. De aankoop zelf is "secondenwerk', aldus Van Assem.

In die luttele seconden wordt de koper eigenaar van een aandeel, een stukje van een bedrijf. Daartoe stuurt de bank de order door naar de beursvloer aan het Amsterdamse Damrak, waar hij binnenstroomt in het computerscherm van een handelaar. De aankoop verloopt geheel geautomatiseerd. Hectische taferelen met schreeuwende hoeklieden zijn verleden tijd op de Amsterdamse beurs.

Voor elk aandeel is er één hoekman, die als tussenpersoon vraag en aanbod bij elkaar brengt. Elsevier behoort tot de meest verhandelde aandelen. In het afgelopen jaar lag de omzet in aandelen Elsevier op gemiddeld ruim drie miljoen gulden per dag, volgens de telling van de beurs tenminste. De beurs telt elke overdracht van stukken twee keer, één keer als aankoop en één keer als verkoop. Voor een veel verhandeld aandeel is de hoekman verplicht doorlopend een prijs te geven waartegen hij bereid is te kopen of te verkopen.

De verkoper levert de gekochte aandelen niet fysiek af bij de koper. Als tegenpartij voor koper en verkoper is de zogenoemde effectenclearing opgericht. Dit instituut berekent dagelijks welke aandelen en hoeveel geld partijen van elkaar tegoed hebben. De clearing garandeert de koper dat hij in bezit komt van zijn aandelen en de verkoper dat hij betaald krijgt.

De koper van aandelen op de beurs krijgt deze meestal niet in handen. Als de belegger het aandeel toch thuis in de kast wil opbergen, kost dat vijftig gulden extra.

De bank (of andere instelling die bemiddelt bij de aankoop van aandelen) is lid van het Necigef, het Nederlands Centraal Instituut voor Giraal Effectenverkeer. Dit is een bewaarinstituut voor onder meer aandelen en obligaties, effecten met een vaste vergoeding. Voor elk soort aandeel of obligatie houdt de bank bij dit instituut een aparte rekening aan. De bank krijgt waardestukken in bezit door bijschrijving op deze rekeningen in de administratie van Necigef.

,,Wij lopen er liever niet mee te koop, maar 99 procent van de effecten die in depot gegeven zijn, ligt bij ons in Amsterdam'', zegt directeur A. Lemstra van het Necigef. Als kleine aandeelhouders plotseling in groten getale hun aandelen zouden willen hamsteren, kan Necigef die niet leveren. De meeste aandelen worden aangehouden in coupures van enkele honderden. Lemstra schat dat gemiddeld vijf procent van de aandelen fysiek in handen van de eigenaar is.

Het Necigef brengt voor het in bewaring houden van effecten een tarief in rekening dat banken doorberekenen aan hun cliënten. Dit tarief is jaarlijks ongeveer 0,2 procent van de waarde van de aandelen die bij de bank zijn ondergebracht, vermeerderd met enkele guldens per soort aandeel of obligatie in portefeuille.

Wanneer de koper de aandelen niet in handen hoeft te krijgen, kan de bank ervoor zorgen dat hij weinig omkijken heeft naar de administratie van effecten. De meeste ondernemingen betalen aandeelhouders ten minste eens per jaar een bedrag dat afhankelijk is van de behaalde winst, het dividend. De bank zorgt ervoor dat dividendbewijzen jaarlijks worden geincasseerd. Ook hiervoor brengt zij kosten in rekening, over het algemeen minder dan een procent van het geïncasseerde dividendbedrag.

Bij de aankoop van aandelen voor een bedrag tot ongeveer vijftienduizend gulden betaalt de koper op een bankkantoor transactiekosten van één tot twee procent, met meestal een minimum van enkele tientjes, inclusiefadvieskosten.

De belegger kan zich die tijd, geld en moeite sparen. Gedwongen door de concurrentie bieden steeds meer banken klanten de mogelijkheid telefonisch orders door te geven op de beurs of per computer. Voor kleine orders (minder dan tienduizend gulden) kan het tarief zo dalen tot 0,65 procent van de waarde van de order.

"Brengt uw orders direct op de beursvloer', belooft ABN Amro beleggers die gebruikmaken van het computerprogramma HomeNet dat de bank aanbiedt. Dat klopt bijna. Orders van het bankkantoor gaan via een computerverbinding naar Breda. Ze worden doorgestuurd naar een centrale computer in Amsterdam en vervolgens naar de beursvloer.

Elke order, hoe klein ook, stroomt afzonderlijk binnen in het computerscherm van de hoekman. Het is banken niet toegestaan orders bij elkaar op te tellen of tegen elkaar weg te strepen. Daardoor zouden cliënten immers zaken kunnen doen via banken en zou de beursvloer als centrale marktplaats buitenspel worden gezet.

Als telefonisch een order wordt geplaatst, komt deze binnen bij een call centre, een batterij mensen die orders aannemen en invoeren in de computer. Aan de hand van een code die op de telefoon wordt ingetoetst, wordt de identiteit van de beller vastgesteld. De opdracht wordt op tape opgenomen om misverstanden of onenigheid te voorkomen. De koper kan, nog voordat hij de hoorn neerlegt, vernemen of zijn opdracht is uitgevoerd.