F R A C T A L E N
Chaos is niet hetzelfde als wanorde. Chaos kent zijn eigen patronen. Het
bijzondere volgens Rushkoff is, dat kinderen door de informatiestroom
van jongs af aan met een tastbare, benoembare vorm van chaos
geconfronteerd worden. De vaardigheden die ze leren om daarin het hoofd
boven water te houden, passen ze vanzelf toe op de tijdloze, natuurlijke
chaos van het leven zelf.
Door
Sandra
Küpfer
 |
 |
|||
|
|||
 |
|||
Screen-agers hebben een andere manier om de werkelijkheid te structureren. Ze denken in beelden, in patronen. Een beeld geeft informatie in een oogopslag. Een patroon is, in tegenstelling tot reductionistische modellen, geen metafoor voor een bepaald aspect van de werkelijkheid, zoals bijvoorbeeld de glimmende bollen uit de natuurkundeles, die atomen voorstelden. Het is een associatie, een relatie, die losjes toepasbaar is op de meest uiteenlopende verschijnselen, zoals de populaire fractaal, een wiskundige formule die, als je hem op de computer in een beeld vertaalt, zichzelf op elk willekeurig punt min of meer nauwkeurig blijkt te spiegelen.
Denken in patronen is een intuïtieve benadering, een techniek die screen-agers volgens Rushkoff spelenderwijs leren. ,,We zijn gewend om tv-shows, net als bijbelverhalen, metaforisch op te vatten: je leeft mee met de personages, alsof je het zelf meemaakt. Maar kinderen, die op een middag rustig eerst naar I Love Lucy kijken, dan naar All In The Family, dan naar Who's The Boss, en tot slot naar Roseanne, zitten hardop te vergelijken. Ze herkennen de patronen in de verhouding tussen man en vrouw, en halen uit zo'n middag minstens evenveel informatie over de veranderingen in die verhouding tussen de jaren vijftig en nu als uit een les maatschappijleer.''
 |
Tegelijk kun je aan Lucy en Roseanne zien hoe de televisie zelf
veranderd is - en daardoor kun je niet alleen de patronen vergelijken,
maar ook nog eens de manier waarop die patronen in beeld gebracht
worden. Je bent je niet alleen bewust van het verhaal dat verteld wordt,
maar ook van de manier waarop het verteld wordt. Kinderen zijn dol op
die meta-blik. Ze kijken naar Beavis and Butthead, een cartoonduo op Mtv
dat, net als de kijker thuis naar muziekvideo's zit te kijken - precies
zoals de toneelspelers bij Hamlet. In kinderprogramma's filmen
personages hun eigen leven, becommentariëren ze hun eigen spel en
keren zich midden in een scène tot de camera. Ze léven
Shakespeare: all the world is a stage.
Deze meta-ervaring noemt Rushkoff recapitulated comprehension -
samenvattend begrijpen. ,,Het is een stap achteruit doen, jezelf zien
terwijl je doet wat je aan het doen bent.''
 |
| Cyberia (Douglas Rushkoff) |
 |
| All in the family |
Waarom is samenvattend begrijpen beter dan het traditionele,
metaforische begrijpen?
,,Omdat het een extra dimensie biedt. Het is een techniek om meer te
kunnen overzien. Net zoals je met een rekenmachine ineens veel
ingewikkelder berekeningen kunt maken. Alle techniek, alles dat we zelf
gemaakt hebben, van taal tot televisie en computers, werkt toe naar
verhoogd bewustzijn.
,,Daarom stoort de lineaire, apocalyptische blik op techniek van
cultuurpessimisten me zo. Ik hou, net als kinderen, van gerecapituleerd
kijken. In een verhaal meegaan is maar een beperkte ervaring - er uit
snappen, herinnerd worden aan het feit dat jij het op dat moment zit te
kijken, is veel spannender. Het is niet net alsóf je iets
meemaakt - je doet het echt. Maar het belangrijkste is dat je niet
opgescheept zit met iemand anders zijn eind, met de apocalyps van een
ander. Het is hier en nu. Alles ligt open.''
NRC Webpagina's © 27 FEBRUARI 1998 NRC HANDELSBLAD (web@nrc.nl)