C Y B E R D E L I C A

Thuis, op de bank, is Rushkoff rusteloos, het ene moment opgewekt, het volgende wanhopig. Zijn stem is zo beweeglijk als zijn blik. Hij praat in korte, informatieve zinnen, met een village ritme en melodie: ademloze raps en dreinerige, lome drawls, hoog afgeknepen kinderuitroepen en vaak na een halve seconde stilte:...wow!
 

Links Douglas Rushkoff Cybertarot Avatars Kelly's boek Out of Control Dungeons and Dragons Myst Wired All in the family I love Lucy Roseanne

De combinatie is minder vreemd dan hij lijkt. Rushkoff was bevriend met Timothy Leary, kopstuk van de psychedelische beweging in de jaren zestig - tune in, turn on, drop out. Cyberdelica, de stroming in de cybercultuur waar Rushkoff toe behoort, ontstond uit de Noord-Californische underground van trippers rond Leary. Het is de vraag of er zonder de psychedelische underground een cybercultuur zou zijn geweest. Het centrum van de computerindustrie, Sillicon Valley, ligt niet toevallig in Noord Californië, ook het centrum van de flower power beweging. Veel vroege hackers, uitvinders, programmeurs, waren hippies. Steve Jobbs, directeur van Apple computers, die in de jaren zeventig in een schuur in Mountain View, een paar mijl boven San Francisco, de eerste Macintoshes in elkaar knutselde, heeft veel tijd in India doorgebracht. Cyberspace, ruimte die geen plek heeft, maar waar zich inmiddels een groot deel van onze cultuur afspeelt, was in de jaren zestig en zeventig, toen de computerindustrie en de voorlopers van het internet ontstonden niet meer dan een visioen. LSD is misschien wel een van de belangrijkste grondstoffen van de digitale revolutie.

Avatars

We trekken de eerste kaart, de 'sleutel': schoppen negen. Het leven lijkt een grote speelplaats van plezier. Optimisme, geloof, vertrouwen, wonderen.

Bijna belachelijk typerend voor Rushkoff is dit beeld, maar hij blijft serieus. ,,Geloof, vertrouwen, dat houdt me bezig. Is er een spirituele realiteit, is er een dimensie onder of parallel aan deze?

,,Al mijn vrienden zijn nihilisten weet je. Blí&jacute;e nihilisten, dat wel. Maar toch... Volgens hen ben ik door te zoeken naar betekenis in het bestaan gedoemd om ongelukkig te zijn.''

Het maakt hem in elk geval omstreden. ,,'Nuchter denken' is niet per definitie rationeler. Het is moeilijk om je te onttrekken aan de echo van zondeval en apocalyps in het westerse denken, hoe wetenschappelijk of intellectueel die ook verpakt is. We leven in een onverschillig universum. Shit happens. Maar ik denk wel dat de natuur, waar we een klein, maar wel geavanceerd deel van uitmaken, een eigen agenda heeft, gericht op het creëren van een steeds doelmatiger en hoogwaardiger orde en bewustzijn. Techniek staat uiteindelijk in dienst van dat doel.''

Is dat niet wat naïef, de meeste techniek is toch ontwikkeld voor militaire doeleinden?

,,Dat is een tijdelijke fase. Ik geloof echt dat mensen van nature goed zijn, en dat ze alleen maar beter worden. Ik geloof niet dat er slechte mensen zijn, alleen verwarde.''

Wat maakt het uit of je iets een gebrek aan goedheid noemt, of slechtheid?

,,Op termijn is het constructiever. We gaan beter met elkaar om dan ooit. Ik denk niet dat er op dit moment een rationele grond is voor het idee dat de maatschappij uiteen zal vallen, de beschaving teloor zal gaan, of de planeet ten onder. Natuurlijk zijn er in het verleden beschavingen verdwenen, maar er zijn uiteindelijk geavanceerdere voor teruggekomen. In het licht van de eeuwigheid boeken we vooruitgang.''

Rushkoff is een typische representant van de digitale generatie, die, zo bleek uit een recent onderzoek van het tijdschrift WIRED, optimistisch is en sterk gelooft in het zelfordenende principe van maatschappij en economie. Bijna de helft geloofde dat Microsoft-directeur Bill Gates invloedrijker is dan Bill Clinton. Ze geloven in netwerken, in de vrije markt, en in zelfredzaamheid. Toch bleken ze een sterke politieke betrokkenheid te hebben - alleen niet bij de traditionele partijen. Ze haten de conservatieve family values van de republikeinen, maar zijn ook allergisch voor de sociale en economische bemoeizucht van liberals. Rushkoff: ,,Het idee dat je de maatschappij met allerlei hulpprogramma's bij elkaar moet houden is onzin. Het is afkopen van schuldgevoel. Ontneem niemand zijn verantwoordelijkheid, maar steun wel de initiatieven van mensen zelf.''

In zijn laatste boeken stond internet, met zijn interactiviteit, model voor de instelling van de nieuwe mens. Nu het populairste deel, het web, zich steeds meer ontwikkelt tot een grote shopping mall is zelfs Rushkoff iets van zijn optimisme kwijt. Zijn volgende boek, They Say, doet een stap terug. ,,Ik realiseer me nu dat niet iedereen mijn eigen mediavaardigheden heeft. Ik heb ze voor een deel geprojecteerd. Dit wordt een soort cursus media-smartness. Amerikaanse kids staan bloot aan de meest agressieve marketingsstrategieën ter wereld. Ik leg uit hoe je je er tegen kunt wapenen. Kids worden steeds allergischer voor dwingende boodschappen. Marketing wordt defensiever. Nu de distributie van informatie uit handen van de traditionele media lijkt te vallen, krijgen kids hopelijk de kans om uit de loopgraven te komen.''

De tweede kaart, de wortel, 'mijn oorsprong, het verre verleden'.

4 Religie, orthodoxie, conventie