Dossier Oost-Timor

Nieuws

VN-Interventie

Crisis

Achtergrond

Links

Geen incidenten bij referendum

Grote opkomst op Oost-Timor

Door onze correspondent FRANK VERMEULEN
JAKARTA, 30 AUG. Het door de Verenigde Naties georganiseerde referendum over de toekomst van de omstreden Indonesische provincie Oost-Timor is vandaag grotendeels zonder noemenswaardige incidenten verlopen. De opkomst was groot.

Geweld tussen voor en tegenstanders van onafhankelijkheid van het gebiedsdeel, kostte gisteravond nog het leven aan twee mensen. Tachtig procent van de 450.000 geregistreerde kiezers trotseerde vandaag, volgens de Verenigde Naties, dreigementen en intimidaties van pro-Indonesische milities door hun stem uit te brengen in een van de tweehonderd stemlokalen.

De volksraadpleging geeft de bevolking van Oost-Timor de keuze om onderdeel te blijven van Indonesië met een speciale autonome status of, door die status af te wijzen, te kiezen voor onafhankelijkheid. De voormalige Portugese kolonie werd in 1976 door Indonesië geannexeerd.

De ruime opkomst wordt door waarnemers beschouwd als een teken dat veel Oost-Timorezen na 23 jaar repressie van de Indonesische strijdkrachten, waarbij volgens mensenrechtenorganisaties ongeveer 200.000 mensen het leven verloren, hebben gekozen voor onafhankelijkheid. Volgens de Oost-Timorese bisschop en Nobelprijswinnaar Belo, was het vandaag ,,de dag van het volk. Nadat de stembussen om vier uur lokale tijd waren gesloten zei hij tegen het tv-station CNBC Asia: ,,De grote opkomst bewijst dat het volk van Oost-Timor zich bewust is van het belang van deze stemming. Zij willen de geschiedenis van hun land veranderen. De VN verwacht dat de uitslag van het referendum op 7 september gelijktijdig bekend zal worden gemaakt in New York en in de Oost-Timorese hoofdstad Dili, maar een uitloop tot 18 september is mogelijk.

Vandaag werden stemlokalen beschermd door zwaar bewapende Indonesische politiemensen, vergezeld van ongewapende VN politieadviseurs. De VN en verschillende organisaties van waarnemers in het gebiedsdeel hebben de Indonesische troepen er regelmatig van beschuldigd terreurcampagnes van pro-Jakarta milities toe te laten of zelfs te steunen. Een vertegenwoordiger van de Nederlandse regering die verschillende stembureaus bezocht zei dat op die plaatsen nergens van enige onregelmatigheden sprake was.

Ook bij het VN-stembureau in het centrum van Jakarta, waar ruim duizend Oost-Timorezen zich hadden ingeschreven, was de opkomst groot. Een peloton van de mobiele brigade hield in de directe omgeving een oogje in het zeil. Vanochtend bracht daar de in 1992 tot twintig jaar gevangenisstraf veroordeelde leider van de onafhankelijkheidsbeweging CNRT, Jose Alexandre 'Xanana' Gusmao, onder ruime belangstelling van de pers zijn stem uit. In een persverklaring spoorde hij aan tot een grote opkomst. ,,Vandaag zullen wij ten overstaan van de internationale gemeenschap beslissen over ons lot, onze toekomst, onze vrijheid en onze onafhankelijkheid, aldus Gusmao.

De Indonesische president B.J. Habibie riep gisteravond tijdens een nationale televisietoespraak de Oost-Timorezen op om als een autonoom gebied bij Indonesie te blijven. ,,Zeg tegen je familieleden en vrienden die er nog een andere mening op nahouden deze kans voor een ruime autonome status niet voorbij te laten gaan, aldus de president. Habibie maakte in januari dit jaar onverwacht bekend dat de bevolking van Oost-Timor de gelegenheid zou krijgen zich uit te spreken over de toekomst van hun land.

Deze uitspraak, die werd uitgelegd als een poging van de president om internationale steun te verwerven, had tot gevolg dat op 5 mei dit jaar Indonesië en Portugal onder auspiciën van de VN tot overeenstemming kwamen over het referendum.

Sindsdien zijn er echter tekenen dat Indonesië het gebiedsdeel op alle mogelijke manieren probeert te behouden. In Jakarta wordt gevreesd voor de gevolgen van een onafhankelijk Oost-Timor voor de Noord-Sumatraanse provincie Atjeh, waar sinds mei dit jaar een bloedige onafhankelijkheidsstrijd is opgelaaid.

Volgens waarnemers hebben de Indonesische strijdkrachten milities in het leven geroepen die dood en verderf zaaien in een poging om de bevolking ervan te weerhouden te kiezen voor onafhankelijkheid. Vorige week heeft de Amerikaanse president Bill Clinton, volgens Amerikaanse diplomaten, schriftelijk gedreigd met intrekking van alle hulp als Indonesië zich niet houdt aan het akkoord van 5 mei. Ook de Australische premier John Howard heeft afgelopen vrijdag in een telefoongesprek met Habibie zijn bezorgdheid uitgesproken over de toestand in Oost-Timor. Volgens Australische dagbladen bereiden de Australische strijdkrachten in Darwin een evacuatie voor van tweeduizend in Oost-Timor aanwezige buitenlanders.

De Indonesische minister van Buitenlandse Zaken Ali Alatas verklaarde vandaag dan zijn regering zich zal neerleggen bij de uitkomst van het referendum. In een vraaggesprek zei Alatas ,,te zijn vervuld met hoopvolle verwachtingen'. Maar het was volgens hem nog te vroeg om te zeggen dat hij ,,opgelucht was.

Aanvallen op burgers en VN-vertegenwoordigers hebben verschillende malen geleid tot twijfel over de afloop van het referendum dat tot tweemaal toe werd uitgesteld. Tientallen mensen zijn dit jaar gedood in het gebiedsdeel, terwijl naar schatting zestigduizend mensen hun huizen ontvlucht zijn. Op dit moment vertrekken duizenden mensen die afkomstig zijn uit andere delen van Indonesie.

Vertegenwoordigers van de Verenigde Naties in Oost-Timor onderstreepten vandaag het geheime karakter van de stemming. Dat deden ze om geruchten te ontzenuwen die leden van milities verspreiden, dat zij er achter kunnen komen wie wat gestemd heeft. Zij zouden wraak nemen op mensen die voor onafhankelijkheid hebben gekozen.