Dossier Oost-Timor

Nieuws

VN-Interventie

Crisis

Achtergrond

Links

'De VN kunnen niet veel meer dan modderen'

Nederland is deze maand voorzitter van de VN-Veiligheidsraad. Van meet af aan is de Nederlandse VN-ambassadeur Van Walsum bezig met de crisis in Oost-Timor. De VN sturen voorlopig alleen een diplomatieke missie. "Hoe moet het dan?"

Door onze redacteur ROBERT VAN DE ROER

Van Walsum (Foto AP)

ROTTERDAM/NEW YORK, 7 SEPT. De crisis in Oost-Timor heeft Peter van Walsum niet van zijn nuchterheid beroofd. Sinds een week is hij als Nederlands ambassadeur bij de Verenigde Naties voor één maand voorzitter van de Veiligheidsraad, en daarmee op papier en huiselijk geformuleerd even baas-van-de-wereld. Natuurlijk is hij "wel gefrustreerd omdat ik er niet zoveel aan kan doen". Tegelijkertijd ziet hij de crisis, die hem al zeven dagen in beslag neemt, niet als een domper op het Nederlandse voorzitterschap.

Er wordt massaal gemoord in Oost-Timor.

"Dat is waar. Maar de Veiligheidsraad kan dat nu niet alleen oplossen. Deze crisis is voor mij geen domper en geeft mij evenmin een triomfantelijkheidsgevoel." Onder Van Walsums leiding besloot de V-raad afgelopen weekeinde een vijfhoofdige ambassadeursmissie naar de Indonesische regering te sturen. Dit gebeurde nadat pro-Indonesische milities, al dan niet gesteund door het Indonesische leger, de voor hen ongunstige uitslag van een onder VN-vlag gehouden referendum over onafhankelijkheid op het eilanddeel beantwoordden met verhevigd bloedvergieten. Zij vermoordden en verjoegen tevens VN-personeel. "Ik wilde niet de zoveelste oproep doen aan Indonesië om zich te gedragen. Die missie is niet iets geweldigs, maar wel een stapje vooruit", zegt Van Walsum vanuit New York, als hij vlak voor een nieuw spoedberaad met VN-chef Kofi Annan de balans opmaakt.

Waarom doen de VN nu niets acuuts tegen het moorden op Oost-Timor?

"Ja, daar zouden de VN iets tegen moeten doen. Maar er is een hele lange lijst van situaties, waarin gemoord wordt en waaraan de VN iets zouden moeten doen. Ik wil het daarmee niet bagatelliseren. Maar de lijst van zulke conflicten is heel lang: Angola, Sierra Leone, Ethiopië en Eritrea. Die conflicten zijn veel erger en leiden tot veel meer doden. Dat komt alleen niet voortdurend op de tv."

Blijft de vraag: waarom doen de VN nu niets acuuts tegen het moorden op Oost-Timor?

"De kans is in het algemeen heel klein om een voorstel tot militair ingrijpen door de Veiligheidsraad te loodsen. Daar is bijna geen meerderheid voor te krijgen. En als die meerderheid er wel is, is het heel moeilijk om die langs de vetostemmers te krijgen. Dus zul je iets anders moeten voorstellen. Tenzij je natuurlijk zegt: we gaan buiten de V-raad om. Zoals in Kosovo [door de NAVO]. Nou, dat hebben we geweten. Daar wordt nu nog over gediscussieerd of dat mocht. Kosovo werd bovendien voorafgegaan door een acht jaar lange opeenstapeling van etnische zuiveringen door Milosevic. Door, wat ik noem, geaccumuleerde weerzin. Er is dus een enorme serie conflicten waar niet zo wordt ingegrepen als in Kosovo."

De Oost-Timorezen kopen hier weinig voor.

"Dat is waar. Maar hoe moet het dan?"

De Veiligheidsraad is verantwoordelijk voor de handhaving van de internationale vrede en veiligheid.

"Er staat nergens in het VN-handvest dat de Veiligheidsraad alle problemen van de wereld moet oplossen."

De V-raad kan dat niet.

"Inderdaad. En ik zie tegelijkertijd geen alternatief voor de Veiligheidsraad. "

Het sturen van een diplomatieke missie in een geweldssituatie is een klassiek zwaktebod van de VN: praten terwijl er gemoord wordt.

"In verhouding tot wat er gebeurt op de grond, is dat waar, ja. Het is erg mager. Geen zwaar wapen. Tegelijk is het een zinvolle operatie om beweging te krijgen in het standpunt van Indonesië. De regering heeft gezegd geen buitenlandse troepen toe te staan in de zogeheten tweede fase van het akkoord van 5 mei tussen Indonesië, Portugal en de VN, de fase tussen de officiële bekendmaking van de uitslag van het referendum en de aanpassing van de grondwetswijziging uit 1976 in november. Mijn stille hoop is dat de missie in die opstelling beweging krijgt, zo van: denk nou eens na over de aanvaarding van buitenlandse troepen.

"Indonesië heeft de verantwoordelijkheid genomen voor de handhaving van de veiligheid op Oost-Timor. De meeste mensen vragen zich nu af: willen of kunnen ze die niet handhaven? Laten we dat maar in het midden houden. Maar als de Indonesiërs nu buitenlandse hulp aanvaarden, zijn er snel troepen beschikbaar. De Australiërs staan klaar."

Is dat akkoord [waarvan het referendum de kern is] van de VN met Indonesië en Portugal dan geen verkeerde taxatie geweest? Indonesië is geen normale democratie.

"Misschien wel, ja. Indonesië mag dan geen normale democratie zijn, maar het akkoord werd wel bereikt met een algemeen gevoel dat het land een bladzijde wilde omslaan, en zijn verlies wilde nemen. Veel mensen dachten dat Indonesië fatsoenlijk van dit langdurige probleem wilde afkomen. Wij waren onder de indruk van de overeenkomst. Toen de milities geweld gingen gebruiken, zijn velen er anders over gaan denken."

Belandt Oost-Timor nu in de Veiligheidsraad op de grote hoop van andere conflicten? Of is het wel degelijk een prioriteit?

"Het is zeker een prioriteit. De VN kunnen er niet weg en dit zomaar over hun kant laten gaan. De VN zullen de tenuitvoerlegging van de uitslag van het referendum moeten vaststellen. Dat moet Indonesië beseffen."

Stel dat u het voor het zeggen zou hebben in de Veiligheidsraad: hoe zou u dit conflict dan aanpakken?

"Dat is niet zo'n gemakkelijke vraag. We kunnen de soevereiniteit van een land niet zomaar wegdenken. Of ik het nou zo heel erg anders zou doen, weet ik niet. Troepen sturen, daar geloof ik niet in. Welke landen durven troepen te sturen zonder steun en mandaat van de Veiligheidsraad? Geen enkel land. Dan is een missie sturen beter dan niks doen."

Maar het is niet veel meer dan modderen.

Alsof hij zijn woorden hardop proeft: "Het is niet veel meer dan modderen, ja. Dat is wel juist."

U zegt het aarzelend.

"Omdat het onaardig klinkt tegenover al die mensen die in deze kwestie hard werken. Het is breder: de totaliteit van de VN en wat de VN kunnen doen in al die gewelddadige conflicten waarin vrouwen en kinderen worden vermoord, is niet veel meer dan modderen."