Dossier Multiculturele Samenleving

Artikel Paul Scheffer

Reacties

Discussie

Een artikel van Paul Scheffer heeft een discussie op gang gebracht over 'het multiculturele drama' in Nederland. Hoe verloopt de integratie van immigranten in het buitenland?

Door onze redacteur PAUL LUTTIKHUIS

KOPENHAGEN, 21 APRIL. De kraaien verdringen zich om de nesten van vorig jaar, hoog in de bomen van Sandholm. Het is een druilerige morgen op het voormalige militair terrein in Birkerød ten noorden van Kopenhagen waar de Deense regering eerste opvang geeft aan asielzoekers. Er wonen hier ruim zeshonderd vluchtelingen, uit meer dan zestig verschillende landen. Eigenlijk is dat te veel, vindt Susanne Lorentzen van het Deense Rode Kruis, dat door regering is belast met de uitvoering van de opvang van vluchtelingen. Maar de grote toestroom maakt vlekkeloze opvang moeilijk. Niet iedereen heeft direct een plek in één van de centra elders in het land.

Zichtbaar onbehaaglijk toont Lorentzen, die de leiding heeft over het complex, een grote hal waar honderdzestig stapelbedden staan. Het ruikt hier muf, er wordt veel gerookt. "Dit is niet ideaal", zegt ze. Maar er zijn plannen om de zaal te verbouwen, zodat iedereen ook hier een eigen kamer heeft. Eerder heeft Lorentzen met enige trots de kamers laten zien voor gezinnen, sommige met een eigen kookgelegenheid en doucheruimte - "Sandholm-Hilton", grapt ze. Verder beschikt het complex over een café annex bioscoop, een bibliotheek en een school. Vanaf dag één dat een asielzoeker Denemarken binnenkomt, gaan zijn kinderen hier naar school.

"Management is het sleutelwoord", zegt Kim Lunding, tweede man van de Deense immigratiedienst. Vertragingen in de opvang vloeien volgens hem vooral voort uit het Verdrag van Dublin, dat bepaalt dat asielzoekers binnen de EU maar één asielverzoek kunnen indienen en altijd naar het land van eerste aanvraag worden teruggestuurd. Net als andere lidstaten, probeert Denemarken daarom asielzoekers naar zo'n land van eerste opvang terug te sturen. Maar door de trage respons van die andere landen kan de de procedure gemiddeld tien maanden vertraging oplopen, volgens Lunding.

Eén van de kritiekpunten op het Deense beleid betreft de asielaanvragen die het stempel 'overduidelijk ongegrond' krijgen, vaak van Oost-Europeanen uit landen die op de wachtlijst staan voor EU- lidmaatschap. Zo'n aanvraag wordt binnen 41 dagen afgerond, zonder mogelijkheid tot beroep. Vooral dat laatste verontrust mensenrechtengroepen. Ten onrechte, vindt Lunding. "De procedure verloopt zorgvuldig, vluchtelingenorganisaties kunnen een veto uitspreken. Dan wordt iemand alsnog in de normale asielprocedure opgenomen."

De gewone procedure duurt volgens Lunding gemiddeld 176 dagen, wat veel sneller is dan elders. Normaal krijgt een asielzoeker na een maand of vier een voorlopige verblijfsvergunning. "Op afwijzing volgt automatisch hoger beroep", vertelt Lunding. "Vroeger mocht een afgewezen asielzoeker zelf weten of hij in beroep ging. Meestal gebeurde dat vlak voor zijn uitzetting, onderweg naar het vliegveld. Dat leidde tot veel vertragingen. Daarom is het nu een onderdeel van de procedure. Wie uiteindelijk is afgewezen, moet het land uit, al dan niet geëscorteerd." Hard? Nee, vindt Lunding. "Het is efficiënt en het uitgangspunt is, dat we doen wat we zeggen. Dat is nodig om het draagvlak voor het asielbeleid te behouden."

De sociaal-democratische burgemeester van Herlev, Keld Hansen, is het met Lunding eens. Hij behoorde tot een groepje burgemeesters die de Deense regering hebben wakker geschud door in aansluiting op het strenge toelatingsbeleid aan te dringen op een helder integratiebeleid.

Je zou niet zeggen dat deze wat duffe voorstad van Kopenhagen kampt met een grote minderhedenproblematiek. Er is hier bijvoorbeeld geen sprake van vervuiling of verwaarlozing die vaak wordt geassocieerd met wijken waar veel buitenlanders wonen. "De politiek heeft het onderwerp van de integratie veel te lang laten sloffen", zegt Hansen. "We zeiden altijd: er zijn hier maar zeven procent buitenlanders, dat is toch geen serieus probleem. Maar we hadden er geen idee van die buitenlanders zich concentreerden in wijken waar geleidelijk meer dan de helft van de bewoners uit het buitenland kwam en waar Denen het gevoel kregen niet meer in hun eigen land te wonen. Politici hebben hun klachten altijd genegeerd en daardoor ruimte gecreëerd voor de Deense Volkspartij, die simpele antwoorden biedt."

Het uitblijven van een integratiepolitiek heeft het debat versimpeld, vindt Hansen: je bent voor of je bent tegen. Daarom legt hij zoveel nadruk op integratie. "Alleen een baan is niet voldoende", zegt Hansen. "We willen dat mensen aan de Deense samenleving deelnemen. Via scholen, via het democratische proces, in verenigingen. We moeten een einde maken aan de getto's. Dat betekent niet dat we willen voorschrijven hoe mensen gekleed moeten gaan, of welke religie ze moeten hebben, zoals ons wordt verweten." Het betekent wel dat een asielzoeker drie jaar lang moet meedoen aan een integratiecursus. Hij leert de taal en krijgt informatie over het land. Na die cursus, en alleen dan, heeft hij - mits hij geen strafblad heeft en geen schulden - recht op een permanente verblijfsvergunning.

Critici zeggen dat de Deense maatregel die bedoeld is om gedwongen huwelijken tegen te gaan in feite gericht is tegen ongewenste immigratie. De Deense wet bepaalt dat buitenlandse partners zich in principe alleen in Denemarken mogen vestigen als beiden ten minste 25 jaar zijn. De wet is, volgens Hansen, bedoeld om te voorkomen dat ouders hun kinderen - vooral de meisjes - uithuwelijken. "Ik ken hier in Herlev meisjes die een uitstekende opleiding hebben gehad en daarna gedwongen werden te trouwen met een neefje uit Pakistan of Turkije, die in het kader van de gezinshereniging moeten worden toegelaten. Dan verdwijnen die meisjes uit het openbare leven. Gelijkwaardigheid van mannen en vrouwen is een groot goed in de Deense cultuur, dat wil ik verdedigen."

De nieuwe regeringsmaatregelen zijn volgens Peter Skaarup niet meer dan een druppel op een gloeiende plaat. In het Deense parlement is Skaarup vice-fractievoorzitter van de Deense Volkspartij, de nationalistische (Skaarup: " ik zeg liever nationale, dat klinkt vriendelijker") partij die haar aanhang dankzij haar populistische leidster, Pia Kjaersgaard, de laatste jaren fors zag stijgen.

Kjaersgaard legt simpele verbanden tussen immigratie en ouderenzorg, tussen de komst van buitenlanders en de toename van geweld. Ze suggereert dat de moslimcultuur een bedreiging vormt voor Denemarken. Skaarup vindt de islam ook een gevaar. "Het is een godsdienst waar de religie boven de politiek gaat, dat is in Denemarken onacceptabel", aldus Skaarup. "De islam bestaat, ook in Denemarken. Dat moeten we accepteren, maar dat betekent niet dat we dat ook moeten steunen. Denemarken is nu eenmaal een christelijk land."

Haast is geboden, meent de Deense regering, om het tij te keren en de angst voor vreemdelingen binnen de perken te houden. De aanhang van de Deense Volkspartij groeit nog steeds. Zelfs koningin Margarethe waarschuwde onlangs voor het gevaar: "Tolerantie is niet zo eenvoudig als we dachten toen we haar nog niet nodig hadden."

Dossier Multiculturele samenleving: www.nrc.nlHoofdpunten van het Deense Vreemdelingenbeleid: