Dossier Multiculturele Samenleving

Artikel Paul Scheffer

Reacties

Politieke discussie

Hoe staat het in het buitenland?

Discussie

Siep Kooi
De Nederlandse samenleving bestaat uit een groot aantal verschillende groeperingen, zowel autochtone als allochtone. Daarom wordt die samenleving 'multicultureel' genoemd. Dat is een feit, waaraan niets dramatisch is, zeker niet in een tijd waarin grenzen vervagen of zelfs helemaal verdwijnen.

De betrekkingen tussen die verschillende groeperingen zijn in een multiculturele samenleving, als het goed is, altijd intercultureel. Om dat punt zou het hele maatschappelijke bestel moeten scharnieren. Dat dit niet gebeurt ziet ieder die om zich heen kijkt of alleen maar het geschrevene rondom Scheffers 'multiculturele drama' tot zich neemt. In deze discussie staat de allochtone minderheid centraal en blijft de autochtone meerderheid merkwaardig genoeg vrijwel steeds buiten beeld. Hoewel, zo vreemd is dat ook weer niet, omdat men in Nederland vanouds gewend is aan een eenzijdige benadering van deze problematiek.

Het gemak waarmee dit wezenskenmerk van de multiculturele samenleving genegeerd wordt, blijkt ook uit de reactie van Roger van Boxtel (opiniepagina van 12 februari). Van Boxtel mag dan ongenuanceerd concluderen dat er in Nederland geen "onoverbrugbare ravijnen" te vinden zijn en in het vooruitzicht stellen dat migrantenfamilies misschien ooit nog eens in fraaie patriciërswoningen mogen huizen, het is beter aan te nemen dat dit niet helemaal serieus bedoeld is.

Verontrustender is het als hij stelt dat teneinde de normen en waarden die de basis vormen van de Nederlandse samenleving in stand te houden, deze niet alleen moeten worden overdragen aan de nieuwe Nederlanders, maar dat ook geprobeerd moet worden ze bij hen in te prenten. Van Boxtel, nota bene minister van het integratiebeleid, gaat geheel voorbij aan het feit dat de door hem bedoelde normen en waarden in een veranderende multiculturele samenleving niet meer als zodanig bestaan. De bakens zijn reeds lang verzet. Een term als 'nieuwe Nederlander' getuigt van een monoculturalistische instelling en geeft een misplaatst beeld van de eenzijdig aangepaste, of liefst geassimileerde allochtoon, die naar ons beeld geschapen is. In zo'n maatschappijbeeld ontbreekt juist de 'ruimte voor culturele diversiteit', die Van Boxtel ziet. De geïntegreerde allochtoon bestaat alleen bij de gratie van de autochtoon die bereid is de gewijzigde omstandigheden onder ogen te zien. Omdat een samenleving niet alleen gebaseerd kan zijn op mensen, maar op betrekkingen tussen mensen, vereist multiculturaliteit een interculturele houding van beide partijen. Dan wordt niet voorbijgegaan aan de normen en waarden die de migranten zelf inbrengen.

Alle commotie over de migratieproblematiek is zo terug te voeren op een eenzijdige benadering van het begrip multiculturaliteit. Een werkelijk multiculturele samenleving wordt gedragen door betrekkingen die intercultureel van aard zijn. Houdt men de autochtone aanpassing aan de nieuwe situatie buiten de discussie, dan is het 'drama' volledig. Om monoculturalisme tegen te gaan, moeten de inspanningen niet alleen gericht zijn op de inpassing van migranten in de samenleving (dat wordt al genoeg gedaan), maar ook, en misschien wel voor het eerst, op de gewenning van autochtonen aan een reeds lang veranderde maatschappij. Allochtonen zouden wat dat betreft wel eens een voorsprong kunnen hebben.

Siep Kooi is wijsgerig pedagoog.