Dossier Microsoft

Nieuws

Proces

Achtergrond

Links

Microsoft wil het graag uitleggen

Door Lucas Ligtenberg

Over twee weken begint in de VS de anti-mededingingszaak tegen het softwarebedrijf Microsoft. Op welke terreinen probeert Microsoft zijn hegemonie te vestigen? Is de browseroorlog met Netscape - een van de belangrijkste aanleidingen tot het proces, werkelijk zo belang- rijk of zijn er andere zaken die voor Microsoft veel essentiëler zijn?

Bij Microsoft op de almaar uitdijende campus, zoals het bedrijfscomplex wordt aangeduid, lijkt men zich niet heel druk te maken over de grote antitrustzaak die in mei is aangespannen. Het Amerikaanse departement van justitie heeft Microsoft in mei aangeklaagd wegens misbruik van zijn monopoliepositie. Microsoft zou onder meer concurrent Netscape uit de markt hebben proberen te drukken en geheime exclusiviteitscontracten hebben gesloten met partners en afnemers. Het proces tegen het bedrijf begint op 23 september.

De rechtszaak heeft de lancering van Windows 98 niet tegengehouden. Het bedrijf gaat ook door met de voorbereiding van belangrijke nieuwe producten, die voor de financiële resultaten veel belangrijker zijn dan Windows 98. Het zijn onder meer de programma's Server 7.0, Windows NT 5.0 en Office 2000 die volgens analisten de belangrijkste bronnen voor Microsofts winstgroei in de komende jaren zullen zijn. Antitrustzaak? Dat is iets voor de afdeling juridische zaken.

Brad Smith is een van de juristen in dienst van het bedrijf en heeft als functie algemeen raadsman. Hij legt geduldig uit hoe het bedrijf tegen de rechtszaak aankijkt.

Microsoft reageert bijna altijd op elke beschuldiging in zijn richting op een verbaasde en verontwaardigde toon. Wie topman Bill Gates wel eens vragen heeft zien beantwoorden in een zaal vol mensen weet dat het karakter van het bedrijf een afspiegeling is van dat van de oprichter en topman. Gates is nu eenmaal de ayatollah van Microsoft. ,,Als Gates een e-mail stuurt corrigeren alle troepen hun koers en marcheren verder'', aldus een Microsoft-werknemer.

Ook Smith pareert vragen op verbaasde toon. ,,Microsoft een monopolie?'', vraagt hij retorisch. ,,De overheid moet dat eerst bewijzen voordat ze daar hun rechtszaak op kunnen bouwen. Bovendien, zelfs al zouden wij een monopolie hebben dan nog is er niets aan de hand. Een monopolie is pas verkeerd als de concurrentie buiten de markt wordt gehouden of als de consument er schade van ondervindt.''

Volgens Smith is dat bij Microsoft in beide opzichten niet het geval. Hoewel het besturingssysteem Windows op een onwaarschijnlijk hoog percentage van alle pc's in de wereld is geinstalleerd - ongeveer 90 procent - denkt Microsoft dat er genoeg concurrentie is. Smith noemt Sun Microsystems, Apple, IBM en Hewlett-Packard. Het bedrijf ontkent tevens iets verkeerd te hebben gedaan in zijn contracten met concurrenten en afnemers. Voor zover er iets verkeerd werd gedaan, is dat al veranderd. Zo staat er bijvoorbeeld niet meer in het contract dat Microsoft met Compaq heeft dat als een pc de deur uit gaat alleen de browser Internet Explorer bij Windows mag worden geleverd. Toen Microsoft eind vorig jaar door justitie werd aangeklaagd wegens schending van een akkoord tussen justitie en het bedrijf uit 1994 reageerde het bedrijf geagiteerd, arrogant en trapte het op vele tenen, inclusief op die van mediavertegenwoordigers en allerlei politici. Binnen het bedrijf ontstond toen het besef dat ten einde steun te krijgen in de publieke opinie misschien een iets vriendelijker beeld van de softwaregigant moest worden uitgedragen. Het bedrijf bood in het openbaar zijn excuses aan en beloofde met zoveel woorden zich voortaan nederiger op te stellen. Ook begon een geheime campagne die positieve verhalen in de pers moest opleveren.

,,Wij zijn er altijd op uit om beter te worden'', zegt Smith monter. ,,Het was ook deels een kwestie van goed uitleggen waar het om gaat. We leren nog steeds om ons verhaal beter te vertellen.'' Smith legt de zwarte piet echter al snel in Washington. Waar het Microsoft om gaat is het publiek bewust maken van de rol van technologie. ,,Hoe wil Washington daarmee omgaan'', aldus Smith. ,,De rol van de technologie wordt steeds groter waardoor een ander soort economie ontstaat. Als het antwoord op technologische groei processen wegens antimededingingspraktijken zijn, schiet niemand daar iets mee op. Vergeet niet dat de Federal Trade Commission (FTC) ook Intel al heeft aangeklaagd.'' Microsoft is daarom ook bijzonder blij met adhesiebetuigingen zoals onlangs die van de Republikeinse leider in het Huis van afgevaardigden, Newt Gingrich. Op een politieke bijeenkomst van mederepublikein Rick White, afgevaardigde uit Washington, sprak Gingrich zijn twijfels uit over het nut van een dergelijke rechtszaak, terwijl er zoveel andere problemen waren in de wereld.

Smith schildert de tegenstanders van Microsoft af als ,,een paar bedrijven, vrij klein, die proberen om niet alleen op de markt maar ook via Washington hun positie te verstevigen. Ze geven veel geld uit aan lobby-activiteiten en PR.'' Terwijl Microsoft zich verder voorbereidt op de zaak, houdt het ook rekening met alle denkbare scenario's, behalve opsplitsing in twee of meer bedrijven. ,,Nee, dat is niet iets dat het departement van justitie wil'', aldus Smith. ,,Wij zijn geen AT&T. Wij maken alleen besturingsprogramma's en toepassingen daarvoor.'' Volgens veel tegenstanders van het bedrijf is Microsoft niet alleen maar een producent van programma's voor pc's. Het zou de toegang tot Internet willen monopoliseren. Het bedrijf heeft een overweldigende dominantie op het gebied van besturingsprogramma's door zijn product Windows. Zoals gezegd: negentig procent van de pc's in de wereld werkt met een versie van Windows. De laatste jaren heeft het bedrijf ook zijn aanwezigheid op Internet versterkt door het introduceren van een Internet-browser, Explorer, die in de meest recente versie van Windows geheel geïntegreerd is en dus standaard wordt bijgeleverd. Microsoft zegt dat het besturingssysteem en de browser heeft geïntegreerd omdat de klant daarom vraagt.

Op deze manier, via het exclusieve besturingssysteem Windows, de geïntegreerde Internetbrowser Explorer en andere programmatuur zoals WebTV heeft het bedrijf nu al een dominant aandeel op de Internetmarkt. Als straks steeds meer zakelijke transacties via Internet plaatshebben, heeft Microsoft ook meteen een stevige greep op die markt. Het bedrijf zou er op uit zijn van alle transacties een graantje mee te pikken door het medium te beheersen met zijn programmatuur. Is het bedrijf dat werkelijk van plan?

Steve Guggenheimer snuift minachtend. ,,Wij zijn een bedrijf dat besturingssystemen maakt'', zegt hij in zijn werkkamer op de Microsoft-campus. ,,Daarnaast ontwerpen we ook toepassingsprogramma's.'' Guggenheimer, groepsmanager van de divisie consumentenproducten, verwerpt de gedachte dat Microsoft alomtegenwoordig zou zijn en bovendien ook nog eens de baas van Internet. ,,Wij zijn makers van bakstenen maar we bouwen het huis niet en we wonen er ook niet in. Ons gaat het dan ook alleen om die bouwstenen. Als je daar eenmaal een huis mee hebt gebouwd, kun je er van alles mee doen. Wij hebben geen controle over wat er binnen gebeurt.''

Toch zou Microsoft dat wel graag willen. Om electronische transacties op gang te krijgen zijn verkopers, kopers en tussenpersonen nodig. Volgens Ned Brody, analist bij Mercer Management Consultants, is Microsoft bij alle drie de partijen betrokken. Het probleem is echter dat er nog geen geaccepteerde standaarden zijn. ,,Microsoft wil heel graag voor alle drie de partijen een rol spelen maar ze hebben nog weinig succes'', aldus Brody. ,,De grote vraag is of de consument over zijn angst raakt om via Internet betalingen te verrichten. Dat zou een doorbraak zijn.'' Veel consumenten weigeren echter om hun credit card nummer via Internet te versturen, hoewel ze er geen probleem mee hebben die kaart mee te geven aan de eerste de beste ober in een een restaurant waar ze nooit eerder zijn geweest. Brody ziet echter goede vooruitzichten voor WebTV. Hij denkt dat Microsoft de mogelijkheden ervan nog onderschat. ,,WebTV kan de Internetpenetratie verhogen en Microsoft kan daar de tweede golf Internetgebruikers mee pakken'', zegt hij. ,,In Europa, waar minder mensen credit cards gebruiken, kan het een nieuw soort Minitel worden.'' Voor Microsoft is WebTV slechts een onderdeel van een bredere strategie die samengevat wordt met het woord 'convergentie'. Toegang tot informatie - waar je ook bent. Dat betekent in de praktijk een beeldschermpje op je telefoon, handpalmpc's en pc-achtige mogelijkheden op je televisie. De consumentenelektronica en de pc-industrie wisselen technologieën uit en werken samen. ,,Wij werken onder meer met Sony, Philips, Hitachi en Panasonic'', zegt Guggenheimer van Microsoft. ,,WebTV is convergentie via de televisie. De apparatuur en de technologie is er eigenlijk al - nu de bandbreedte nog.'' Microsoft wacht dan ook met smart op de introductie van digitale televisie, die een versmelting van pc en tv inhoudt.

De lijn die meerdere datastromen naar het woonhuis aankan is kabel. Dat is dan ook de reden dat Microsoft voor 1 miljard dollar in kabelmaatschappij Comcast investeerde voor een belang van 11 procent. Ook kocht Microsoft een belang in RoadRunner, een kabelservice van Time Warner die Internettoegang biedt. Microsoft hoopt door die belangen een betere relatie met kabelmaatschappijen te krijgen en meer exemplaren van zijn besturingsprogramma Windows CE voor kleinere apparaten te kunnen verkopen. Eerder dit jaar koos kabelmaatschappij TCI voor een combinatie van programmatuur van Microsoft en Sun om niet helemaal afhankelijk te zijn van één bedrijf. Guggenheimer zegt dat het hem niet kan schelen wie de grootste bandbreedte biedt, kable of telecom. Microsoft werkt ook met telecommaatschappijen. ,,Het is goed dat ze met elkaar concurreren'', zegt hij. ,,Wij hebben geen voorkeur. Uiteindelijk is voor ons de vraag wie de beste partner is.''

Volgens Richard Doherty van Envisioneering, een computerconsultant in Seaford, New York, is Microsoft nog niet ver met zijn kabelstrategie. ,,Ze hebben grootse plannen maar het schiet niet hard op'', zegt hij. ,,Er zijn na het belang in Comcast geen openlijke biedingen meer gedaan maar insiders weten dat ze met nog eens twee miljard dollar wapperen.'' Volgens Doherty heeft Gates op een besloten bijeenkomst van leden van de kabelindustrie gezegd dat Microsoft een standaard wil ontwikkelen. Dat is tot nu toe nog niet gelukt en de kabelindustrie heeft afstand bewaard. Volgens Doherty heeft Microsoft een blauwdruk ontwikkeld voor hoe de kabelindustrie actief kan worden op Internet. De industrie heeft die blauwdruk dankbaar overgenomen maar Microsoft is er zelf geen cent wijzer van geworden. Doherty: ,,Het doel is Windows alom maar dat wordt buiten de pc nog niet erg hard bereikt.''

Windows op bijna alle pc's is natuurlijk al heel wat. Microsoft werkt bijzonder hard aan allerlei transactiemodellen. De eigen Website is een van de meest bezochte op Internet en het bedrijf maakt daar dankbaar gebruik. Het heeft de cyberwinkel Sidewalk ontwikkeld, het reisbureau Expedia en zal in november nog een winkelmodel te introduceren, dat NITRO (New Interactive Technology for Reselling Online) heet.

Microsoft lokt de klant via zijn Website naar een groep winkels met allerlei productaanbiedingen en biedt ze een betere prijs dan wanneer ze over straat lopen langs diezelfde winkels. Microsoft zelf fungeert puur als etalage en creëert de aanloop. Microsoft loopt dan bij wijze van spreken met de 'bezoeker' mee langs de aanbiedingen, vertelt er wat meer over en laat de klant pas los als hij besluit iets te kopen. Op dat moment weet de winkel pas wie de bezoeker is - tot dat moment weet hij alleen dat er iemand is komen kijken. Nitro gaat in november van start. Microsoft hoopt dat het model aftrek vindt omdat het opnieuw een Windowstoepassing is. Het is een van de voorbeelden waarop de verspreiding van Windows en toepassingen ervoor nog altijd doorgaat. Dat is ook Microsofts kracht die ze met man en macht zullen verdedigen in het komende proces. Met hoeveel toeters en bellen dat proces ook gepaard zal gaan, veel analisten denken dat het resultaat ervan en de invloed op Microsoft beperkt zullen zijn. Analist Chris Letocq, die Microsoft volgt voor Dataquest: ,,Een boete kan ze uiteraard niets schelen want ze zijn rijk. Als het er heel slecht voor ze uitziet, zullen ze gaan onderhandelen.''

Volgens Letocq is een van de grootste nederlagen die Microsoft kan leiden een uitspraak waarin het bedrijf zijn naam en beeldmerk niet meer op het eerste schermbeeld mag dragen. Wie zijn pc oplaadt ziet niet de Microsoft-vlag en de naam Windows meer. ,,Als dat gebeurt'', aldus Letocq, ,,is je pc opeens geen Microsoftpc meer maar van de producent, bijvoorbeeld HewlettPackard. Dat is een drastische verandering, waartegen Microsoft hard zal vechten.''

De gevolgen kunnen namelijk zijn dat er andere bedrijven besturingssystemen zullen aanbieden en Microsoft zijn dominantie kwijtraakt. Bovendien zijn in zo'n situatie volgens Letocq de pc-producenten in een positie om meer eisen te stellen aan Microsoft. De rollen zijn dan dus omgedraaid. ,,Ik vraag me wel af of de producenten werkelijk de kracht hebben om er voordeel uit te halen'', aldus Letocq.

De kwestie van het recht op het eerste schermbeeld is volgens Letocq veel belangrijker dan de browseroorlogen met Netscape en de contractpraktijken van de laatste jaren, waar de antimededingingszaak tegen Microsoft uitsluitend over lijken te gaan: . Letocq: ,,De browseroorlog is al gestreden. Microsoft wilde er gewoon zeker van zijn dat Navigator [van Netscape] geen concurrerend besturingsprogramma zou worden, want daar leek even sprake van te zijn.''

Als dat namelijk het geval was geweest had Netscape bijvoorbeeld twee of drie jaar geleden al een besturingsprogramma met een geïntegreerde browser op de markt gebracht en die misschien ook wel gratis weggegeven om snel marktaandeel op te bouwen. Dat is nooit gebeurd. Dus, zegt Letocq: ,,Die strijd is inmiddels beslecht. Microsoft heeft in Windows 98 bijna volledige integratie bereikt. Het is een besturingssysteem met alle browserfuncties. Netscape heeft alleen zijn browser.''