Dossier Microsoft

Nieuws

Proces

Achtergrond

Links

Door Lucas Ligtenberg
De Amerikaanse overheid is zich teweer gaan stellen tegen de monopolistische neigingen van Microsoft. Een eerste rechtszaak, drie weken geleden, werd door de staat voorlopig gewonnen. Maar het softwarebedrijf slaat terug.

Bill Gates heeft geen rustige feestdagen. De antitrustzaak die het Amerikaanse departement van justitie tegen de softwaregigant Microsoft is begonnen, dreigt een felle strijd op vele fronten te worden. Na een voorlopige uitspraak van een federale rechter is Microsoft in de aanval gegaan. Het departement van justitie ging in november naar de rechter en stelde dat Microsoft een akkoord uit 1995 tussen de overheid en het bedrijf had geschonden. De kwestie was dat Microsoft volgens justitie misbruik maakte van zijn monopoliepositie door afnemers te dwingen Windows95 inclusief de 'browser' Internet Explorer in licentie te nemen. Geen Explorer, aldus Microsoft tegen pc-producent Compaq, dan ook geen Windows. Het besturingsprogramma Windows is te vinden op 90 procent van alle personal computers ter wereld.

Microsoft reageerde verontwaardigd op de beschuldiging. Explorer was een geïntegreerd onderdeel van Windows dus het bedrijf kon Windows95 alleen maar met Explorer leveren. Microsoft zegt volgens het akkoord uit 1995 het recht te hebben om geïntegreerde produkten te leveren. Het was al met de integratie van Explorer bezig toen het akkoord met de overheid tot stand kwam. In de volgende versie van Windows, Windows98, is de 'browser' dan ook verder geïntegreerd.

Drie weken geleden deed rechter Thomas Penfield Jackson uitspraak. Hij 'bevroor' de zaak door tegen Microsoft te zeggen dat het bedrijf tot nader order moest afzien van het leveren van Windows95 inclusief Explorer. Producenten van pc's moesten de keus hebben om Windows met of zonder Explorer te krijgen. Hij stelde een rechter aan, de hoogleraar Lawrence Lessig van de University of Chicago, die tot 31 mei de tijd heeft om de zaak te bestuderen.

Microsoft reageerde niet direct op de uitspraak en nam enkele dagen bedenktijd. Twee weken geleden deelde het bedrijf mee dat het niet akkoord kon gaan met het leveren van Windows95 zonder Explorer. Het besturingsprogramma zou niet meer werken als alle Explorer-programmatuur moest worden verwijderd. Het bedrijf bood daarom zijn afnemers enkele alternatieven: een volledige geïntegreerde versie van Windows95, een gebrekkige versie zonder Explorer en een oude versie van Windows95, eveneens zonder Explorer.

Justitie reageerde hier onmiddellijk op door bij de rechter te reclameren dat Microsoft moest worden veroordeeld wegens belediging van de rechtbank. Jackson nam de zaak in overweging en zei twee dagen later dat hij binnen 90 seconden Explorer van zijn computer had kunnen verwijderen en dat zijn pc nog normaal leek te werken. Hij heeft een hoorzitting aangekondigd voor 13 januari. Microsoft reageerde hierop met te zeggen dat Jackson onmogelijk alle programmatuur kon hebben verwijderd omdat sommige programmaregels een gedeelde functie hebben. Die regels verwijderen zou een verlammend effect hebben. Een team van PC Week Labs deed een test, verwijderde Explorer in z'n geheel zonder problemen maar zei dat het in het algemeen beter was dat niet te doen omdat het onderdelen van het besturingsprogramma instabiel maakte.

Sommige waarnemers vinden het een beetje kinderachtig dat Microsoft nu zijn zaak wil doordouwen en zelfs doet alsof het een minderwaardig produkt moet leveren omdat de rechter het bedrijf daartoe dwingt. Immers, het oorspronkelijke Windows95 is al twee jaar oud en verenigt zich moeilijk met een Internet-browser. Die visie kan ook postvatten bij het grote publiek dat Microsoft met zijn Windows-monopolie beschouwt als een veel te machtige speler op de markt. ,,Die perceptie van arrogantie kan worden gebruikt door politici om ook even een publicitair succesje te halen'', aldus Stephen Graham, een public relations consultant. ,,Microsoft heeft op veel zere tenen getrapt en dat krijgen ze nu op hun brood.''

Volgens Graham is het een botsing van twee culturen. De politieke cultuur in Washington die wil worden erkend en gekend in belangrijke ontwikkelingen, en de technologiecultuur van een bedrijf als Microsoft dat zichzelf ziet als vernieuwer en voorhoedespeler in de technologische revolutie. ,,Microsoft betaalt een prijs voor het verzuim om goede contacten in Washington op te bouwen'', aldus Graham.

Op Kerstavond diende Microsoft opnieuw enkele verzoekschriften in bij de rechtbank. Het bedrijf vraagt de federale rechter Jackson om de speciale onderzoeksrechter die hij heeft aangesteld te verwijderen. Volgens Microsoft heeft Lessig zich recentelijk in enkele geschriften bevooroordeeld getoond jegens het bedrijf. Hij zou daarom onmogelijk als onafhankelijke specialist kunnen fungeren. Volgens sommige beleggers drijft Microsoft de zaak nu wel erg op de spits. Op tweede kerstdag verloor het aandeel opnieuw in koers en bereikte zijn diepste punt in negen maanden. ,,Een deel van dit verlies is zeker toe te schrijven aan de slechte pr van Microsoft'', verklaarde David Readerman van NationsBank Montgomery Securities. Sinds de zaak begon heeft het aandeel Microsoft al 32 miljoen dollar aan marktkapitaal verloren.

Sinds justitie zijn rechtszaak tegen Microsoft is begonnen zijn er ook andere tegenstanders van Microsoft op de voorgrond getreden. De consumentenadvocaat Ralph Nader heeft een conferentie belegd die een grote waarschuwing voor Microsoft was. Volgens Nader streeft het bedrijf uit Redmond, Washington, ernaar om overal langs de informatiesnelweg tol te heffen. Straks, als er meer commerciële transacties via Internet plaatsvinden, zal Microsoft door zijn dominante positie overal posten hebben om een paar centen van elke electronische betalingstransactie mee te pikken. Inmiddels is ook gemeld dat officieren van justitie van zeven Amerikaanse deelstaten kijken in hoeverre het mogelijk is om een antitrustzaak tegen Microsoft te beginnen. Veel is daar verder nog niet over bekend.

De partijen wachten intussen niet af. Legers van advocaten zijn aan beide zijden aan het werk om alle denkbare scenario's door te denken. Microsoft heeft een interne juridische afdeling van een man of zeventig onder leiding van William Neukom. Van buiten zijn de firma's Sullivan & Cromwell uit New York en Covington & Burling uit Washington DC ingehuurd. Justitie stelt daar een omvangrijk overheidsapparaat tegenover onder leiding van Joel Klein, die veel ervaring heeft in Washington, ondermeer als klerk bij het Supreme Court.

Aan overheidszijde is ook Gary Reback actief, een antitrustadvocaat bij Wilson Sonsini Goodrich & Rosati in Palo Alto die al jaren een horzel in de pels van Microsoft is. Hij probeert telkens om concurrenten en 'slachtoffers' van Microsoft bijeen te krijgen. Hij leverde heel wat munitie in de aanloop naar het akkoord uit 1995. Op de omslag van het blad Wired noemde men hem 'de ergste nachtmerrie van Bill Gates''.

Vorige week werd ook bekend dat justitie - om kennelijk op alles voorbereid te zijn - David Boies, een van de beste antitrustpleiters in den lande, had aangetrokken. Boies verdedigde IBM toen dat bedrijf maar liefst dertien jaar lang op de huid gezeten werd door de antitrustdivisie van justitie. Ook was Boies een van de vertegenwoordigers van een klager tegen junkbondkoning Michael Milken, die uiteindelijk veroordeeld werd tot 1,1 miljard dollar boete. Wie er ook zullen lijden in deze zaak, niet de bankrekeningen van de talloze advocaten.

Wall Street heeft ook geconstateerd dat Microsoft behoorlijk onder vuur ligt. Het aandeel Microsoft, dat immuun leek voor koersschommelingen in de technologiesector, staat vijf procent lager dan zijn hoogste koers eerder dit jaar. Een uitzonderlijke gebeurtenis. ,,De koersdaling kan inderdaad gedeeltelijk worden toegeschreven aan de lopende rechtzaak'', aldus Neil Herman, software-analist bij de investeringsbank Salomon Smith Barney. ,,Het is echter een samenspel van factoren want het is niet alleen deze zaak die het aandeel parten speelt.''

Herman, die nog steeds een koopaanbeveling voor het op de Nasdaq-beurs genoteerde aandeel MSFT heeft, denkt dat Microsoft uiteindelijk niet fundamenteel zal lijden onder de diverse juridische gevechten. ,,Er zal een periode van onzekerheid zijn en wellicht zal het marktaandeel van Microsoft op de browsermarkt iets afnemen maar het bedrijf blijft sterk in zijn kernactiviteiten'', aldus Herman, die beleggers aanraadt om meer aandelen Microsoft te kopen als het aandeel laag staat. ,,Er is geen echte dreiging voor Microsofts positie'', aldus Herman.

Als uitkomst van het conflict met jusitie, dat hij ,,niet meer dan een contractdispuut met antitrustaspecten'' noemt, verwacht hij dat Microsoft gedwongen zal zijn een versie van Windows98 met en een versie zonder Explorer te ontwikkelen. ,,Ze houden natuurlijk met alle scenario's rekening dus het bedrijf zal goed voorbereid zijn.'', zegt Herman. Hij denkt dat grote pc-makers als IBM en Compaq zullen blijven kiezen voor Windows98 met Explorer. Windows 98 is aangekondigd voor voorjaar 98 maar Herman denkt dat het pas in juni op de markt zal komen. Het definitieve oordeel van Jackson en zijn collega Lessig wordt op of omstreeks 31 mei volgend jaar verwacht.

Consumenten krijgen Explorer gratis maar ze krijgen ook Navigator, de browser van Netscape, voor niets. Volgens Herman mikken beide bedrijven er toch op om de werkelijke inkomsten uit reclame te halen. De consument is intussen al lang blij dat hij niets hoeft betalen en zal ook niet bereid zijn dat te doen. Herman: ,,Het zou toch raar zijn dat als uitkomst van de zaak tegen Microsoft is dat iedereen vanaf juni voor zijn browser moet gaan betalen.''