Dossier Microsoft

Nieuws

Proces

Achtergrond

Links

Door Michiel van Nieuwstadt
Omzet en winst stijgen spectaculair, maar de beurskoers daalt dramatisch. Wat is er aan de hand met het softwarebedrijf Netscape?

Krap 15 maanden oud maakte het Amerikaanse softwarebedrijf Netscape Communications in het najaar van 1995 een spectaculaire beursgang. Hoewel het bedrijf nog niets had verdiend werd het op de Amerikaanse schermenbeurs Nasdaq gewaardeerd op maximaal twee miljard dollar. Netscape kreeg het predikaat 'de nieuwe Microsoft'. In de snel veranderende computerwereld zou het de leidende rol voor zich opeisen met zijn superieure browsers, programma's waarmee de pc-gebruiker op Internet kan rondkijken.

Nu maakt Netscape winst, bijna negen miljoen dollar in het vierde kwartaal van 1996. Maar de koers is gekelderd van een hoogtepunt van meer dan honderd tot minder dan 35 dollar. ,,Ons aandeel is altijd op irrationele gronden gewaardeerd'', zegt Rulon-Miller, de commerciële man in de raad van bestuur. ,,Er bestaat geen verband tussen de koersontwikkeling en onze financiële prestaties.''

Op de cijfers van Netscape valt inderdaad weinig af te dingen. Over het vierde kwartaal - jaarresultaten krijgen gezien de snelle ontwikkelingen in deze bedrijfstak nauwelijks aandacht - rapporteerde Netscape een groei van de omzet met 36 procent. In vergelijking met een jaar eerder steeg de omzet explosief met 177 procent. Het aantal werknemers groeide van omstreeks vijfhonderd eind 1995 tot meer dan 1600.

Toch komt de koersdaling van Netscape niet uit de lucht vallen. Aartsrivaal Microsoft slaagt erin zich in te vechten op de markt voor browsers. Volgens Zona, een binnen de bedrijfstak gerespecteerd onderzoeksbureau, had Microsofts 'Internet Explorer' begin deze maand omstreeks 28 procent van de zakelijke markt in handen. Explorer werd geïntroduceerd in augustus 1995. 'Navigator' van Netscape, onaantastbaar sinds het eind 1994 op de markt werd gebracht, blijft met een marktaandeel van 70 procent dominant, maar verliest terrein.

Rulon-Miller erkent dat Netscape terrein verliest. ,,De browser van Microsoft is sterk verbeterd'', zegt hij. ,,Daarover is geen twijfel mogelijk.'' Toch is Rulon-Miller naar eigen zeggen nauwelijks ongerust. ,,Ik ben eerlijk gezegd helemaal niet onder de indruk van de prestaties van Microsoft'', zegt hij. ,,Goed, ze hebben een marktaandeel van iets meer dan 20 procent opgebouwd, maar daarvoor hebben ze het programma wel 18 maanden lang gratis moeten weggeven.''

In Amerika wordt het gevecht tussen Netscape en Microsoft, het grootste softwarebedrijf ter wereld, veelal afgeschilderd als een strijd van de kleine jongen tegenover de gigant. ,,Alsof Microsoft ons van de markt zou kunnen vegen'', bromt Rulon-Miller. ,,Als we zo doorgroeien hebben we volgend jaar een omzet van een miljard dollar. Een miljardenbedrijf kun je niet zo maar om zeep helpen.''

Volgens de 45-jarige Amerikaan is het gevecht van David tegen Goliath onderdeel van de marketing-strategie van Microsoft. ,,Microsoft heeft altijd een opponent nodig om zich tegen af te zetten'', zegt hij. ,,Amerikanen houden daar van: boem boem, wie is er de sterkste? Maar het stemt niet overeen met de werkelijkheid.''

Netscape is in het voorjaar van 1994 opgericht door Marc Andreessen en Jim Clark. Andreessen ontwikkelde op 23-jarige leeftijd een browserprogrammatuur waarmee eenvoudige documenten en plaatjes konden worden bekeken op het World Wide Web, het grafische deel van Internet. Clark was in 1981 al oprichter van het succesvolle computerbedrijf Silicon Graphics en heeft alweer een nieuw bedrijf opgericht, Healtheon, dat Internetdiensten biedt aan bedrijven en instanties in de gezondheidszorg. ,,Clark is de visionair van ons bedrijf'', zegt Rulon-Miller.

De leiding over de dagelijkse gang van zaken bij Netscape is sinds begin 1995 in handen van Jim Barksdale. Rulon-Miller: ,,In tegenstelling tot andere mensen met goede ideeën was Jim Clarke ook nog slim genoeg iemand in te huren die weet hoe je een bedrijf moet runnen.'' Rulon-Miller zelf maakte zijn entree bij Netscape in oktober 1994 als commerciële man en trad begin vorig jaar toe tot de raad van bestuur.

In december 1994 introduceerde Netscape de eerste versie van Navigator, een geavanceerde browser die alle andere programma's op dit terrein snel overvleugelde. Gebruikers van Internet konden Navigator gratis afhalen van de Internetpagina van Netscape. Rulon-Miller: ,,Tot op dat moment was de software-industrie altijd bang geweest voor piraterij. Wij hebben de regels veranderd.'' De Netscape Navigator kost de particulier nu iets minder dan 40 dollar.

Lang dacht Microsoft Internet te kunnen negeren. Het werkte tot in 1995 aan Microsoft Netwerk, een programma dat geïntegreerd zou worden in het besturingsprogramma Windows 95 voor pc's, en de gebruiker via een telefoonlijn en een modem toegang zou bieden tot bepaalde diensten. Microsoft dacht op die manier een commercieel computernetwerk te kunnen bouwen dat was afgezonderd van het voor iedereen toegankelijke Internet. ,,Ze zaten er volledig naast'', constateert Rulon-Miller.

Toen ook Microsoft topman Bill Gates had doorzien dat Internet het zou winnen van gesloten netwerken besloot hij dat alle produkten van Microsoft naadloos op Internet moesten kunnen aansluiten. Microsofts browser, Internet Explorer, werd gratis meegeleverd met Windows 95. Daarnaast kan Microsofts Explorer gratis worden opgehaald van de thuispagina (website) van Microsoft op Internet.

Microsoft heeft al aangekondigd dat een nieuwe versie van de browser volledig geïntegreerd zal worden met de nieuwe versie van Windows. Is Netscape op weg de browser-oorlog met Microsoft te verliezen?

Rulon-Miller: ,,Er is helemaal geen sprake meer van een browser-oorlog. Microsoft heeft geprobeerd ons in de hoek te zetten als een aanbieder van uitsluitend browsers. Microsoft zegt: 'Wij hebben er een die beter is dan die van Netscape. We geven hem ook nog gratis weg. Dus Netscape wordt weggevaagd.' Maar die redenering klopt niet. Wij zijn veel meer dan een verkoper van browsers.''

In het vierde kwartaal van het afgelopen jaar liep het omzetpercentage dat Netscape behaalde uit de verkoop van browsers terug tot iets meer dan de helft van een totaal van 115 miljoen dollar. ,,Het aantal programmapakketten voor servers [centrale computers in een netwerk] is in een jaar vertwintigvoudigd tot een miljoen'', zegt Rulon-Miller. ,,We hebben daarin een aanzienlijk marktaandeel.'' In het vierde kwartaal behaalde Netscape 35 procent van zijn omzet uit servers. De overige 15 procent kwam van onderhoud, advisering en advertenties. ,,We zijn de grootste advertentieverkoper op Internet'', zegt Rulon-Miller.

Is het marktaandeel in bladerprogramma's voor Netscape dan nauwelijks van belang? Rulon-Miller: ,,Elke zakenman heeft er een hekel aan marktaandeel te verliezen, maar het verlies van marktaandeel zou pas echt een probleem zijn als we in een langzaam groeiende markt zaten.''

De schijnbare onverschilligheid van Netscape over het marktaandeel in browsers heeft alles te maken met de strategie die het bedrijf heeft uitgestippeld. Het wil veel meer zijn dan een aanbieder van programmatuur waarmee consumenten op Internet kunnen surfen.

Deze ambitie komt onder meer naar voren in het nieuwe programma-pakket 'Communicator' dat Netscape naar verwachting nog dit voorjaar op de markt zal zetten. ,,Communicator biedt zo veel mogelijkheden dat het ons uit de browser-oorlog zal losmaken'', meent Rulon-Miller.

Communicator omvat naast een nieuwe verbeterde versie van Navigator onder meer een programma voor elektronische post (e-mail) en een programma dat werknemers in staat stelt via computernetwerken gezamenlijk te werken aan een document (groupware).

Met Communicator mikt Netscape op de zakelijke gebruiker. De markt voor communicatie binnen computernetwerken van bedrijven volgens standaarden en principes van Internet (het zogeheten Intranet) groeit snel. Volgens onderzoeksbureau Forrester maakt 16 procent van de 50 grootste Amerikaanse bedrijven gebruik van Intranet. Nog eens vijftig procent van deze bedrijven installeert Intranet of overweegt dat te doen.

Algemeen wordt verondersteld dat het aantal Internet-gebruikers rond honderd miljoen ligt. Rulon-Miller is voorzichtiger. ,,Ik zou denken dat het er zo'n 75 tot 80 miljoen zijn'', zegt hij. ,,Een groot aantal academische gebruikers maakt bovendien geen gebruik van het World Wide Web.''

Rulon-Miller betrekt in zijn schatting niet de Internet-gebruikers die een aansluiting hebben binnen grote ondernemingen. Rulon-Miller: ,,Alleen Hewlett-Packard al heeft binnen de firewalls [beveiliging van een bedrijfsnetwerk] meer dan 100.000 gebruikers.''

Rulon-Miller was vorige week enkele dagen in Europa om een bezoek te brengen aan potentiële klanten. ,,Ik zit aan tafel met de bestuursvoorzitters van Europa's grootste multinationals'', zegt hij. ,,Noem mij een bedrijf dat nog geen miljard omzet behaalt en hetzelfde kan zeggen.'' Tot de grote klanten die Netscape volgens Rulon-Miller in Europa aan de haak heeft geslagen behoren Deutsche Telekom, Sweden Post, de Zwitserse bank UBS en Telenor. Zeer onlangs nog sloot Netscape een groot contract met Shell Exploration and Production voor het gebruik van de Netscape Navigator. Een opmerkelijk succes, omdat Shell ook werkt met produkten van Microsoft.

Voor de lucratieve Intranet-markt is Netscape echter lang niet de enige kaper op de kust. Naast Microsoft staan ook giganten als IBM en Oracle te dringen. Netscape's concurrenten op de zakelijke markt hebben meer werknemers, hogere budgetten voor marketing en promotie, meer ervaring, meer klanten en meer financiële slagkracht. De grote bedrijven waarop Netscape zich wil richten zouden wel eens de voorkeur kunnen geven aan een krachtiger partner met een langere historie.

Netscape behaalde in het afgelopen jaar een omzet van minder dan 350 miljoen dollar. Kan Netscape tegen krachtpatsers op als Microsoft, dat een groot deel van zijn onderzoeksbudget van 2 miljard dollar aan nieuwe ontwikkelingen rond Internet en Intranet besteedt?

Rulon-Miller gelooft niet dat de diepe zakken van Microsoft de doorslag zullen geven. Als voorbeeld van het succes dat een kleine wendbare speler kan behalen tegen een gigant noemt Rulon-Miller het softwarebedrijf Intuit. Intuit is Microsoft al jarenlang te slim af op de markt voor programmatuur waarmee de consument zijn financiële zaken kan regelen. Microsoft heeft afgezien van de overname van Intuit uit vrees dat de Amerikaanse rechter die zou verhinderen vanwege de dominante marktpositie van Microsoft.

Ook Netscape zal op basis van snelheid en wendbaarheid zijn marktpositie kunnen handhaven of uitbreiden, meent Rulon-Miller: ,,Alles is erop gericht met onze produkten een voorsprong van vijf tot negen maanden te creeëren ten opzichte van de concurrentie.'' Naast snelheid staat de volle overgave waarmee Netscape strijdt voor open standaarden centraal in de strategie. De software van Netscape werkt op alle soorten computers en met alle soorten besturingssystemen.

Rulon-Miller betoogt voorts dat het lange verleden en de grote klantenkring van Microsoft niet alleen een voordeel zijn. ,,Microsoft heeft Internet altijd links laten liggen'', zegt hij. ,,Dan kun je het niet van de ene op de andere dag in je produkt integreren.''

Toch onderkent Netscape het gevaar door Microsoft opzij te worden gedrukt. ,,Microsoft zou technologie en standaarden kunnen bevorderen die niet verenigbaar zijn met de produkten van Netscape'', aldus een passage in deprospectus die werd uitgegeven voor een aandelen-emissie eind vorig jaar.

Voorlopig gaat Netscape ervan uit dat Microsoft de alleenheerschappij niet voor zich op kan eisen. Rulon-Miler: ,,De wereld is er niet klaar voor na IBM opnieuw zaken te doen met maar één enkele afnemer.'' Met Microsoft als dominante marktpartij valt volgens hem te leven: ,,De markt voor Internet en Intranet groeit naar tien miljard dollar aan het einde van deze eeuw. Stel: Microsoft krijgt daarvan vijftig procent in handen. Dan blijft er nog heel wat voor ons over.''