Dossier Microsoft

Nieuws

Proces

Achtergrond

Links

René Raaijmakers; Met dank aan Nanno Schering.
Software-moloch Microsoft heeft alles in het werk gesteld om met zijn Explorer (Verkenner) tegenwicht te bieden aan Netscape's Navigator. De niets ontziende strijd om de browser: een computerprogramma dat het de PC-bezitter mogelijk maakt op Internet rond te kijken en gegevens of programma's binnen te halen.

NETSCAPE EN Microsoft, twee browser-fabrikanten, zijn in een hevige concurrentiestrijd gewikkeld. Voor de eenvoudige PC-gebruiker maakt het niet veel uit of hij Netscape Navigator 3.0 of Microsoft Internet Explorer (Verkenner) 3.0 gebruikt om op het Web te surfen. De strijd is hevig omdat de browsers wel eens het hart van een nieuwe generatie besturingsprogramma's kunnen worden. De browsers bedreigen Windows.

Maar hoe veilig is een Internet-surfprogramma dat trekjes van een besturingssysteem krijgt en zelf programmaatjes gaat starten? De Amerikaanse programmeur Fred McLain toonde afgelopen zomer aan dat de nieuwe versie van Microsoft Verkenner onveilig was. McLain monteerde op zijn home page een knop waarop Boom! stond. Wie de knop vanuit Verkenner 3.0 aanklikte laadde een programmaatje 'Exploder', dat vervolgens onafwendbaar het besturingssysteem Windows 95 uitschakelde. Uit Netscape werkte het programmatje niet.

'Hoe je atoombommen in Webpagina's stopt', heet nog steeds de Website van Fred McLain met de boom-knop (www1.halcyon.com/mclain/ActiveX), maar het boom-programma werkt inmiddels niet meer. Wie nu op Boom! drukt, wordt meteen verbonden met de Website van Netscape waar je Navigator 3.0 kunt downloaden.

Als programmeur van het softwarebedrijf Apropos wilde McLain laten zien dat ActiveX, een nieuwe software-technologie van Microsoft, onveilig is. In Verkenner 3.0 werd ActiveX voor het eerst toegepast. Exploder was een zelfstandig programmaatje, een zogenaamde ActiveX-control. Zulke brokjes software kunnen door browsers worden gestart. ActiveX-controls zijn verwant aan de Java-applets waarmee Netscapes bladerprogramma Navigator als eerste de aandacht trok. Met Exploder wilde McLain aantonen dat ActiveX ook tot ingrepen in staat is waar computeraars niet om vragen. Ook applets kunnen in theorie 'giftig' zijn, want het zijn actieve computerprogramma's en geen passieve bestanden zoals teksten of filmpjes.

KLACHTEN

Weliswaar heeft Microsoft in Verkenner veiligheidsniveaus ingebouwd, maar volgens McLain zullen er altijd nieuwsgierige gebruikers zijn die de veiligheid verlagen om ActiveX-controls uit te proberen die op Web-pagina's zijn te vinden. Kwaadaardige programma's kunnen verstopt zijn onder iconen of knoppen met valse namen. ,,ActiveX-controls kunnen alles wat Windows-programma's ook kunnen'', zegt McLain. ,,Ik zou een ActiveX-control kunnen maken die ongemerkt gegevens zoekt op uw harde schijf en die de informatie vervolgens over Internet naar mijn computer stuurt.''

Tot zover het slechte nieuws. Het goede nieuws is dat Verkenner 3.0 door middel van de ActiveX-technologie stukken is verbeterd. Vrijwel alle critici zijn vol lof. Iedereen lijkt ervan overtuigd dat Verkenner inmiddels op gelijke voet staat met de browser Navigator van marktleider Netscape. Maar behalve loftuitingen regende het de eerste dagen na de introductie van Verkenner op Internets discussieforums ook klachten. Veel gebruikers hadden nergens last van, maar andere Internet-surfers jammerden over installatie-problemen, snelkoppelingen (hyperlinks) die niet werkten, bevroren cursors en flikkerende schermen bij gebruik van Explorer.

Verkenner mag dan - evenals Navigator, gratis zijn - maar hoe was het mogelijk dat een miljardenbedrijf een rammelende bladeraar introduceerde? Microsoft vond het blijkbaar belangrijker om snel een nieuwe versie van Verkenner uit te brengen dan om alle foutjes in de software weg te poetsen. De reus uit Redmond had alle reden voor deze haast, want rivaal Netscape beschikt al langer over een goed bladerprogramma Navigator. Nescape heeft nog steeds driekwart van de markt voor bladerprogramma's.

Het mooie van Navigator is dat het kleine programma's kan starten die met de programmeertaal Java zijn geschreven, de Java-applets. Deze applets zijn vooral bekend van bewegende beeldjes die Webpagina's verlevendigen. Maar er zijn ook al omvangrijkere applets, zoals zoekprogramma's voor databases en er zijn applets die video's draaien. Het bedrijf Black Diamond (www.bdiamond.com) heeft een applet gemaakt die een video-uitzicht geeft van de omgeving. Makelaars zouden dus behalve een foto van huis ook een video van de omgeving op Internet kunnen laten zien. Java-applets of ActiveX-controls kunnen ook tekstverwerkings- of spreadsheetfuncties zijn. Browsers kunnen dus willekeurige software van het Web plukken en uitvoeren, net zoals een besturingssysteem een programma vanaf de harde schijf kan starten.

Java-applets zijn niet afhankelijk van een besturingssysteem, in computerjargon: ze zijn platform-onafhankelijk. Netscape zorgt er voor dat met Java-applets Navigator vrijwel gelijktijdig voor Windows, Unix, MacOS en OS/2 beschikbaar komt. Iedereen met een Navigator-browser kan Java-programma's gebruiken, of hij nu een Macintosch, een Unix-werkstation of een Intel-PC heeft. Java is een gewone programmeertaal, en als iemand daarmee bijvoorbeeld een tekstverwerkingsprogramma schrijft is dat onder Navigator te gebruiken, of de gebruiker nu met een PC, een Macintosh of een grotere Unix-computer werkt. Netscape maakt daardoor Windows minder belangrijk en vervangbaar door andere besturingssystemen.

KANSEN

Het was Bill Gates in eigen persoon die deze dreiging voor Microsoft op de conferentie Internet World '96 afgelopen mei in San Jose haarfijn verwoordde. ,,In bepaalde opzichten is de browser een besturingssysteem aan het worden'', sprak de baas van Microsoft. ,,Als we niet voorzichtig zijn, hebben we straks een heel nieuw besturingssysteem bovenop de bestaande besturingssystemen.''

Gates blijkt nu ook kansen te zien in browsers en Internet. Na een ingrijpende taakverschuiving van honderden programmeurs binnen Microsoft heeft de software-moloch sinds vorig jaar een ongekend snelle wending gemaakt. Dat leidde deze zomer tot Gates' aankondiging dat hij Verkenner zal integreren met Windows 95. ,,Daarmee zul je op je harde schijf net zo kunnen navigeren als op Internet. Als PC-bestanden veranderen in HTML-bladzijden (Webpagina's), dan kunnen gebruikers zelf beschrijvingen en snelkoppelingen toevoegen. Je harde schijf en het Web zullen naadloos in elkaar overgaan.'' Als de datalijnen sneller worden, maakt het niet meer uit of een programma, opgestart na aanklikken van een icoon, van de harde schijf of van het Web komt.

Microsofts Verkenner laat al een beetje zien waar het naar toe gaat. Net als in Navigator kunnen binnen deze browser tal van programma's worden gestart. Via Verkenner kun je (haperend) telefoneren over Internet of film- en geluidfragmenten afspelen. Bij de integratie met Windows zal Verkenner de standaard interface worden. De browser wordt dan een universeel werkblad (zoals nu het bureaublad dat na opstarten van Windows 95 op het scherm verschijnt) waarvandaan PC-gebruikers de programma's oproepen die ze nodig hebben. Wat we nu nog als afzonderlijke programma's beschouwen, worden straks stukjes gereedschap op het browser-werkblad. Met een klik uit de browser-gereedschapkist verschijnen er programma's om te schrijven, te tekenen, een spreadsheet te maken of een video te redigeren. De browser haalt de programma's van het Web of van de harde schijf. Zowel Microsofts Verkenner als Netscape's Navigator gaat die kant op.

Met wat fantasie zou je kunnen zeggen dat het Web door de komst van browsers aan het uitgroeien is tot een wereldwijde harde schijf. Deze nieuwe computeromgeving staat of valt bij een vlekkeloze uitwisseling van software over netwerken. Softwareleveranciers leggen zich nu toe om het Web en de PC van een bonte verzameling uitruilbare programma's te voorzien. Het gaat daarbij om zelfstandige brokjes software die steeds opnieuw zijn te gebruiken en die tussen programma's en over netwerken zijn uit te wisselen. De programeertaal Java is speciaal ontworpen om zulke uitwisselbare programmamodulen in te schrijven.

Ook Microsoft vindt Java prachtig. Java is gemaakt door Sun, een rivaal uit het Unix-kamp, maar de taal is zo geniaal dat zelfs 's werelds grootste softwarebedrijf er niet omheen kon en de technologie in licentie nam. Microsoft wilde niet wachten totdat de jonge programmeertaal was opgegroeid, het heeft een strategische zet gedaan waardoor de ontwikkeling van Java een heel andere wending kan krijgen. Microsoft geeft gratis een soort werkplaatsprogramma (Visual J++) weg aan programmeurs waarmee ze makkelijk Java-software kunnen schrijven.

ADDERTJE

Hier zit echter een addertje onder het gras. Nieuwe software kan deze werkplaats voor programmeurs alleen verlaten wanneer het in ActiveX is verpakt. En ActiveX is de oude OLE-technologie (Object Linking and Embedding), door Microsoft jarenlang gepropageerd en geoptimaliseerd om makkelijk gegevens en programma-onderdelen aan elkaar te kunnen knopen. Zo is het dank zij OLE mogelijk binnen de tekstverwerker Word een spreadsheet met het rekenprogramma Excel te maken. De Microsoft-ingenieurs willen hun achtjarige ervaring met OLE niet zomaar bij het grof vuil zetten en ze maken de technologie nu geschikt voor Internet. Het betekent dat deze Microsoft-versie van Java voorlopig alleen werkt onder Windows 95. Microsoft heeft de ActiveX-standaard echter onlangs openbaar gemaakt waardoor programmeurs deze software technologie ook voor andere besturingssystemen kunnen gebruiken. Voor Sun betekent het een directe concurrent voor de eigen algemene uitwisselingsstandaard Java Beans, waar weliswaar minder ervaring mee bestaat, maar die al besturingssysteemonafhankelijk was.

Onafhankelijke software-ontwikkelaars nemen momenteel de beslissing voor de eindgebruikers. Zij moeten nu kiezen tussen gereedschap waarin Windows centraal staat of een software-werkplaats voor Java Beans waarin het netwerk centraal staat (en alleen Java-gereedschappen aanwezig zijn). Van belang is uiteindelijk of de gebruiksvriendelijkheid het wint, niet welk naamplaatje dit draagt.