Dossier Microsoft

Nieuws

Proces

Achtergrond

Links

ROTTERDAM, 19 MEI. De meeste gebruikers van Microsofts nieuwe besturingssysteem Windows 98 zijn het er over eens: het programma heeft niet veel nieuws te bieden. Een nieuwe printer wordt automatisch herkend en geïnstalleerd. Veel foutjes uit eerdere programmatuur zijn verdwenen en de resterende bugs kunnen via Internet door een nieuw stukje software worden vervangen.

Van een revolutionaire verbetering van het besturingssysteem (software die de verschillende onderdelen van een pc aanstuurt en controleert) is echter geen sprake. Te veel snufjes in Windows 98 zijn de gebruiker van Windows 95 bekend. De grote woorden van Microsoft-topman Bill Gates lijken dan ook overdreven als hij spreekt over de gevaren als Windows 98 wordt uitgesteld. Hij voorspelt enorme schade voor consumenten, de computerindustrie en de Amerikaanse economie als de lancering, gepland op 25 juni, niet doorgaat.

De onzekerheid rond de introductie van Windows 98 is deze week opnieuw gevoed door nieuwe en grootschalige rechtszaken tegen het concern. Maar het doemscénario dat Gates schetst, lijkt gezien de beperkte innovaties in Windows 98 wat overtrokken.

Met of zonder uitstel, een nieuwe versie van Windows zal het opnieuw veel computergebruikers over de streep trekken. Kopers van een nieuwe pc krijgen het besturingsprogramma ongevraagd. Velen zullen overgaan tot de aanschaf als blijkt dat een spelletje, spreadsheet of andere toepassing alleen in nauwe aansluiting op de nieuwe versie van Windows kan draaien.

Vernieuwingen of geen vernieuwingen, een nieuwe versie van Windows is voor computergebruikers nauwelijks te vermijden. Blijkens de dagvaardigingen die het ministerie van Justitie en Amerikaanse Staten deze week hebben ingediend zijn het juist dit soort mechanismen die zorgen baren.

Het bijzondere economische verschijnsel waarvan Microsoft profiteert, staat onder economen bekend als 'netwerkeffecten'. Dit zijn schaalvoordelen die worden behaald door de toepassing van een uniforme standaard of technologie. Zoals de naam zegt treden ze vooral op in netwerken. Zo kunnen bijvoorbeeld telefoongebruikers niet om een technologie heen die aansluit bij die van andere gebruikers van het telefoonnet: Wie bereikbaar wil zijn sluit aan op de standaard.

In de softwarebranche speelt iets vergelijkbaars. Computergebruikers zijn gebaat bij de aanschaf van een courant besturingssysteem, omdat daarvoor veel toegepaste programma's zijn ontwikkeld. De meeste spreadsheets, browsers, e-mailprogramma's en spelletjes zijn toegesneden op Windows. Een alternatief besturingsprogramma is pas interessant als het ook een flink aantal zogenoemde applicaties heeft die de gebruiker kan er op kan 'aansluiten'. Het ontbreken van deze programma's is een onneembare barrière voor een nieuwe aanbieder die Microsoft op eigen terrein zou willen aanvallen.

Pagina: 25: Bill Gates strijdt met trucs en listen

In de afgelopen jaren leken technologische veranderingen deze drempel te gaan slechten. Het belangrijkste breekijzer voor de markt van Microsoft was de zogenoemde browser, een programma waarmee op Internet gesurft kan worden. De browser werd door het bedrijf Netscape, de motor achte de ontwikkeling ervan, geschikt gemaakt om te draaien op willekeurig welk besturingssysteem.

De potentie ervan werd nog vergroot door de komst van Java, een computertaal die aansluit op browsers en in theorie programma's mogelijk maakt die op elk besturingssysteem draaien. Vandaar de Javaslogan write once run anywhere, een claim die helaas nog lang niet altijd wordt waargemaakt.

Java en de browser kunnen de positie van Microsoft bedreigen. Niemand heeft een breed geaccepteerd besturingssysteem nodig als spelletjes, spreadsheets en tekstverwerkers kunnen draaien op een browser die op elk besturingssysteem aansluit. Microsofttopman Bill Gates onderkende dat medio jaren negentig dat de spilfunctie van Microsoft in gevaar was.

De dagvaardingen van deze week bevatten een lange lijst van strategieën, trucs en listen die Microsoft zou hebben toegepast om de bedreiging van de browser af te wenden. Eerst werd geprobeerd het met Netscape op een akkoordje te gooien. Toen dit mislukte tapte Microsoft uit een ander vaatje. Daarvan getuigen agressieve memo's van Bill Gates en consorten. Microsofts marktmacht werd aangewend om computerfabrikanten en Internetbedrijven te dwingen tot het gebruik van Microsofts browser.

Microsoft ontkent de meeste beschuldigingen. Het voorstel tot samenwerking met Netscape noemt Gates zelfs ,,een buitensporige leugen''.

De vraag of Microsofts zakenpraktijken door de beugel kunnen is belangrijk in de rechtsgang. Minstens even interessant is de vraag of Microsofts dominante aanwezigheid de branche afnemers en misschien zelfs de hele economie schade heeft toegebracht.

Duidelijk is in elk geval dat de door Justitie gewraakte 'netwerkeffecten' niet alleen hebben uitgewerkt. Microsoft voert ter verdediging met recht aan dat de Windowsstandaard de Amerikaanse softwarebranche vaste grond onder de voeten heeft gegeven, een platform waarop andere programmeurs hebben voortgebouwd. Grootschalige afzet heeft de kosten over miljoenen kopietjes van Windows verdeeld. Daarmee is de prijs van de software acceptabel gebleven.

De overheid moet niet bepalen welke innovaties mogen worden doorgevoerd in een computer, meent Gates. Zij moet evenmin ingrijpen als één bedrijf zich in een harde maar rechtvaardige concurrentiestrijd de sterkste heeft getoond.

Zelfs de concurrentie van Microsoft heeft bij herhaling gewaarschuwd dat de VS met excessieve regelgeving zijn leidende positie in de hectische softwarebranche op het spel zou kunnen zetten. Gates vreest dat hij elke vernieuwing aan de overheid moet voorleggen en wordt afgehouden van interessante innovaties zoals spraakherkenning en het gebruik van videobeelden.

De topman kan moeilijk worden tegengesproken als hij stelt dat de computerindustrie in de afgelopen jaren een enorme ontwikkeling heeft doorgemaakt. De prijzen van pc's zijn scherp gedaald, de mogelijkheden toegenomen. Als fabrikant van browsers heeft Microsoft Netscape bovendien overvleugeld, zo zeer dat sommmigen zich afvragen of de ingreep van de autoriteiten nog wel op tijd komt.

Toch lijkt de juridische aanpak van Microsoft waarvoor de overheid nu heeft gekozen onvermijdelijk. Het softwareconcern heeft in de afgelopen maanden concessies gedaan in zijn wurgende contracten met afnemers, maar er bestaat geen garantie dat de oneigenlijke dwangmiddelen niet terugkomen als de juridische druk van de ketel is. Veel computerexperts beschouwen Microsofts browser als het beste stuk software dat de afgelopen jaren op de campus in Redmond is geschreven. Die technologie is niet alleen bedacht door een klein innoverend bedrijf van buiten Microsoft, maar bovendien verbeterd en aangescherpt onder de zware druk van de concurrentie. In de zich snel vernieuwende markt rond Internet zijn gebruikers gebaat bij rivaliserende bedrijven die vechten om de gunst van de consument. Een enkele bewaker van de toegangspoorten tot Internet, hoe innovatief ook, is daarbij ongewenst.