Dossier Microsoft

Nieuws

Proces

Achtergrond

Links

Door onze correspondent LUCAS LIGTENBERG
NEW YORK, 19 MEI. Twintig Amerikaanse staten en het Amerikaanse ministerie van justitie zijn gisteren een rechtszaak begonnen tegen Microsoft, het grootste softwarebedrijf ter wereld. De zaak, wegens misbruik van economische macht, is de grootste sinds het Amerikaanse telecommunicatiebedrijf AT&T medio jaren tachtig gedwongen werd tot splitsing in acht bedrijven.

Als een uiterste consequentie zou deze rechtszaak ook de splitsing van Microsoft tot gevolg kunnen hebben. Besturingsprogramma's van Microsoft (zoals Windows) zijn geïnstalleerd op 90 procent van de pc's in de wereld en onmisbaar voor de communicatie tussen de apparatuur en toegepaste programma's zoals tekstverwerkers en zogenoemde browsers waarmee op Internet wordt gesurft. Zowel het Amerikaanse ministerie van justitie als de staten beschuldigen Microsoft ervan dat het zijn toonaangevende positie op de markt voor besturingsprogramma's misbruikt om concurrerende software van de pc te weren en innovatie in de computerbranche te frustreren.

Microsoft wordt aangevallen op de kern van zijn strategie, die erop is gericht steeds nieuwe snufjes en software toe te voegen aan Windows. De weerstand tegen Microsoft heeft zich in het afgelopen jaar toegespitst op de integratie van Windows met de browser Internet Explorer waardoor Netscape, Microsofts enige serieuze concurrent op dit gebied, van de pc gedrukt dreigt te worden. De programmatuur waarmee op Internet wordt gesurft is commercieel van groot belang, omdat zij de 'voordeur' is waarmee computergebruikers het wereldwijde computernetwerk betreden. Handel en andere activiteiten via Internet zijn een snelgroeiend en naar algemeen wordt verondersteld steeds belangrijker onderdeel van de wereldeconomie. ,,[De rechtszaak] zal een aanzienlijke invloed hebben op onze economie'', aldus de Amerikaanse president Bill Clinton gisteren.

De zaak tegen Microsoft zal naar verwachting een aantal jaren in beslag nemen. Justitie eist een voorlopige uitspraak waarin het bedrijf geboden wordt Windows van de Internetprogramma's te scheiden zodat gebruikers vrijuit software van concurrenten kunnen installeren. Als dat niet lukt moet de distributie van Windows 98, dat Microsoft vanaf 25 juni beschikbaar wil hebben voor de consument, worden opgeschort.De zaak tegen Microsoft is gebaseerd op de Sherman Antitrust Wet van eind vorige eeuw die bedrijven verbiedt misbruik te maken van economische macht. Naast de opsplitsing van AT&T leidde deze wet begin deze eeuw tot de splitsing van het olie-imperium Standard Oil van John D. Rockefeller.

Microsoft zal zich verweren tegen de rechtszaak en zal protesteren tegen de eis dat een product van een concurrent onderdeel moet worden van Windows 98. ,,Wij denken dat een antitrustzaak contraproductief is, kostbaar is voor belastingbetalers en uiteindelijk geen succes zal hebben in de rechtszaal'', aldus topman Bill Gates.

Pagina 19: 'Zuurstof van Netscape moest afgesneden'

Minister van justitie Janet Reno en het hoofd van de antitrustdivisie Joel Klein verschenen samen met een aantal procureurs-generaal voor de pers om de zaak toe te lichten. ,,Wij nemen een nieuwe stap om Microsoft te verhinderen anti-oncurrerende en discriminerende activiteiten uit te voeren'', aldus Janet Reno, ,,en hun monopolie uit te breiden tot de Internetbrowser.'' Volgens Reno zou Microsoft verder hebben geprobeerd om de markt voor browsers te verdelen met Netscape, producent van Navigator. Daarmee zou Microsoft er rechtstreeks op uit zijn geweest de keus voor consumenten te beperken. Ondanks de rechtszaak hebben pc-makers Compaq, Dell en Gateway gisteren meteen gezegd dat ze Windows 98 direct op nieuwe pc zullen installeren.

Joel Klein, het hoofd van de anti-trustdivisie van justitie, beschuldigde Microsoft van ,,illegale bedrijfsactiviteiten'' tegenover concurrenten en ,,het heeft geprobeerd zijn producten op te dringen aan consumenten.'' Klein maakte een vergelijking met een producent van cd-spelers die zou proberen alleen zijn cd's op te dringen.

Klein ging ook iets nader in op de ontmoeting tussen vertegenwoordigers van Microsoft en Netscape in 1995. Microsoft zou toen hebben voorgesteld de markt voor browsers op te delen. Dat blijkt onder meer van aantekeningen van Marc Andreessen, een mede-oprichter en topman van Netscape. Gates noemde de beschuldiging gisteren ,,belachelijk''. Klein zei over interne Microsoft-documenten te beschikken waarin topmensen zeggen ernaar te streven om ,,de zuurstofvoorziening van Netscape af te snijden''. In andere bedrijfsdocumenten kwam Klein eveneens uitspraken tegen die erop wijzen dat Microsoft Netscape wilde verpletteren. Het bedrijf probeerde Explorer op alle pc's te krijgen en sloot exclusieve contracten met bedrijven die toegang bieden tot Internet zoals AOL (American On-Line). Klein: ,,Dat was niet bedoeld om consumenten te helpen.'' Een intern memo stelt dat het duidelijk was ,,dat het moeilijk zal zijn om Explorer op eigen kracht te laten groeien. We zullen Windows als breekijzer moeten gebruiken.''

Klein, een van de drijvende krachten achter de rechtszaak, zei dat die tot doel heeft alle ,,concurrentieketenen te verwijderen''. Er moet volgens Klein een onmiddellijk eind komen aan alle discriminerende contracten die concurrerende produkten uitsluiten, zoals Microsoft die nu heeft met Internettoegangverschaffers en pc-producenten. ,,Wij zijn er niet op uit om Microsoft af te houden van eerlijke concurrentie of innovatie'', aldus Klein. ,,Wij doen niets dat Microsoft op eerlijke wijze zijn producten aan de man te brengen.''

De twintig staten en het District van Columbia, dat een aparte status heeft, hebben een afzonderlijke rechtszaak aangespannen met ongeveer dezelfde eisen. Texas, tot voor kort een voorhoedespeler, trok zich terug na druk van de pc-producenten Compaq en Dell in zijn staat. Ook Indiana heeft afgezien van deelname maar mogelijk sluiten de twee staten zich alsnog aan.

,,Wij vertegenwoordigen de Amerikaanse consument'', aldus Tom Miller, procureur-generaal van Iowa en voorzitter van de Association of Attorney Generals. ,,De Hoge Raad heeft in het verleden duidelijke uitspraken gedaan over de Sherman-antitrustwet. Het is de magna carta van het vrije ondernemerschap in Amerika.'' Miller achtte de praktijken van Microsoft daarmee in strijd. ,,Als je een monopolie hebt kun je dat niet gebruiken om daarmee een nieuw monopolie te creëren'', aldus Miller, doelend op het monopolie van Windows en het streven van Microsoft om met Explorer hetzelfde te bereiken.

De eerste reacties waren van uiteenlopende aard. Concurrent Netscape sprak zich ondubbelzinnig positief uit over de stappen van justitie. IBM zei dat het met Microsoft en Netscape zakelijke relaties heeft en beide browsers op zijn pc's meelevert. Het bedrijf zal op 25 juni pc's met Windows 98 verkopen.

Volgens juristen en antitrustspecialisten moet de overheid bewijzen dat Microsoft een monopolie heeft en die positie heeft misbruikt ten nadele van concurrenten. Ook moet het aantonen dat consumenten daardoor schade ondervonden en hun keus werd beperkt. Wat betreft die concurrenten moet worden aangetoond dat Microsoft met Windows 95 de producenten van pc's de duimschroeven heeft aangedraaid en met Windows 98 hetzelfde doet of aantoonbaar al heeft gedaan. Het probleem daarbij is de vraag of in Windows 95 de browser Explorer wel of niet geïntegreerd is, en of dat in Windows 98 anders ligt.

,,Deze anti-trustzaak is anders dan alle andere die in het verleden zijn gevoerd'', aldus Luke Froeb, wetenschappelijk medewerker aan de Vanderbilt University in Nashville, Tennessee en voormalig econoom op het departement van justitie. ,,Microsoft is zeker een gigant, net als IBM en AT&T, maar in dit geval wordt bijvoorbeeld niet geëist dat het bedrijf zal worden opgesplitst, zoals bij AT&T wel het geval was.'' Froeb noemt het een monopoliseringszaak. Voorts vindt hij het bijzonder aan de zaak dat de staten afzonderlijk aanklachten hebben ingediend. ,,Het voordeel van de Europese Unie is centralisering van bijvoorbeeld de anti-trusttoetsing en het ontstaan van een gemeenschappelijke markt'', aldus Froeb. ,,Hier wordt de klok teruggedraaid. Theoretisch gesproken kan de uitkomst zijn dat er in verschillende staten verschillende bepalingen zouden gaan gelden voor Microsoft. Dat lijkt me geen wenselijke ontwikkeling.''

De merites van deze zaak zijn volgens Froeb niet helemaal duidelijk. ,,Ik word er een beetje zenuwachtig van'', aldus Froeb. ,,Voorzichtigheid is geboden. Kijk, het is in de technologiesector een voordeel en een vorm van vooruitgang als produkten worden vernieuwd en verder geïntegreerd. Dat doet Microsoft, ze bundelen producten. De overheid eist nu om die producten te ontbundelen. Het is zeer de vraag of dat goed is.''