Dossier Overdracht Hongkong

Achtergrond

Overdracht in Beeld

Links

PEKING, 30 JUNI. China is te groot en er wonen te veel mensen. Dat is de klacht die voor op ieders lippen ligt wanneer het verkeer in China's overvolle steden weer eens vastloopt, mensen zich door een winkelstraat wurmen, of kritiek wordt geleverd op het onvermogen van het Chinese leiderschap. Maar vandaag doet dat er allemaal even niet toe. Vanaf morgen is China, na de overdracht van Hongkong, nog een stukje groter, en dat is zo'n belangrijke gebeurtenis dat feestvierend Peking dit weekeinde een ongekend geduld heeft vertoond met de medeburger.

Honderdduizenden mensen in de Chinese hoofdstad trotseerden met het invallen van de duisternis kilometerslange files van auto's, fietsers en voetgangers, om getuige te zijn van het wegtikken van de seconden op de grote klok aan het Plein van de Hemelse Vrede, waarop te zien is hoe lang het nog duurt voordat Hongkong overgaat in Chinese handen.

De Chinese autoriteiten waren duidelijk minder te spreken over de massaliteit gezien de overmacht aan agenten en militairen die op en rond het plein patrouilleerden en de wegen er naar toe flankeerden. Mensenmassa's op het Plein van de Hemelse Vrede worden niet alleen door het buitenland geassocieerd met het bloedbad in het voorjaar van 1989, toen op gewelddadige wijze een einde werd gemaakt aan vreedzame protesten voor meer democratie. Het stadsbestuur van Peking heeft derhalve over een periode van vier dagen, rondom de overdracht, ongeregistreerde burgers, met name migrantenboeren, opgedragen het centrum van de hoofdstad te verlaten. In de officiële aankondiging, die in bepaalde districten werd opgehangen, gebruikt het stadsbestuur het Chinese woord 'jieyan', dat letterlijk 'staat van beleg' of 'avondklok' betekent. Voorts is een ieder gevraagd zich te gedragen overeenkomstig de aanwijzingen van de 'wujing', de gewapende politie.

Het massabezoek aan het Plein van de Hemelse Vrede de afgelopen twee dagen was een groot volksfestijn. Gezinnen met kind en ouders drongen zich door de meute heen om elkaar te vereeuwigen voor de klok, voor het Monument voor de helden van de revolutie, voor de vlaggenmast, waar iedere dag ceremonieel de Chinese vlag wordt gehesen en gestreken en natuurlijk voor het portret van Mao Zedong, aan de noordkant van het Plein. Vrijwel zonder uitzondering werden daarbij kleine plastic vlaggetjes van Hongkong en China omhooggehouden.

Volgens traditie in Peking komen de inwoners van de hoofdstad aan de vooravond van een feestdag, zoals de verjaardag van de Volksrepubliek op 1 oktober of het Chinese nieuwjaar, naar het plein 'om de lichtjes te bekijken'.

Pagina 5: Overdracht 'is leuker bij de tv'

De grote gebouwen rondom het Plein en de bomen langs de straten zijn dan extra uitgelicht, hetgeen door de enorme dimensies van de gebouwen en het plein zelf, een indrukwekkend schouwspel is. De drukte dit weekeinde had echter tevens te maken met feit dat weinig gewone burgers toestemming hebben aanwezig te zijn bij de officiële viering van de overdracht. Hoewel ruim 100.000 mensen getuige zullen zijn van het wegtikken van de seconden tot de overdracht, zijn dat alleen genodigden en de pers.

De Chinese autoriteiten hebben hun uiterste best gedaan de bevolking te overreden uit de buurt te blijven van het plein. Zo heeft China's Centrale televisie, de officiële staatszender, herhaaldelijk laten weten dat het leuker is thuis te blijven voor de televisie. Overal in Peking is die suggesties inmiddels in overweging genomen want uit de huizen van de bewoners die, evenals alle andere medewerkers van staatsondernemingen, twee dagen vrij hebben gekregen, klonk vanmorgen de marsmuziek van de eenheden van het Volksbevrijdingsleger in het Zuidchinese Shenzhen, die vanaf middernacht de grens met Hongkong oversteken. De ceremonie stond evenals alle festiviteiten rondom de overdracht in het teken van 'de liefde voor het vaderland.'

Het Chinese propagandabureau heeft de afgelopen maanden overuren gemaakt, want in opdracht van het leiderschap in Peking heeft de historische gebeurtenis, 'de terugkeer van Hongkong naar het moederland', zich ontwikkeld tot een van 's lands grootste nationalistische campagnes sinds het einde van de Culturele Revolutie. Keer op keer wordt de aandacht gevestigd op het feit dat zonder de bezielde leiding van de communistische partij, de bevolking van Hongkong morgen niet bevrijd zou zijn uit de handen van haar koloniale meesters. De centrale rol in die campagne speelt partijleider en president Jiang Zemin, die de overdracht heeft aangegrepen voor het consolideren van zijn positie.

Van Jiang wordt gezegd dat hij sinds de dood van zijn mentor, de opperste leider in ruste Deng Xiaoping, die in februari is overleden, grote moeite heeft af te komen van ideologisch tamelijk armoedige imago. Zijn leiderschap en visie omtrent de overdracht hebben de afgelopen maanden veelvuldig de televisieprogramma's en de pagina's van de officiële media gevuld, en het is duidelijk dat Jiang dankbaar gebruik maakt van de samenloop van de historische omstandigheden. Een succesvolle overdracht en aanpak van de Speciale administratieve regio die Hongkong straks is, kan het gemis aan ideologische visie bij Jiang - in ieder geval voorlopig - compenseren.

(NRC Handelsblad / Voorpagina 30 juni 1997)