Nog niet eerder viel een imperium zo snel uiteen

Door onze correspondent DICK WITTENBERG
LONDEN, 27 JUNI. De overdracht van Hongkong aan China op 30 juni wordt door Britse kranten al maanden beweend als ,,definitief einde van een wereldrijk''. Nog steeds gaat in het Britse imperium de zon niet onder. Nog steeds wap pert de Union Jack op zes conti nenten. Maar van een keurkorps van naties zijn alleen wat onbete kenende eilanden, onafzienbare ijsmassa's en een rotspartij over. Het totaal aantal bewoners haalt niet eens de 170.000. Dat is 5.000 keer minder dan vijftig jaar gele den. In 1947, voor de onafhanke lijkheid van India op 15 augustus, was het Britse rijk nog vijftig keer zo groot als Frankrijk. Het aantal onderdanen overtrof de 800 mil joen. Nooit, beweert de Britse schrijver Simon Winchester in "Last Post', nee, nooit is een wereldrijk zo snel en zo geluidloos uit elkaar gevallen als de Britse verzameling koloniën.

Het Romeinse imperium wist zijn teloorgang nog eeuwen te rekken. Zelfs het rijk van Karel de Grote verbrokkelde minder rigoureus. Geen wonder dat Groot-Brit tannië het verlies nog steeds niet heeft verwerkt. Dat is een van de redenen dat het land zoveel moeite heeft om zich in de Europese Unie te voegen.

Bij het rouwproces wordt Groot-Brittannië gehinderd door de relikwieën uit een rijk verleden. Een permanente zetel in de Veilig heidsraad van de Verenigde Naties. Vierde militaire macht ter we reld, beschikkend over nucleaire wapens. Lid van de G-7, de Champions League van geïndustrialiseerde landen. Daarom ontstond er drie jaar geleden nog zo'n rel toen de toenmalige aartsbisschop van Canterbury, dr. George Carey, het waagde om het Verenigd Koninkrijk als een ,,tamelijk gewone, kleine natie'' te bestempelen.

Met het einde van een wereldrijk in zicht gaan de gedachten onvermijdelijk terug naar hoogtijdagen. In Manchester en Londen prijzen straatverkopers kaarten aan van een voorbije wereld die door Brit ten geregeerd werd. En in de boe kenwinkels staan de schappen vol met standaardwerken over Britse ontdekkingsreizen en over het heil dat de Britse expansie heeft ge bracht. Een eiland gaat in nostalgie gehuld.

Op veel scholen blikken de kinderen deze weken terug naar het zestigjarig regeringsjubileum van koningin Victoria, op 22 juni 1897. In een processie naar St Paul's ka thedraal kwam toen de hele globe langs marcheren. Maori's naast sikhs. Pathanen naast West-Indische lansiers. Tegelijkertijd zon gen 3.000 kinderen vaderlandse liederen in de verlichte haven van Sydney, 19.000 Indiase gevange nen kregen amnestie.

Dat was de tijd dat de Brit Cecil Rhodes nog met een gerust hart kon verklaren dat het Angelsaksi sche ras uitverkoren was om te heersen wegens zijn sterke karakter en morele superioriteit.

(NRC Handelsblad / Voorpagina 27 juni 1997)