Dossier Overdracht Hongkong

Achtergrond

Overdracht in Beeld

Links

HONGKONG, 24 JUNI. Een detachement van 509 Chinese soldaten mag alsnog drie uur voor de soevereiniteitsoverdracht op 30 juni middernacht Hongkong binnenkomen. Na twee weken verzet zijn de Britten gisteren door de knieën gegaan voor Chinese eisen dat de troepen om 24.00 uur in positie moeten zijn voor de veiligheid van de Chinese topleiders die enige uren in Hongkong zullen verblijven om de kroonkolonie na 156 jaar Brits bestuur uit handen van prins Charles terug te ontvangen.

De 509 licht gewapende militairen zullen om negen uur 's avonds in 39 ongewapende militaire voertuigen Hongkong binnenrijden en zich in vier kazernes installeren. Er waren sinds april al Chinese kwartiermakers in Hongkong gelegerd en over het aantal en het vroege tijdstip hebben Britse en Chinese diplomaten ook wekenlang geruzied. Eind mei waren het er 200. Uiteindelijk zullen er naar schatting 10.000 Chinese militairen in Hongkong gelegerd worden, gecommandeerd door vijf generaals-majoor. Het Britse garnizoen telde de afgelopen decennia ongeveer 8.000 man onder één generaal-majoor. Volgens welingelichte kringen zullen de Chinezen na middernacht, zodra Hongkong deel uitmaakt van China nog eens 2.000 man troepen, zowel land-, lucht- als zeemacht installeren.

Een Britse diplomaat zei dat het jongste 'akkoord' geen Britse concessie was, maar het is duidelijk dat de Britten geen enkele troefkaart meer hebben om aan hun argument vast te houden dat de Britse soevereiniteit pas om 24.00 uur eindigt en Engeland tot dat tijdstip volledige verantwoordelijk is voor de veiligheid van Hongkong. De veiligheid van Hongkong is in het geheel niet in het geding en voor de Chinezen is het andermaal een demonstratie dat hun wil wet is. De manoeuvre heeft echter constitutionele implicaties, want volgens de Basiswet, de grondwet voor de Speciale Administratieve Regio (art. 14), is de politie verantwoordelijk voor de openbare orde en de interne veiligheid van de SAR en het Chinese leger alleen voor de externe defensie.

De stationering van het 'Volksbevrijdingsleger' is een van de delicaatste aspecten van de transformatie van Hongkong. De bloedige onderdrukking van de studentenrebellie door het Chinese leger in Peking in juni 1989 heeft nergens zoveel beroering veroorzaakt als in Hongkong en is dit jaar wederom door een kaarswake van 55.000 mensen herdacht. Zelfs de meest hartstochtelijke pro-China patriotten in Hongkong zijn zich ervan bewust dat het Chinese leger door de bevolking van Hongkong wordt gevreesd en geminacht.

Een populair aforisme van Mao Zedong luidde: ,,Het volk is de zee en wij (het Volksbevrijdingsleger) zijn de vis.'' Militaire publicaties in China zijn de meest reactionaire en hebben het nog onlangs verscheidene keren gepresteerd om de intocht van het Chinese leger in Hongkong als een 'bevrijding' van het kolonialisme te presenteren. Toen enige weken geleden de controverse over het inperken van de burgerlijke vrijheden in Hongkong zijn hoogtepunt bereikte riep het Dagblad voor Nationale Defensie op om ,,de tijdbom die de Britten hebben geplant onschadelijk te maken, anders zou Hongkong nooit vrede vinden''.

De commandant van het vertrekkende Britse garnizoen, generaal-majoor Bryan Dutton, zei enige weken geleden dat zijn Chinese collega's zich bewust zijn van het povere imago dat zij in de hele wereld hebben. Dutton deed zijn best hen ervan te overtuigen dat openheid, onopvallendheid en scrupuleuze naleving van de wet de beste houding tegenover de burgerij van Hongkong zou zijn. Maar de eerste twee maanden van de Chinese kwartiermakers zijn geen succes geweest. Columnist Andy Ho schrijft vandaag in de South China Morning Post dat de Chinese militairen in Hongkong een ,,compleet soort nieuwe oorlog op vijandelijk gebied vechten''. In China staat het leger boven de wet en militairen dragen altijd hun uniformen om overal speciale behandeling te krijgen. Kritiek door de Chinese media is uitgesloten. In Hongkong mogen ze - zolang de Britten er zijn - buiten de kazerne hun uniformen niet dragen en ze mogen alleen in groepjes de stad in. Het grootste probleem is dat zij vrijwel geen cent op zak hebben.

Generaal Dutton vertelde over het gevoel voor humor van zijn vijf Chinese opvolgers. ,,Ik maakte een grapje dat vijf Chinese generaals het werk van een Britse generaal komen doen (..) Zij keken mij aan en zeiden schalks: 'ja generaal Dutton, maar vijf Chinese generaals zijn heel wat goedkoper dan een Britse generaal'.'' Desgevraagd zei Dutton dat een Britse soldaat van de laagste klasse 12.000 Hongkong dollar (3.000 gulden) per maand krijgt en een Chinese soldaat 40.

De Chinese soldaten worden nu al bespot in sommige boulevard-media dat zij nog armer zijn dan bedelaars. Drie sensatie-bladen, Easy Finder, Apple Daily en Next hadden provocateurs op straat laten poseren in Chinese officiersuniformen, bedelend om geld om terug naar hun kazernes te gaan, want van hun karige soldij konden ze net een biertje betalen. De drie media bedoelden dit als een truc om de reacties van het publiek tegen de militairen te peilen en die waren allesbehalve gunstig.

Deze zaak kwam na twee incidenten die het prestige van de militairen geen goed heeft gedaan. Een van de Chinese generaals, Zhou Borong, wilde een speciale behandeling van de douane aan de grens, hetgeen werd geweigerd, waarop hij de ,,koloniale autoriteiten'' van ,,pesterij'' beschuldigde, hetgeen breed in alle kranten verscheen. Een andere maatregel die nog veel slechter viel bij de burgerij is dat de generaal een busdienst die gedeeltelijk door militair terrein liep, en vooral door schoolkinderen wordt gebruikt, annuleerde. Een pro-Chinese vakbondsleider en politicus, Gary Cheng Kai-nam, moest eraan te pas komen om de zaak te sussen. Hoofdredactionele commentaren in kranten roepen de bevelhebber op om een woordvoerder te benoemen om de pers te woord te staan om misverstanden te voorkomen.

De Democratische Partij heeft gisteren een website op Internet geopend waar burgers klachten tegen het Volksbevrijdingsleger kunnen deponeren. Inmiddels heeft het persbureau Nieuw China bericht dat het salaris van de Chinese generaals in Hongkong is verhoogd tot 12.000 Hongkong dollar, viermaal zoveel als dat van president Jiang Zemin. Hoe de soldij van soldaten zal worden aangepast wordt nog afgewacht. Het is een algemeen bekend feit dat het Chinese Volksbevrijdingsleger een groot aantal commerciële bedrijven bezit en zelfs hotels en nachtclubs, waarvoor de verzamelnaam PLA, Inc. bestaat. Verscheidene van deze bedrijven, waaronder het farmaceutische conglomeraat 999, hebben ook vestigingen in Hongkong.

Desgevraagd zei generaal Dutton dat hij niet verwachtte dat het Chinese garnizoen rechtstreeks aanvullend inkomen uit PLA, Inc. betrekt. Het persbureau Nieuw China heeft wel bekendgemaakt dat een kazerne een varkensfokkerij begonnen is en dat alle troepen hun eigen gewassen zullen verbouwen en niet naar de grote groentenmarkt in de wijk Wanchai zullen gaan, waar het Britse garnizoen al zijn groenten kocht.

(NRC Handelsblad / Buitenland 24 juni 1997)