Dossier Overdracht Hongkong

Achtergrond

Overdracht in Beeld

Links

,,Het is een historische dag, die eeuwig gememoreerd zal worden'', zeide Chinese president Jiang Zemin nadat de Britse kroonprins Charlestegenover regeringsleiders, bewindslieden en prominenteex-regeringshoofden de 155 jaar Brits bestuur over Hongkongbeëindigd had verklaard en Britse militairen voor het laatst deUnion Jack streken. Jiang Zemin voegde eraan toe dat eens ook Taiwan metChina zal worden herenigd, een uitspraak die vanochtend in Peking nogeens door premier Li Peng werd herhaald. Taiwan reageerde meteenafwijzend.

In het gloednieuwe, avant-gardistische bijgebouw van HongkongsCongrescentrum waren onder anderen de Britse ex-premier lady Thatcheraanwezig, die na een felle aanvaring met China's toenmalige oppersteleider Deng Xiaoping in 1982 het stormachtige Brits-Chineseonderhandelingsproces over de toekomst van Hongkong in gang zette. Hetwas Dengs hartewens dat hij lang genoeg zou leven om de overdracht meete maken, maar hij overleed in februari op 92-jarige leeftijd. Zijnweduwe Zhuo Lin en dochters Deng Nan en Deng Rong waren wel onder deeregasten.

Om de Chinezen in te peperen wat er mis is met hun politieke systeemhadden de Britten ook gesuggereerd dat Thatchers mede-ondertekenaar vanhet Brits-Chinese akkoord van 1984, ex-premier Zhao Ziyang, aanwezig zouzijn. Zhao, die ijverde voor een vreedzame oplossing van de bloedigonderdrukte studentenrebellie, werd in 1989 afgezet. De Chinezen wezende Britse suggestie verontwaardigd van de hand.

In een korte toespraak onderstreepte Jiang gisteravond de principes voorHongkongs hereniging met de Volksrepubliek: een hoge graad van autonomieop basis van het principe 'een land - twee systemen'. Jiang bevestigdetevens dat de grondwet voor de SAR, de Basiswet, ten volle de rechten envrijheden van de bevolking van Hongkong zal beschermen, inclusiefvrijheid van meningsuiting, persvrijheid, vrijheid van vereniging envergadering en demonstratie. Nadat Chinese militairen de rode vlag metvijf sterren van de Chinese Volksrepubliek hadden gehesen, hees eendetachement van de Hongkongse politie de standaard van de SAR, eengestileerde Bauhinia bloem op een rood veld.

Pagina 4: Zelfs demonstratie in Hongkong verliep soepel

Volgens de Basiswet is de politie van Hongkong en niet het Chinese legerverantwoordelijk voor openbare orde en interne veiligheid in Hongkong.

In een tweede toespraak, vanmorgen tijdens de feestelijke viering van devestiging van de SAR, herhaalde Jiang dat China zich niet zal mengen inde interne aangelegenheden van de SAR en dat Hongkong vrij is ,,eendemocratisch systeem te ontwikkelen dat past bij de localewerkelijkheden''. Hij bedoelde hiermee kennelijk dat, zoals reeds in deBasiswet vastligt, Hongkong in 2007 een volledig rechtstreeks door debevolking gekozen uitvoerende en wetgevende macht zal hebben.

Terwijl de Britse regering gisteravond een banket aan 4.000 gasten,onder wie minister van Mierlo aanbood, had een eerste eenheid van 509man van het Chinese Volksbevrijdingsleger posities in Hongkong ingenomenter bescherming van de Chinese topleiders. De Britse regering was hieraanvankelijk fel tegen gekant en wilde de troepen pas om middernacht,het formele einde van de Britse soevereiniteit binnenlaten, maar deBritten weken ten slotte voor Chinese druk. Vanmorgen om zes uur lokaletijd is de hoofdmacht van het Chinese leger in drie landkonvooien vansamen 500 voertuigen, helikopters en een vlooteskader van 10 schepen metin totaal 4.000 man Hongkong binnengekomen.

Ondanks de stromende regen werden de troepen door duizenden mensen metslingers, bloemen, spandoeken en drakendansen verwelkomd. Onder de 500voertuigen waren ook 21 pantservoertuigen. De Britten hebben fel tegenhet hele militaire machtsvertoon, maar vooral tegen de pantservoertuigengeprotesteerd omdat die geen rol te vervullen hebben in de defensie vanHongkong en mogelijk tegen rellen en onlusten zullen worden ingezet.China heeft de Britse protesten weggehoond: het bedoelt hetmachtsvertoon wellicht alleen als een gespierde demonstratie vanhervatte soevereiniteit na de 19de eeuwse nederlagen en vernederingendoor de Britten.

De historische kringloop van vernedering naar fiere, herstelde trotswerd gisteravond na de soevereiniteitsoverdracht compleet. Inzake hetmeest omstreden aspect van de overdracht, de Voorlopige Wetgevende Raad,dreef China tegen drie jaar wanhopig Brits en te elfder ure ookAmerikaans verzet volledig zijn zin door. Na de beëdiging van TungChee-hwa als Chief-executive van de SAR door premier Li Peng werden deUitvoerende Raad en de SAR-regering en onmiddellijk daarna de VoorlopigeWetgevende Raad beëdigd. Het wegwandelen van premier Tony Blair,minister Cook en diens Amerikaanse ambtgenoot Madeleine Albright vielniet eens meer op; de overige Europese ministers bleven zitten.

De Voorlopige Raad begon meteen zijn eerste zitting en nam de'Herenigingswet' aan die, hoewel het al na drieën 's morgens waswetten van kracht verklaarde die de afgelopen maanden door de 'illegale'voorgaande raad waren aangenomen. Daaronder waren de nieuwe restrictiesop demonstratie-vrijheid. De grote paradox was dat leden van deVoorlopige Raad Martin Lee en diens Democratische Partij bedankten voorhun demonstratie vanaf het balkon van het gebouw van de Wetgevende Raadomdat nu de hele wereld kon zien dat het met de restricties opdemonstraties in Hongkong best meeviel.

Martin Lee's demonstratie had als tweeledig devies: 'Ondersteun(China's) soevereiniteit - Vecht voor Democratie'.

Voor duizenden journalisten had deze demonstratie het momentsuprême moeten worden omdat Lee had verzekerd dat hij desnoods meteen ladder op het balkon van het gebouw zou klimmen. Maar alles wassoepel en op compromis gericht. De voorzitter van de VoorlopigeWetgevende Raad, Rita Fan, had de veiligheidsdienst van het raadsgebouwopgedragen Martin Lee te overreden om het balkon niet te betreden, maardat lukte niet en Lee kon gewoon zijn gang gaan. In zijn toespraak vroegLee de retorische vraag waarom de Hongkong-Chinezen zo'n hoge prijsmoeten betalen om weer een deel van China te worden, namelijk hetverlies van democratie? Hoewel hij meer, niet minder democratie eiste,was zijn toespraak gericht op samenwerking met de nieuwe soeverein, nietop confrontatie. Doelend op de verkiezingen van volgend jaar meiverzekerde Lee: ,,Wij zullen terugkeren''.

Het meest indrukwekkende en meest emotionele deel van de overdracht intermen van pracht en praal was het grotendeels verregende, maarniettemin briljante en kleurrijke Britse afscheid gisteren. Met eenspectaculair variété van traditionele Chinese dansen,opera en drie militaire bands, waaronder de Ghurka's, werd waarlijk eentijdperk afgesloten. De zeer geëmotioneerde Patten gaf opwelsprekende wijze zijn evaluatie van 155 jaar kolonialisme. ,,Nu hetBritse bestuur eindigt, geloof ik dat wij het recht hebben te zeggen dathet de bijdrage van onze natie was de bouwsteigers te leveren die debevolking van Hongkong in staat stelden om omhoog te klimmen. Derechtsstaat, een onkreukbare, soepele regering, de waarden van een vrijemaatschappij, het begin van vertegenwoordigend bestuur en democratischeverantwoordingsplicht.'' In een laatste steek onder water aan het adresvan China besloot Patten: ,,Nu moeten de Hongkongers zelf Hongkongregeren. Dat is de belofte. Dat is het onontkoombare lot.''

Enige uren later voer het Britse koninklijk jacht Britannia met prinsCharles en Patten de onder vuurwerk fonkelende Victoria Bay uit. Het waseen gebeurtenis van monumentaal historisch gewicht. Maar voor de mediawas het een non-event. Alles verliep perfect. Er ging niets mis en ergebeurde niets onverwachts. Politiek commentator Michael DeGolyer zeivanmorgen: ,,Het ging zo slecht voor journalisten dat zij niets dedendan elkaar te interviewen.''

(NRC Handelsblad / Voorpagina 1 juli 1997)