Reformatorische leraren filteren Nederlandse websites

Twintig reformatorische leraren hebben in enkele maanden 70.000 Nederlandse websites beoordeeld op onder meer godslastering, zondagsrust en televisie. 'Je moet de kat niet op het spek binden.'

Marie-José Klaver

Webpagina na webpagina verschijnt er in de browser. Iedere pagina wordt zorgvuldig bekeken en gelezen. Als er informatie op staat die strijdig is met de levensbeschouwelijke beginselen van het reformatorisch onderwijs, krijgt een website een label. Dat label geeft aan dat de site verwerpelijk is, bijvoorbeeld een pornosite of een site met godslasterlijke uitingen. Ook sites van commerciële bedrijven die bijvoorbeeld om persoonsgegevens of een creditcardnummer vragen, krijgen een label. Aan de hand van de labels kunnen sites worden geblokkeerd of juist toegankelijk worden gemaakt.

De sites worden vanuit een databank automatisch naar het scherm van de leraren gestuurd, die meedoen aan een pilot-project voor filtersoftware voor Kennisnet. De Nederlandse sites worden aangeleverd door de zoekmachine AltaVista, waarmee Vanenburg, de maker van het filterprogramma ClickChoice, een contract heeft. AltaVista heeft alle Nederlandstalige sites geselecteerd voor ClickChoice en alle pornosites (5 procent van het totale aantal webpagina's van ongeveer 1 miljard) er alvast uitgefilterd.

Leraren die twijfelen over de beoordeling van een site, kunnen het webadres doorsturen naar een collega. De software biedt ook een controlemogelijkheid. Als iemand 10 sites per minuut classificeert, is de kans groot dat zijn beoordeling niet erg nauwkeurig is. Wie te snel werkt of er stelselmatig een andere mening over bepaalde sites op nahoudt, kan per e-mail worden aangesproken door de coördinator van het project.

Voor het proefproject hebben twintig reformatorische leraren in enkele maanden tijd 70.000 Nederlandse websites, minder dan een procent van het totale aantal Nederlandstalige pagina's van 7,5 miljoen, beoordeeld. "Een groot succes", noemt N. Broer het project. Broer is docent pedagogiek en ICT (informatie- en communicatietechnologie) aan de Christelijke Hogeschool De Driestar in Gouda. "Het is een bijzonder geavanceerd stukje software. Het beoordelen van sites gaat heel snel", zegt Broer, die deel uitmaakte van de commissie die de criteria opstelde volgens welke de websites werden beoordeeld. De 'achterkant' van de software, de server (die de gemiddelde gebruiker niet te zien krijgt), is zo in te stellen dat iedere groep of community volgens de eigen normen en waarden sites kan beoordelen. In de christelijke pilot werden pagina's beoordeeld op onder meer godslastering, zondagsrust, televisie en commercie. Een islamitische school zou bijvoorbeeld alle Internetpagina's kunnen blokkeren die het eten van varkensvlees aanbevelen.

Grote bibliotheek

"Als je zoekt op het web, kun je bijna niets vinden. Internet moet je zien als een grote bibliotheek waar alle boeken door elkaar staan." Om kinderen optimaal gebruik te laten maken van Internet is er een systeem nodig dat informatie indeelt en van een label voorziet, is de stellige overtuiging van H. Hollander van softwarebedrijf ClickChoice. Met de ClickChoice-software kunnen sites ook een positief label krijgen, zoals 'geschikt voor het aardrijkskunde-onderwijs in groep 7 en 8'.

ClickChoice, onderdeel van de Vanenburg Group, een bedrijf van de gebroeders Jan en Paul Baan van Baan Software, biedt begin 2000 als eerste bedrijf in Nederland een Nederlandstalig systeem aan om websites te classificeren en te blokkeren. ClickChoice is een van oorsprong Amerikaans bedrijf waarin Vanenburg een belang van 90 procent heeft genomen. ClickChoice biedt gratis filtersoftware aan, myFilter geheten, waarmee ouders en werkgevers websites met bijvoorbeeld porno, geweld of vacatures kunnen blokkeren. Met het verkopen van demografische gegevens, die elke gebruiker moet opgeven als hij de software downloadt, hoopt ClickChoice winst te maken. Verder hoopt Hollander op een contract met Kennisnet, het komende Internetproject van het Nederlandse onderwijs. Surf- en persoonsgegevens van leerlingen zal het bedrijf niet verkopen aan adverteerders.

ClickChoice verschilt van andere filterproducten doordat alle webpagina's in het systeem door mensen zijn beoordeeld en niet door een computer. Een groep mensen met een gemeenschappelijk referentiekader, bijvoorbeeld muziekleraren of dominees, categoriseren volgens van te voren bepaalde maatstaven webpagina's. Elke site krijgt een label (bijvoorbeeld 'ongeschikt voor kinderen onder de 10 jaar' of 'bevat reclame'). Met behulp van de ClickChoice software kunnen opvoeders gecategoriseerde pagina's blokkeren of juist toegankelijk maken. Het is ook mogelijk om kinderen de toegang te ontzeggen tot alle webpagina's die geen label hebben. Zodra een leerling op een site komt die nog niet is beoordeeld, komt het webadres bovenaan een lijst te staan en wordt de pagina zo snel mogelijk beoordeeld.

Andere filterprogramma's als NetNanny en Cyberpatrol werken met trefwoorden en URL's (website adressen, zoals www.hardcoresex.com of www.philips.nl) die worden geblokkeerd. Dit systeem werkt over het algemeen erg onnauwkeurig. In de Verenigde Staten, waar op meer dan de helft van de lagere en middelbare scholen filtersoftware wordt gebruikt, kunnen miljoenen leerlingen geen sites bezoeken met bijbelverhalen omdat de teksten seksuele en gewelddadige termen bevatten.

Broer van De Driestar is ook enthousiast over de 'voorkant' van de software, de client die leraren en ouders zelf kunnen instellen. Per leeftijdscategorie kan een opvoeder bepalen wat een kind wel en niet mag zien. "Als vader van twee kinderen van 13 en 15 zit ik te springen om zo'n programma dat ik ook thuis kan installeren. Kinderen weten drommels goed dat er een heleboel dingen zijn op Internet die niet deugen, zoals het hele pornogebeuren." Broer is er tegen dat kinderen en jongeren zomaar op Internet mogen surfen. "Het is heel makkelijk om bij sites te komen die verwerpelijk zijn. Je moet de kat niet op het spek binden." Broer meent dat scholen niet meer zonder Internet kunnen. "Ze missen heel veel als ze leerlingen niet op Internet laten. Er is zoveel bruikbare informatie voor werkstukken en spreekbeurten te vinden. Met filters wordt het een veel acceptabeler medium dan het nu is."

H. van Dijk, directeur van de reformatorische basisschool Rehoboth in Zeist, is het daarmee eens. Hij heeft grote behoefte aan een filter dat reclame en porno buiten de school houdt. "Wij willen de kinderen niet met allerlei vuil confronteren dat via Internet binnenkomt. Ook Kennisnet is geen schoon net." Om die reden mogen de leerlingen van de Rehobothschool nog niet met Kennisnet werken en dus blijven ze verstoken van Internet, zegt Van Dijk. Ook A. van Rooijen, onderwijskundig beleidsmedewerker van de Nederlandse Katholieke Oudervereniging (NKO), is een voorstander van filters. "Wij denken dat de verleiding groot is om pornosites te bezoeken", zegt Van Rooijen. "De maatschappij is vergeven van seksuele signalen. Dat ontgaat leerlingen natuurlijk niet." De NKO, die 1.250 van de ongeveer 2.500 katholieke scholen in Nederland vertegenwoordigt, is niet tegen seks, maar vindt dat seksuele informatie in de juiste context moet worden geplaatst door de ouders en de scholen, aldus Van Rooijen.

Kennisnet, het digitale onderwijsnetwerk van de overheid waarop de komende jaren alle Nederlandse scholen zich kunnen aansluiten, bevat momenteel geen filtersysteem. Scholen die willen filteren moeten daar zelf voor zorgen. Het ministerie van Onderwijs zal filteren niet verplicht stellen. Met de inhoud van het Internet bemoeit de overheid zich helemaal niet. "Wij bepalen niet of er iets afgesloten moet worden. Dat bepaalt de school", zegt woordvoerster B. Fidder van het ministerie van Onderwijs. De bestaande software die scholen die willen filteren nu kunnen installeren, werkt erg grofmazig, bevestigt Fidder. "Als het woord borst wordt geblokkeerd, kun je ook niets meer over Els Borst vinden en leer je niet hoe je eendeborst moet klaarmaken."

De ervaringen met filterprogramma's van W. Otter, directeur van de openbare basisschool De Rietgors in Purmerend, zijn slecht. "Het probleem is dat ze allemaal op Amerikaanse leest zijn geschoeid en te veel pagina's eruit gooien. Wij konden niet op de homepage van een school in Alkmaar komen, omdat er in de naam van die school iets stond dat werd geblokkeerd", aldus Otter. Hij vindt een filter niet noodzakelijk. Porno en ander ongewenst materiaal is "niet echt een probleem", zegt hij. Zijn leerlingen zijn niet bewust op zoek naar 'verboden' sites. "Het is één keer voorgekomen dat een leerling per ongeluk op een sekssite terechtkwam", aldus Otter. "Bovendien houden we altijd toezicht als leerlingen op Internet zitten."

Ook op middelbare scholen bezoeken leerlingen niet massaal seks- en geweldsites, zo blijkt uit telefoongesprekken met ongeveer tien directeuren en systeembeheerders. Op het Oranje Nassau College in Zoetermeer, een brede scholengemeenschap voor VBO, Mavo, Havo en VWO, wordt momenteel filtersoftware geïnstalleerd. "We willen niet dat leerlingen zomaar overal bij kunnen op Internet", zegt systeembeheerder R. Mets. Een groot probleem is het bezoek aan sekssites of andere ongewenste pagina's echter niet, volgens het Oranje Nassau College. "Het komt af en toe voor", aldus Mets. Het filter is vooral bedoeld voor de veiligheid, als bescherming tegen hackers die van buitenaf op het schoolnetwerk inbreken, vertelt Mets.

Of Vanenburg de vaste leverancier van Kennisnet wordt, zoals Hollander van ClickChoice hoopt, wil woordvoerster Fidder niet zeggen. "We zijn op zoek naar een systeem waarmee leraren en leerlingen relevante informatie kunnen opvragen." Binnenkort begint er een volgende pilot met ClickChoice, voor het vak wiskunde. Een paar honderd wiskundedocenten zullen zoveel mogelijk mathematische sites beoordelen op hun relevantie. De labels die aan de sites worden gehangen zijn zeer gedetailleerd, vertelt Fidder. Zo zullen de docenten precies aangeven voor welke groepen informatie geschikt is. "Dan kunnen docenten de software zo instellen dat leerlingen alleen toegang krijgen tot de wiskundesites die geschikt zijn voor Havo 4, zodat ze niet naar sites van andere vakken kunnen surfen."