De gebeurtenissen voorafgaand en vanaf het instellen van het beleidsteam/rampenstaf op het stadhuis van Enschede

De brand en explosie aan de Tollensstraat zijn van een dergelijke impact, dat op grond van eigen waarneming de wethouders Buursink en Helder zich naar het stadhuis spoeden. Ook de gemeentesecretaris, de hoofdbode en enkele bodes begeven zich uit eigener beweging naar het stadhuis.

Van daaruit proberen zij de leden van het beleidsteam/rampenstaf te bellen. Verbindingen via het mobiele net zijn geheel onmogelijk. Via het vaste net en het noodnet kan met de burgemeester geen telefonisch contact worden verkregen. Wel worden aan de hand van de beschikbare telefoonlijst behorend bij het rampenplan enkele betrokken ambtenaren getracht telefonisch op te roepen.

Langzaamaan druppelen ook betrokkenen bij het beleidsteam en ondersteuners uit eigen beweging binnen op het stadhuis.

De informatie die dan beschikbaar is, is geheel en al uit eigen waarneming verkregen. Buursink heeft vanuit zijn woning (hooggelegen etagewoning) op de middag gesignaleerd dat er eerst brand was ter hoogte van het Aamsveen, en later signaleerde hij de brand met ontploffingen ter hoogte van de Bamshoeve.

Door iedereen is gesignaleerd dat tot in de binnenstad ramen zijn gesneuveld, en dat er sprake is van rondvliegend beton/steen en staal.

Er hangt een grote hoge witte wolk boven het noordelijk stadsdeel, met daaronder een gitzwarte wolk. Daaronder zijn vanaf afstand vuurzeeën zichtbaar. In het centrum van de stad is het buitengewoon druk. Winkeliers zijn druk bezig het glas op te vegen. Langs de doorgaande wegen (zoals Hengelosestraat) houden zich groepen mensen op, sommigen zichtbaar geëmotioneerd. Er is sprake is van een druk inkomend verkeer in de stad. Ook begeven zich veel auto’s uitgaand.

Uit eigen waarneming blijkt dat brandweerwagens en ambulances van buiten de stad tot na drie kwartier van de grote explosie nog redelijk toegang hebben (deels via de busbaan) via de Hengelosestraat. Het kruispunt Hengelosestraat/Singel wordt door de politie geregeld, alsmede de kruising Molenstraat/Deurningerstraat. Vanuit de zuidzijde van de stad is tot dat moment nog sprake van goede bereikbaarheid van het centrum, zelfs per stadsbus.

Ook wordt gesignaleerd dat er gaten zijn geslagen in het muziekcentrum en de flat achter het muziekcentrum.

De burgemeester, die zich bevindt in stad Delden, wordt gebeld door zijn secretaresse (uit eigen beweging), die thuis is (via de chauffeur). Als gevolg van de verkeerssituatie komt de burgemeester met vertraging aan op het stadhuis. Bij aankomst beklaagt hij zich over het feit dat het dankzij het ontbreken van een zwaailicht in de dienstauto, op geen enkele wijze extra doorgang of voorrang kon verkrijgen in het geblokkeerde verkeer.

Door anderen wordt gesignaleerd dat het niet handig is dat de leden van het beleidsteam en de ondersteuners niet beschikken over specifieke legitimatie, die hen in dit soort gevallen vrije doorgang naar het stadhuis verschaft. Overigens is het niet zo dat iemand van hen de door/toegang is geweigerd.

Direct na binnenkomst van de burgemeester wordt geconstateerd dat er nog geen enkele verbinding met de meldkamer is geweest. Op dat moment is het ook niet gelukt om verbinding met de meldkamer te verkrijgen, noch met brandweer noch met de regiopolitie. De burgemeester heeft op dat moment nog geen contact gehad met brandweer of politie.

De burgemeester verzoekt zijn assistent, Jongedijk, op de fiets naar de meldkamer op het hoofdbureau van politie te gaan, zich daar te informeren en hen te verzoeken contact op te nemen met de burgemeester op het stadhuis.

Aangekomen bij de meldkamer van het hoofdbureau constateert medewerker dat de heer Ed Wallinga (regio Twente/bestuurder voor de GGD) zich daar bevindt, en bezig is, samen met de daar aanwezige medewerkers van politie, onder andere opvang voor slachtoffers te organiseren (Pathmoshal).

Bij terugkomst van medewerker op stadhuis is duidelijk dat inmiddels van daaruit contact is geweest met meldkamer van brandweer. Het wordt duidelijk dat er sprake is van een ramp met grote omvang, en dat de rampenstaf geïnstalleerd dient te worden.

Enige ogenblikken later arriveert de heer Arjan Mengerink, operationeel officier van de regiopolitie, op het stadhuis. Hij meldt zich als verantwoordelijk officier, met als doel zitting te nemen in het beleidsteam namens de regiopolitie.

Om 16.50 uur stelt de burgemeester het rampenplan in werking en installeert het beleidsteam.

De heer Mengerink van de regiopolitie doet in die eerste vergadering een eerste verslag van de ramp. Daaruit blijkt dat de situatie chaotisch is, dat er sprake is van ontzetting en geëmotioneerde mensen, dat er letstel is als gevolg van rondvliegend glas en dakpannen. Er wordt op dat moment nog niet geëvacueerd. Wel is een sectie ME ingezet, en wordt gepoogd om een cirkel rond het centrum (de brandhaard) te leggen.

In deze eerste vergadering worden afspraken gemaakt over persvoorlichting. Voorlichter regiopolitie (opm: niet hier aanwezig) bereidt eerste persbericht voor. Een tweede communicatielijn is nodig met het oog op de burgers, onder meer met het oog op slachtofferregistratie en informatieverstrekking. Daartoe zal een speciaal telefoonnummer geopend moeten worden.

Ook wordt duidelijk dat de commandant brandweer onder weg is naar het stadhuis, maar problemen ondervindt de stad binnen te komen. Hij zit vast ter hoogte van Lonneker.

Via het noodnet wordt de commissaris van de koningin, Hendrikx, gewaarschuwd; de bijstand van defensie wordt geregeld en er vindt opschaling van de hulpverlening GGD plaats.

Om 17.05 wordt via radio Oost de brandweer uit de hele regio opgeroepen zich bij de kazernes te melden.

Politie meldt dat de Deurningerstraat wordt vrijgehouden. De Pathmoshal wordt opengesteld voor de normale opvang. De Kantine van de Hogeschool wordt opengesteld voor opvang van daklozen. Het afsluiten van de ring rondom het gebied is erg moeilijk. Er is een politieheli onderweg naar het gebied, waardoor mogelijkerwijs straks beelden in stadhuis van de ramp te geven zijn (opmerking: dat lukt blijkens niet). Er zijn tevens drie traumahelicopters onderweg vanuit Rotterdam, Amsterdam en Duitsland.

Om 17.20 wordt besloten tot het onderzoeken of ontruiming van het gebied nodig is.

Om 17.35 wordt in de rampenstaf meegedeeld dat het betreffende bedrijf is: S.E. Fireworks, Tollensstraat 20 (opm: uit vergunning blijkt het te gaan om Tollensstraat 50).

Om 17.40 wordt door de GGD (Geert Weeken) gemeld dat de faciliteiten van Defensie gebruikt worden (opm: bedoeld wordt de vliegbasis). De eerste berichten duiden op meer dan 100 gewonden en 100 doden. Dit is echter nog zeer onbetrouwbare informatie. De rookontwikkeling gaat omhoog, en fallout heeft plaats in Delden. Er wordt onderzocht of er schadelijke stoffen in zitten. De burgemeester van Delden wordt geinformeerd. Inmiddels zit burgemeester Knip van Almelo als coördinerend burgemeester in het regionale crisiscentrum in Hengelo.

Om 17.55 vindt de eerste persconferentie plaats, door de burgemeester en commandant brandweer.

Om 18.12 komt de rampenstaf weer bijeen. Naar en van het getroffen gebied worden twee routes vrijgemaakt. In verband met identificatie wordt voorgesteld om de doden te laten liggen, en de aandacht te richten op het vrijhouden van de twee routes, de ontruiming van het gebied en de bewaking. Het centrale telefoonnummer van het stadhuis wordt opengesteld als informatienummer . De Diekmanhal wordt opengesteld voor dakloze burgers en familieleden van slachtoffers. De Pathmoshal is ingericht als noodopvang voor slachtoffers. Kantine van de hogeschool beschikbaar voor opvang familieleden. Er zal worden nagegaan hoe het staat met de ammoniakopslag bij de Grolsch, met name het ontploffingsgevaar en het gevaar voor de volksgezondheid.

De Brandweer meldt dat er bij de explosie/brand drie tankauto’s en één ladderauto verloren zijn. Twee brandweerlieden zijn zwaargewond naar het ziekenhuis gebracht.

Om 18.33 worden politie en GGD door de burgemeester bijeen geroepen. Het gebied wordt hermetisch afgesloten en ontruimd.

Om 18.41 uur meldt de GGD, de heer Weeken, dat in de leidingen van de Grolsch fabriek zich 4000 liter ammoniak bevindt. Een team uit Utrecht zal de ammoniak uit die leidingen trachten te halen.

De opschaling verloopt goed. Hangar 9 op de vliegbasis wordt ingericht voor dodelijke slachtoffers. Er zijn 20 doden waargenomen (opm: kan niet hard bevestigd worden). Lichtgewonden worden getransporteerd naar Pathmoshal.

Om 18.50 meldt commandant Brandweer, Groos, dat er voldoende behandelcapaciteit in de omgeving aanwezig is. Het brandweerpersoneel wordt opgevangen in het DISH-hotel.

Inmiddels is in het beleidsteam ook aanwezig mevrouw Van der Valk, officier van justitie.

Om 18.55 is er persconferentie met burgemeester.

Om 19.06 komt de kleine rampenstaf bijeen. GGD, Weeken, meldt dat er vijftig gewonden zijn opgenomen in ziekenhuis Enschede, 40 in Hengelo, 40 in Almelo, en ook opnames in Oldenzaal en Hardenberg.

Wethouders gaan naar opvanglocaties.

Van Miracle Planet komt bericht dat hal is ingericht voor opvang van slachtoffers. Groos stelt dat de regie in de rampenstaf ligt, en niet bij Miracle Planet; MP is dus geen erkende opvanglocatie.

Directeur DMO, Zeeuwen, meldt dat in de Diekmanhal vanaf 21.00 uur bedden staan opgesteld.

Er komen berichten binnen dat er geplunderd wordt in het getroffen gebied. Politie heeft hier aandacht voor. (Opm.: bericht kan niet bevestigd worden).

Het ministerie van VWS doet aanbod voor openstelling nationaal infonummer (0800-1100). Besloten wordt dit aanbod te accepteren.

Burgemeester besluit tot het houden van een persconferentie elk uur.

Om 19.35 uur meldt commandant brandweer, Groos, dat er branden zijn in Bamshoeve, en dat de supermarkt Nieuwe Weme aan de Deurningerstraat is afgebrand. Bij Grolsch is sprake van kleine branden; er is geen gevaar voor ammoniakexplosie/-brand.

Vanuit Zwolle zijn 2 compagnieën operationele eenheden onderweg, vanuit Enschede zijn er ook 2, en dat is voorlopig voldoende. Er zijn 80 ambulances beschikbaar, en vier traumateams.

De binnenring rond het rampgebied is afgezet. Dit gebied wordt begrensd door Lasondersingel, Deurningerstraat, Brouwerijstraat-Fazantstraat, dr. Van Damstraat, Stroinksbleekstraat tot Roomweg, Schurinkgsweg en Blijdensteinlaan. In dit gebied wonen in totaal 2230 mensen.

Het nieuwe infonummer via callcenter VWS is in gebruik gesteld.

Regiopolitie, Van Essen, meldt dat de premier op weg is naar Enschede. Er worden plunderingen gedaan. Politie is daarop georganiseerd (ME). Er is sprake van 1 zwaargewonde politieman.

Wethouder Helder heeft contact gehad met overste Kurstner, die meldt dat capaciteit volloopt. Gewonden naar andere locatie brengen.

Om 19.45 meldt GGD, Weeken, dat op dit moment voldoende capaciteit beschikbaar is.

Om 19.50 ondertekent de burgemeester de noodverordening, waarin geregeld wordt dat het gebied niet toegankelijk is voor anderen dat hen die rechtstreeks betrokken zijn bij de rampbestrijding.

Om 20.20 uur meldt GGD, Weeken, dat er twee gewonden-nesten zijn (kantine VV Sparta en Arke). Het lijkt over het hoogtepunt heen te zijn. Op vliegbasis loopt het goed. Er is geen zicht op aantallen gewonden. Psychosociale hulpverlening wordt geregeld, ook voor hulpverleners.

Politie meldt dat afzetting is geregeld, en plunderingen onder controle zijn.

Staf is accoord met afsluiting gasvoorziening in gebied door EDON.

De veterinaire reddingsbrigade is onderweg naar Enschede (opm: met getrainde honden).

Directeur DMO meldt dat in servicecentrum Noord 300 mensen worden opgevangen; zij worden doorgestuurd naar de Diekmanhal. Datzelfde geldt ook voor de 200 mensen op de vliegbasis.

In de Pathmoshal is bijna niemand meer; deze wordt als achtervang voor de Diekman gereserveerd.

Om 20.38 uur arriveert minister K. de Vries (BZK). (opm: door misverstand hier belandt; moest in Hengelo zijn. Na korte informatieuitwisseling gaat minister door naar Hengelo).

Rond 20.40 arriveert de hoofdofficier van justitie, de heer Manschot.

(opm.: om 20.45 komt info door in commandokamer, dat voor Roomweg 6 vergunning bestaat voor vuurwerk, echter niet voor opslag!)

Om 20.50 (rampenstaf) meldt politie dat plunderingen onder controle zijn. ME IJsselland is binnen kwartier in Enschede. Oproep om via media tegen te spreken dat gevaar is geweken. Hoofd communicatie, mw. Heunen, zal nationaal Callcenter breefen (opm: nationaal callcenter verzoekt om gemeente informatie door te geven over personen; dit is echter voorbehouden aan gemeentelijk informatiecentrum. Nationaal informatiecentrum dient alleen algemene informatie te geven, en niet over personen.) Inmiddels zijn 5 pelotons politie ingezet, 400 tot 500 mensen.

Er wordt afgesproken dat vannacht het gebied verder zal worden doorzocht. Edon zal verlichting moeten regelen middels aggregaten. Politie zal de ring handhaven, zodat werk door kan gaan. Brandweer heeft voldoende verse menskracht op straat. Beleidsteam zal vannacht in kleinere omvang door gaan. Na 02.00 uur vannacht één persoon per discipline. Morgenvroeg om 07.00 uur breefing.

Om 21.30 (staf) meldt brandweer dat branden Voortsweg/Roomweg onder controle zijn. De eerste brandweereenheid is afgelost door Deventer en Zwolle. Voedsel voor deze mensen wordt geregeld door vliegbasis.

Inmiddels is er onder brandweerpersoneel sprake van 2 overledenen, 3 vermisten en 1 persoon in ziekenhuis. Gebied blijft gevaarlijk.

Politie meldt dat rampgebied met Kottendijk is uitgebreid. Hiertoe moet de noodverordening worden aangepast. Doden worden ter plaatse geïdentificeerd en dan getransporteerd naar hangar 9.

GGD meldt dat lijsten met gewonden beschikbaar komen. Er zijn 175 gewonden in ziekenhuizen opgenomen, 1 dode. Bericht van 20 doden blijft rondgaan (opm: kan niet geverifieerd worden). Er zijn geen verontrustende signalen over plunderingen.

DMO meldt dat opvang goed is geregeld.

Kelderman (lid CMT/dir DCW) meldt dat woningcorporaties Ons Huis en Domijn huisvesting voor daklozen aanbieden.

Om 21.50 zal persconferentie met SBS 6 plaatsvinden; om 22.15 persconferentie telefonisch met RTL4.

Voorstel is om morgen een bijeenkomst te houden met brandweerpersoneel, familie daarvan en burgemeester en/of loco. Tijdstip nader te bepalen. Ook een informatienummer voor familieleden is nodig. Tijkotte (Brandweer) zorgt hiervoor. Vanavond nog maken wethouder Althof en Helder en heer Kappel een plan voor morgen.

Om 22.15 vindt breefing plaats. Politie meldt dat nog steeds wordt geïnformeerd naar exacte aantal doden. 8 doden zijn in beeld. 2 brandweerlieden, een kind, een vrouw en 1 persoon in de hangar. 3 brandweermensen worden vermist. Het afgezette gebied is uitgebreid en vanaf 22.00 uur beveiligd. Verder geen nieuwe ontwikkelingen. Nabluswerkzaamheden hebben plaats.

Directeur DMO meldt dat er 200-250 personen in Diekmanhal worden geregistreerd. Morgen inventariseren of men gebruik maakt van opvang.

Jongedijk (adviseur burgemeester) meldt informatie over vergunning. Burgemeester constateert voorlopig dat formeel gesproken vergunning in orde is. Aangezien defensie (landmacht) in deze vergunning verplicht advies heeft uitgebracht (positief), verzoek om betreffende adviseur defensie te informeren en te verzoek om standby te zijn.

GGD meldt dat callcenter VWS overbelast is. Dir BAZ, Geval, meldt dat met KPN wordt afgestemd of versterking kan worden geregeld. Gewonden via ziekenhuizen te achterhalen. Aantal vermisten is onbekend.

OvJ meldt dat terrassen leeg zijn (opm: meeste cafe’s zijn gesloten).

Er worden nog steeds 3 brandweerlieden vermist.

Om 22.30 wordt de burgemeester voor NOVA geïnterviewd.

Om 23.30 vindt breefing plaats.

GGD meldt dat aantal gewonden om 23.00 uur was: 230 mensen waarvan 42 mensen nog verkeren in ziekenhuizen. 10 mensen liggen op intensive care. Op het aantal doden is geen duidelijk zicht. Het operationeel gebied is ingedeeld in 4 zones. In elke zone zijn 10 ambulances van buiten Twente. Het Twentse ambulancepersoneel wordt gedebreefd in DISH-hotel. Er zijn nog 2 heli’s standby (waren er 5), i.v.m. opname in brandwondencentrum. Van naburige ziekenhuizen zal geen gebruik meer worden gemaakt.

Er is een medische post aan hoek singel/Hengelosestraat bij garage Roeloffzen. Huisartsen zijn in Diekmanhal en Pathmoshal om bijstand te verlenen.

Politie blijft bij schatting van 20 doden. Het rampenidentificatieteam is georganiseerd; 45 mensen van hier en 40 vanuit rest Nederland. Team zoekt ter plaatse naar overlevenden. De binnenring van het gebied is hermetisch afgesloten. ME/AE is aanwezig. De buitenring wordt begrensd door Lijsterstraat, Oldenszaalsestraat, spoorlijn, Hengelosestraat, Roessinghbleekweg en Beethovenlaan.

In dat gebied is politie aanwezig (30) voor observatie/hondenbrigade. Ondertussen is bijstand geregeld door politie Gelderland-Zuid en Utrecht. Een ooggetuige heeft gemeld dat een woning is ingestort nadat een politieman naar binnen is gegaan.

Brandweer meldt dat veldeenheden afgelost zijn door Deventer en Zwolle. Er is geen sprake van gevaar door vrijkomst van gevaarlijke stoffen. Er zijn inmiddels 4 doden geborgen, er zijn 2 brandweermannen geborgen, er zijn 2 vermiste brandweerlieden. De gevonden doden moeten worden gemeld aan politie.

Brandweer meldt dat de heer Weges van Brandweer, die vroeger op de avond meldde dat de eerste brandmelding een brand in een zeecontainer met vuurwerk op het terrein betrof, inmiddels heeft gebeld om te corrigeren. De brand was in de middelste bunker. Gelet op de kracht van explosie lijkt het dat er in die bunker wat anders moet hebben gezeten dan verpakt vuurwerk.

Burgemeester vraagt uit te zoeken of er sprake is van asbest of gevaarlijke stoffen. Tijkotte regelt dat.

Burgemeester meldt dat burgemeester Knip (regio) na zal trekken hoe het staat met de fall-out in Delden.

De pers vraagt om het getroffen gebied in te mogen. Politie en brandweer adviseren dat niet verstandig is, eerst de operationele diensten zelf.

Burgemeester deelt mede dat morgen om 9.00 uur Koningin en Premier naar Enschede komen.

Tevens wordt afgesproken dat commandant uit zal zoeken, op vraag van Knip, hoe het in zijn werk zal gaan met de berging (wie doet wat, wie betaalt?).

DMO meldt dat in Diekman nog steeds mensen zich melden, in totaal daar nu 250 aanwezig. Pathmoshal nu gesloten, blijft achter de hand. Van het wijkservicecentrum in Noord is niets bekend.

Burgemeester meldt dat het werkingsgebied van de noodverordening zal worden uitgebreid. Geval zal begrenzing aangeven.