|
3.8 Bijlmermeer: op de rampplek
Na enige verwarring bij de hulpverleningsdiensten over de precieze
lokatie, wordt snel duidelijk dat het vliegtuig zich in de hoek van de
aan elkaar gebouwde flats Kruitberg en Groeneveen had geboord. Beide
flats staan tussen de Karspeldreef (aan de zuidoostelijke zijde), de
's-Graven-dijkdreef (aan de noordoostelijke zijde), de Bijlmerdreef
(aan de noordwestelijke zijde) en de Groesbeekdreef (aan de
zuidwestelijke zijde). Aan de noordoostelijke zijde van de flats loopt
een metrolijn. De ravage door de inslag is groot. Er ontstaat een
vuurzee van vele meters breed en etages hoog. De grote hoeveelheid
kerosine die nog in het vliegtuig zat, zorgt bovendien voor een grote
oppervlaktebrand. 3.8.2 Eerste rampenbestrijding
Op de rampplek zijn al vrijwel direct na de ramp grote hoeveelheden hulpverleners ter plaatse. Uit alle delen van het land stromen de hulpaanbiedingen toe. Brandbestrijding en technische hulpverlening
Brandweerlieden van de brandweer Amsterdam en omliggende korpsen houden
zich bezig met doven van de verspreide grondvuren en het blussen van de
uitslaande brand in de flats. Een groot aantal blusvoertuigen wordt
ingezet, waaronder schuimblusvoertuigen van de brandweer Schiphol. Door
de grote hitte, instortingsgevaar en ontploffingsgevaar kunnen
reddingspelotons moeilijk bij de flats komen. In de loop van de avond
worden stutwerkzaamheden uitgevoerd en gasleidingen afgesloten.
Verschillende delen van de flats Groeneveen en Kruitberg worden daarna
onderzocht op overlevenden. Deze worden niet aangetroffen. Medische hulpverlening
De grote ravage op het rampterrein doet grote aantallen slachtoffers vrezen. Allerlei geruchten doen de ronde. Er zouden tientallen mensen naar beneden zijn gesprongen en dood zijn aangetroffen door de ambulances. Het beleidscentrum ging de eerste uren er vanuit dat er12 lichamen waren geborgen. Voor de verzorging van gewonden waren allerlei geneeskundige eenheden op het rampterrein, waaronder medewerkers van de GG&GD, 2 SIGMA-teams (Snel Inzetbare Groep Medische Assistentie) van het Rode Kruis, een LOTT-team (Landelijke Organisatie Trauma Teams), en ambulancepersoneel. SIGMA-teams bestaan uit ongeveer 10 vrijwilligers die speciaal zijn geschoold voor geneeskundige hulpverlening. In 1992 zijn dergelijke teams nieuw: het Rode Kruis in Amsterdam participeert op dat moment in een landelijke proef.
Luchtfoto rampgebied Afzetting van het rampgebied
Het neergestorte vliegtuig trekt veel belangstellenden en pers. De gemeentepolitie brengt eerste afzettingen aan, maar deze houden het niet. Tot laat op de avond hoort men over de politiekanalen dat mensen naar het wrak toelopen en dat om meer personeel en om rood-wit afzetlint wordt gevraagd. Het publiek kan op sommige plekken gewoon doorlopen. Vanaf 20.30 uur worden pelotons van de mobiele eenheid ingezet om het rampterrein "schoon te vegen". Dit zorgt niet voor een hermetisch afgesloten terrein. Op één van de politiekanalen wordt om 00.40 uur gezegd: "Is de afzetting opgeheven? Er lopen hier allemaal mensen naar de restanten, met kinderwagen, fietsen". De politie vormt twee ringen: een binnenring voor de afzetting van het direct getroffen gebied (het "maaiveld") en een buitenring voor de afzetting van het getroffen deel van de wijk (de "dreven"). Rondom het rampterrein ontstaat een grote verkeerschaos. De wegen naar de rampplek slibben grotendeels dicht, wat de aan- en afvoer van de hulpverleningsdiensten hindert. De politie moet bovendien reageren op signalen over plunderingen in de getroffen flats en de nabij gelegen winkelcentra. De politie verricht een aantal arrestaties. 3.8.3 De berging van slachtoffers
In de vroege ochtend van 5 oktober 1992 treft de brandweer op het rampterrein maatregelen om instortingsgevaar van de flats te beteugelen. Met een grote kraanwagen worden loshangende betonplaten verwijderd. Dit kost veel tijd. Nadat de situatie door bouw- en woningtoezicht veilig is bevonden, wordt om 06.10 uur gestart met het zoeken naar slachtoffers en de berging ervan. Daarbij wordt ook gezocht naar informatie om de identificatie te vergemakkelijken. Waar liggen stoffelijke resten? Zijn er nog kledingresten of sieraden te vinden? Liggen er nabij slachtoffers paspoorten, pasjes, diploma's? Aan de bergingsactiviteiten wordt, steeds onder begeleiding van het RIT, deelgenomen door de brandweer, leden van de Regionale Vrijwillige Hulpverlening (RVHV) en leden van de groep ernstige delicten van de politie. Er worden drie bergingsploegen geformeerd. Deze komen steeds in actie wanneer de brandweer tijdens het ruimen van het puin op een slachtoffer stuit. Het lichaam wordt afgevoerd naar een legertent op het rampterrein en daarna afgevoerd naar Hangar 11 op Schiphol. Tijdens de berging worden de werkzaamheden gehinderd door rookontwikkeling, het oplaaien van brandjes en het gevaar van instorting dat blijft bestaan. Consequenties van de versnellingsbeslissing
De bergingswerkzaamheden verlopen aanvankelijk "tergend langzaam", zoals burgemeester Van Thijn in een bijzondere raadsvergadering op 5 oktober 1992 opmerkt. Dat komt met name omdat de eerste identificatiewerkzaamheden op de rampplek zelf plaatsvinden. De beslissing om de berging te versnellen stuit dan ook met name uit de hoek van het RIT op grote bezwaren, vanwege de consequenties van sneller bergen voor een zorgvuldige identificatie. Zorgvuldigheid bij het bergen
Als gevolg van de beslissing in het beleidscentrum om de
bergingswerkzaamheden te versnellen wordt zwaarder materiaal ingezet
bij het ruimen van het puin, maar dit brengt geen verandering in de
werkwijze als zodanig. In plaats van alleen overdag wordt ook 's
nachts doorgewerkt. Tijdens het onderzoek heeft de Commissie vernomen
dat de bergingswerkzaamheden 's nachts anders en onzorgvuldiger zouden
zijn verlopen dan overdag. Brandweerman Vervoort verklaart dat in het
openbaar verhoor. De heer Van der Pols: Het is echt mijn conclusie en daar sta ik ook voor. Degenen die het zwaarst getroffen zijn en dierbaren verloren hebben, hoeven zich wat dat betreft geen zorgen te maken. Wij staan er volledig garant voor dat het zorgvuldig is gegaan. Op basis van de expertise die wij gezamenlijk op dat moment hadden, durf ik dat hier ook hardop te zeggen. [7]
Kamervragen over de berging
Op 7 december 1993 stelt Kamerlid mevrouw J.W. Achttienribbe-Buijs vragen over de werkwijze van het RIT aan de minister van Binnenlandse Zaken. [15] Dit gebeurt naar aanleiding van een documentaire van de NOS. Concreet wordt gevraagd of het RIT te weinig tijd heeft gehad om alle slachtoffers uit het puin te halen. Minister Van Thijn antwoordt dat het beleidscentrum zich er bij de beslissing om de berging te versnellen van bewust was dat de kans op onnauwkeurigheden niet ondenkbaar was, maar dat zich in de praktijk geen onzorgvuldigheden hebben voorgedaan en dat de versnellingsbeslissing geen negatieve invloed heeft gehad op het identificatieproces. Omdat enkele lichamen waren gefragmenteerd, zijn volgens de minister tussen de puinresten kleine stoffelijke resten afgevoerd met de puinresten. Deze resten zijn later alsnog geborgen, maar konden door het RIT niet direct in verband worden gebracht met menselijk weefsel. 3.8.4 De berging van wrakstukken en puin
Bij de berging wordt rekening gehouden met het onderzoek naar de ongevalsoorzaak. Na enige dagen wordt een ingedamd deel van het water dat onder de flats doorloopt (meestal de "vijver" genoemd, wat het in feite niet was) leeggepompt, omdat daarin mogelijk de cvr terecht is gekomen. De bergingsploegen leggen onderdelen van het vliegtuig (voor zover door hen als zodanig zijn te herkennen) apart van onderdelen van de flats. Opvallend is dat de vooronderzoeker op de avond van de ramp of in de week daarna nauwelijks contact hebben met de verantwoordelijke bergers op het rampterrein. Medewerkers van BVO hebben geen overleg met brandweermensen in het beleidscentrum of op de rampplek. Aan brandweermensen zoals de heer Vervoort is niet verteld hoe een FDR of een CVR er uit ziet, bijvoorbeeld hoeveel ze wegen of welke kleur ze hebben. De brandweermensen en de overige bergers hebben geen instructies ontvangen over hoe om te gaan met deze of andere vliegtuigonderdelen. Net als in het beleidscentrum is het BVO op de rampplek de grote afwezige.
|
|
|