Dossier Rechtszaak Bouterse

Nieuws

Proces

Aanloop tot het proces

Bouterse predikt al langer vanaf de zijlijn

De kogel is door de kerk: president Wijdenbosch breekt met zijn voormalige mentor Bouterse. Suriname houdt zijn hart vast.

Door onze redacteur COEN VAN ZWOL

ROTTERDAM, 6 APRIL. Een verrassing is het ontslag van Desi Bouterse als Adviseur van Staat allerminst. Heel Paramaribo praat al een jaar over de komende machtsstrijd tussen Bouterse en zijn oude schildknaap Jules Wijdenbosch. ,,Straks kan Bouterse het land niet meer uit'', somberde een Surinaamse journalist eind vorige maand. ,,Dan wordt hij als de alcoholist die alle kroegen is uitgegooid. Die kan alleen nog maar thuis blijven om zijn vrouw en kinderen te slaan.''

Toch heeft Desi Bouterse anno 1999 niets van een losgeslagen boroman. Integendeel: de gewezen dictator is respectabeler dan ooit. Vorig weekeind sprak hij nog 5.000 jongeren toe tijdens een spiritual revolution van de Pinkstergemeente 'Volle Evangelie'. ,,Alleen God kan vreugde geven'', predikte hij. ,,De mens stelt teleur. Komt tot God!'' De voormalige dictator waarschuwde tegen moreel verval, drugs, alcohol en hoererij. Het werd een feestelijke middag in Paramaribo, met zang, dans, lekkere hapjes en evangelisten in militair uniform, die zo het militante karakter van hun kruistocht voor een moreel réveil beklemtoonden. De jongste wedergeboorte van Desi Bouterse was een feit. Eens een hosselende sergeant, daarna revolutionair volksleider, caudillo, charismatische zakenman-politicus, en nu dan donderpredikant.

Dit weekeind maakte president Wijdenbosch bekend dat Bouterse is ontslagen als Adviseur van Staat, en dus niet meer kan rekenen op diplomatieke bescherming bij reisjes naar het buitenland. De paleisrevolutie is goed voorbereid: vorige week vrijdag had Wijdenbosch een ongewoon topoverleg met de leiding van het leger en de politie. En de president wachtte zorgvuldig met zijn bekendmaking tot Bouterse ver weg was, in het binnenland.

Vakbondsleider en oppositie-politicus Fred Derby is niet de enige die zich nu afvraagt of de ,,vogelvrij verklaarde Bouterse'' nu de verleiding kan weerstaan om met geweld orde op zaken te stellen. ,,Hij blijft een militair, die zoeken militaire oplossingen'', waarschuwde onlangs ex-minister Ernie Brunings. Maar het is de vraag of Bouterse die optie nog heeft. Zijn oude wapenbroeders zijn naar de president overgelopen. Melvin Linscheer leidt bijvoorbeeld de 'Centrale Inlichtingen Dienst' (CID), die zich afgelopen jaar ontpopte als een soort 'Tonton Macoute' van de president als er een staking moest worden gebroken bij de douane, of als waarnemend president van het Hof van Justitie zijn kantoor moest worden uitgezet.

De verwijdering tussen Bouterse en Wijdenbosch begon al enkele weken na de benoeming van de laatste tot president in 1996. Met een campagne die draaide om het succesverhaal van do-man Desi Bouterse had zijn partij de NDP 16 van de 51 zetels in het parlement gewonnen; de coupplegers uit de jaren tachtig hadden langs democratische weg de 'grijze baarden' van de 'oude politiek' verslagen. Door Javaanse politici en een groep rijke hindostaanse zakenlieden los te weken van het 'Nieuw Front', kon zijn beschermeling Wijdenbosch president worden.

Wijdenbosch toonde zich echter van meet af aan onafhankelijk. Oude strijdmakkers weekte hij met adviseurschappen los van Bouterse. In een systeem dat is gebaseerd op patronage - het regelen van een vergunning, een bouwopdracht, een nieuwe steiger - kreeg Bouterse steeds minder gedaan voor zijn klanten. Achter de schermen klaagde de president dat hij zijn nek had uitgestoken door Bouterse tegen Nederland te beschermen; het regeren moest Bouterse aan hem overlaten. ,,Het Wijdenboschje is een Wijdenboss geworden'', heette het in Paramaribo.

Terwijl zijn machtsbasis afbrokkelde, manouevreerde Bouterse zich in de positie van interne oppositieleider, die hoofdschuddend de misstanden binnen zijn eigen regering bekritiseerde. Als Wijdenbosch zei dat er ,,niets aan de hand is'', stelde Bouterse dat men ,,blind moest zijn'' om niet te zien dat het slecht ging met Suriname en dat het tijd werd om ,,corruptelingen'' uit het kabinet te gooien. De entourage van Wijdenbosch liet die kritiek de afgelopen maand niet langer over zijn kant gaan. Presidentieel adviseur Chas Mijnals verweet zijn oude strijdmakker Bouterse onlangs dat hij mentaal in de jaren tachtig was blijven steken.

Nu de breuk definitief is, kan de strijd om de heerschappij binnen de NDP beginnen. Want Bouterse is nog altijd leider van de grootste partij binnen Wijdenbosch' coalitie. De top en het middenkader van die partij lijken op de hand van Wijdenbosch, maar voor de aanhang blijft Bouterse De Baas. Hij is de man van het charisma en de opbeurende toespraken, en in het binnenland kennen ze Desi Bouterse, niet Jules Wijdenbosch. Volgens geruchten zouden 5 of 6 van de 16 NDP-parlementariërs op de hand van Bouterse zijn.

Een splitsing binnen de NDP kan de genadeklap betekenen voor Wijdenbosch' coalitie, die op een meerderheid van één zetel rust. Een extra complicatie vormt het gerommel binnen de hindostaanse coalitiegenoot, de Basispartij voor Vernieuwing en Democratie (BVD). De drie parlementariërs van de BVD eisen het vertrek van het hun hoofdbestuur en van de ministers Tjan Gobardhan van Financiën en Bies Mangal van Openbare Werken. Om een meerderheid te houden, zal de president die eisen moeten inwilligen. Het is de vraag of de lof die Wijdenbosch nu vanuit Nederland ten deel valt, opweegt tegen dit soort complicaties.

Met dank aan Leo Morpurgo.