Dossier Rechtszaak Bouterse

Nieuws

Proces

Aanloop tot het proces

Het vandaag in Den Haag begonnen proces tegen Desi Bouterse trekt in Suriname ogenschijnlijk weinig belangstelling. 'Maar de hele zaak zit ons ergens niet lekker.'

Door onze redacteur COEN VAN ZWOL

PARAMARIBO, 22 MAART. Desi Delano Bouterse is een gewezen legerleider, een gewezen staatshoofd, de adviseur van staat en de leider van de NDP, de grootste partij van Suriname. Hij is een van de rijkste mannen van het land. En vanaf vandaag staat hij in Nederland terecht als vermeend leider van het 'Surikartel' en het brein achter vijf cocaïne- transporten.

Geen geringe gebeurtenis voor Suriname, zou men denken. Maar wie in Paramaribo televisie kijkt, radio luistert of de krant openslaat, verneemt er niets van. Kennelijk is er belangwekkender nieuws.

Zo opent televisiezender STVS zaterdag het avondnieuws met een zwendel in goudcertificaten. Daarna volgen een congres over het slaan van kinderen, een rapport over 'genderbeleid', een educatieve voorstelling van het ministerie van Regionale Ontwikkeling (,,laatkomen schaadt het land''), een onderwijsrapport uit Kwatta en de nieuwe theater-opera van Henk Tjon.

Zondag dan? Opnieuw goudzwendel. Een dijkbreuk bij Totness. ,,Haast een ramp.'' Het seminar 'Het openbaar vervoer naar 2000 toe'. Weer Henk Tjon. Een multi-cultureel muziekavondje van de Agida- muziekschool. De stilte rond Desi B. zet zich onverbiddelijk voort. Al heeft Radio Apinti nog een kort interview met een Nederlandse expert. ,,Hoe zou u de bewijslast willen karaktiseren? Als boterzacht?'', vraagt een hoopvolle interviewer. ,,Nee, als bijzonder overtuigend'', luidt het antwoord.

Een journalist van De Ware Tijd kan niet precies uitleggen waarom zijn krant niets aan het proces doet. ,,Het leeft niet onder de mensen. Al hebben wij daarin natuurlijk juist een taak. Maar de hele zaak zit ons ergens niet lekker'', zegt hij na lang nadenken. Niet dat de pers benauwd voor Bouterse is. ,,Want dat is een zielig type. Die kan alleen nog maar lawaai maken. En zelfs dat doet 'ie niet.''

Wat verklaart dan het Surinaamse zwijgen rond het proces-Bouterse? Is het weerstand omdat de oude kolonist een prominente Surinamer voor de rechter sleept: blijf met je rotpoten van onze rot-Bouterse af? Houdt het dossier-Bouterse Suriname een al te lelijk spiegelbeeld voor: al die notabelen die met drugshandel in verband worden gebracht? Het lijkt alsof er toch iets zit in wat de Bouterse-clan steeds beweert: het proces voelt als een aanval op Suriname.

Fred Derby, vakbondsactivist en politicus, kan niet van sympathie voor Bouterse worden verdacht. Hij ontsnapte als enige van de zestien arrestanten aan de decembermoorden van 1982 en voerde hardnekkig oppositie tegen de zelfbenoemde 'volksleider'. ,,U moet niet denken dat we het er niet over hebben. Iedereen praat over de zaak, de boeken over het proces uit Nederland gaan als warme broodjes'', zegt hij. Maar als we over Bouterse spreken, formuleert Derby pijnlijk behoedzaam. Hij wil de kwestie ,,zuiver zakelijk benaderen'' en hoopt maar dat de Nederlandse justitie ,,een case heeft'' en Bouterse veroordeelt, want met vrijspraak wordt hij nog een martelaar. Al kan van uitlevering geen sprake zijn, dat is immers tegen de Surinaamse grondwet. Bang voor Desi Bouterse is hij niet, bezweert ook Derby. ,,Het is een nieuwe tijd. Je kan niet leiden met het wapen in de hand, zodat het volk de angst om het hart slaat. Vandaag worden kennis, ervaring en verstand gevraagd.''

Politiek gezien hangt Bouterse al lang in de touwen, zo lijkt het. Verslagen door zijn oude creatie, Jules Wijdenbosch, de huidige president van Suriname. Bouterse maakte bij de verkiezingen van 1996 nog een grote come-back. Zijn populistische charme bezorgde de NDP zestien van de vijftig zetels in de assemblee, vooral door de stemmen van arme creolen en ontevredenen, die tucht, orde en voorspoed werd beloofd. De NDP wist een aantal politici uit het 'Nieuwe Front' van de zittende president Venetiaan los te weken, waarna de gewezen Amsterdamse gemeente-ambtenaar Wijdenbosch aantrad als president. Een overgangsfiguur, zo heette het. Vanuit de coulissen trok Bouterse immers aan de touwtjes.

Nu is Bouterse dus een 'zielig type'. Op de herdenking van zijn staatsgreep van 26 februari 1980 bleef het dit jaar rustig. Veel oude strijdmakkers lieten verstek gaan. Bouterse hield een eenzame klaagzang voor zijn 'monument van de Revolutie', opgetrokken uit puin van het indertijd in brand geschoten hoofdbureau van politie. Hij sprak over de gebroken beloften van Wijdenbosch, sociaal onrecht, het 'showproces' in Nederland, het feit dat 26 februari nog steeds geen nationale feestdag was. ,,Zoals het nu gaat, zo hadden we het niet gewild'', besloot hij bitter. Onlangs keerden zich weer twee sergeanten van 'de revolutie', Chas Mijnals en Badrissein Sital, tegen Bouterse. Mijnals liet weten dat de tijd rijp was voor ,,een nieuw leiderschap''.

,,Wijdenbosch wint de strijd van Bouterse. Nu moet hij de genadeklap toedienen'', zegt Ernie Brunings. Brunings trad als minister van Ontwikkelingssamenwerking tot het kabinet-Wijdenbosch toe, maar vertrok met ruzie. Hij zag hoe de president, die door de oppositie wordt beschimpt als machtwellusteling, dronkenlap en chaoot, grote handigheid aan de dag legde bij het uitmanoeuvreren van Bouterse. Oude Bouterse- getrouwen kregen mooie posities heel dicht bij Wijdenbosch. Gevaarlijke enforcers als Melvin Linscheer en Rupert Christopher werden in het pak gehesen, met bijpassend salaris en voorrechten - respectievelijk als presidentieel veiligheidsadviseur en ambassadeur in Brazilië. De laatste Bouterse-loyalisten in het leger werden weggewerkt. In zijn recente botsingen met de vakbonden en de oppositie bleek Wijdenbosch soms zijn eigen 'Ton-Ton Macoutes' in het veld te kunnen brengen, schimmige privé-legertjes met leden van de 'Centrale Inlichtingen Dienst', militairen, politie en delinquenten.

,,Wijdenbosch heeft het oude patronagesysteem lomper en openlijker gebruikt dan zijn voorgangers'', zegt Brunings. ,,Het Surinaamse systeem is gebaseerd op het uitdelen van baantjes, privileges, contracten, concessies. Bouterse is rijk, maar je gaat je eigen geld toch niet weggeven? Daarvoor heb je hard gewerkt! Bouterse had dus niets te geven. Als hij een favor wilde uitdelen aan vrienden, ging dat via Wijdenbosch. En die zei: als je iets wil, dan moet je rechtstreeks bij mij zijn. Zo was de zaak snel gepiept.'' Bouterse heeft in het begin kansen gemist om zijn president onder curatele te stellen. ,,Hij werd tevreden gehouden met cadeautjes. Nu is het te laat.''

Brunings vermoedt dat zijn tegenstanders binnen de NDP nu aansturen op afzetting van Bouterse als partijleider. Brunings: ,,Ik vrees alleen dat Bouterse zich niet zomaar opzij laat schuiven. Hij is er de man niet naar om zich aan de genade van zijn vijanden over te leveren. En hij is en blijft een militair.''

Zaterdagavond in Paramaribo. De brand in nachtclub Mundial en gokhal Zebra heeft de afgelopen week een nieuw gat geslagen in het gehavende gebit dat Paramaribo is, maar er valt nog genoeg te doen. Terreinwagens blazen elkaar met bubbling-muziek en reggae van de weg. Rond de discotheken krioelt het van de jongeren, in café Leidseplein heeft zoals elke avond een zweterige verzoening van Suriname en Nederland plaats. ,,Je ziet het, een zonvergoten Caraïbische natie vol vrolijk dansende mensen. Don't worry'', sombert de journalist van De Ware Tijd. ,,Maar er hangt iets akeligs in de lucht. Ik verwacht turbulentie.''

Criminele organisatie Desi Bouterse is volgens het Haagse openbaar ministerie lid van een criminele organisatie die tussen 1989 en 1992 cocaïne naar Nederland smokkel de. Bouterse zou zich bovendien persoonlijk hebben bemoeid met een vijftal transporten waarmee in totaal zo'n 1.350 kilo cocaïne was gemoeid. De vermoedelijke straf die justitie tegen hem zal eisen is zestien jaar onvoor waardelijk. Behalve Bouterse staan nog twee verdachten terecht. De Suri naamse zakenman Richard L. komt net als Bouterse niet. Hij verblijft in Suriname. Alleen de hindostaanse voormalige eigenaar van een wisselkan toor in Rotterdam, Moenipersad M., woont het proces bij.