Dossier Rechtszaak Bouterse

Nieuws

Proces

Aanloop tot het proces

Advocaat in proces en public relations

Het drugsproces tegen Desi Bouterse is vandaag begonnen. Zonder zijn raadsman Abraham Moszkowicz. Hij blijft vertrouwen op zijn juridische vondst en wacht op schorsing. Hoogmoed? Portret van een roemrucht 'bijtertje'.

Door Margriet Oostveen

Zijn favoriete schrijver is Leon de Winter. Abraham Moszkowicz (38), zou in een roman van De Winter ook niet detoneren. Jongste telg in de maatschap Moszkowicz, Moszkowicz, Moszkowicz & Moszkowicz. Joods milieu in maatkostuum. Rijdt graag Aston Martin. Limburgse jongen in Borelli- overhemden. Een handgemaakte zijden toga. Milde zweem van after-shave, vrouwenliefhebber. Forse briljant aan linkerpink. Tarief: 300 tot 1.000 gulden per uur.

Zijn gevoel voor public relations behoort tot Brams grootste talenten, vinden zijn collega's. Had hij een ander beroep moeten kiezen, zegt hij zelf, dan was hij journalist geworden.

Publicitair gezien is Desi Bouterse een voltreffer. Vader Max Moszkowicz werd eerst als raadsman benaderd, maar weigerde uit vriendschap voor de Haagse strafpleiter Gerard Spong. Spong, die uit Suriname afkomstig is, was nauw bevriend met slachtoffers van de Decembermoorden. ,,Verraad is een te groot woord'', zegt hij. ,,Ik zag er ontrouw jegens mij in.'' Het is uitgepraat. Toen verscheen Moszkowicz jr. met Bouterse op de televisie in Nova. Armen om elkaars schouders. En later samen hupsend, op de dansvloer van hotel Torarica te Paramaribo. Zijn vader heeft om uitleg gevraagd. Spong ook. Hij stond met een Nova-medewerkster te dansen, zei Abraham Moszkowicz, en toen kwam Bouterse er plotseling bij. Niet waar, zegt Nova-redacteur Twan Huys desgevraagd. ,,Moszkowicz ging bij Bouterse staan. Ik heb het ruwe materiaal nog op band.''

Een foto van zijn vader: Max Moszkowicz op het gymnasium. Precies zijn jongste zoon. Hetzelfde golvende haar. De halve glimlach. Gereserveerd. Parmantig en wat onzeker tegelijk.

De zoon zegt: ,,Wij bespreken alles samen. Hij is mijn bron van inspiratie''. De vader kiest zorgvuldig jiddische woorden: ,,Bram is een mensch. En dat is onder joden het beste wat je van iemand kunt zeggen. Een mensch met nesjomme, een ziel.'' Bovenal is Bram Moszkowicz zoon van een vader die Auschwitz overleefde.

Max Moszkowicz woog 46 kilo toen hij alleen terugkeerde. Moeder, broertje en zusje waren direct na aankomst vergast, zijn vader werd later in het kamp vermoord. Een Limburgs gezin nam Max op. Eieren met cognac en suiker om aan te sterken, warmte van de dochter des huizes die hij zou trouwen. Moszkowicz senior begon een textielbedrijf in Maastricht, ging in de avonduren rechten studeren en vestigde zich als advocaat. Zijn ster als strafpleiter rees snel. Nog geldt hij als een van de besten. Geniaal als hij pleit, loven confrères, wijs en beminnelijk. Gerard Spong, zijn vriend: ,,Hij is een zeer, zéér sterke persoonlijkheid''.

Vier zonen. Allen werden advocaat in de maatschap. Een pantser rondom vader. ,,Wie zegt dat wij een clan lijken, kan ik begrijpen'', zegt Abraham.

Moszkowicz, Moszkowicz, Moszkowicz & Moszkowicz heeft nu vestigingen in Maastricht, Roermond, Den Bosch en in Amsterdam, waar Abraham op de Herengracht een kantoor met acht medewerkers leidt. Onder wie zijn echtgenote, civiel-advocate Juliëtte Polak. Samen kregen ze twee kinderen, hij heeft nog een zoon uit een eerder huwelijk.

Max junior leidt de civiele sector van het kantoor. Broer David bekwaamde zich evenals Abraham in het strafrecht. Baruch Moszkowicz veranderde zijn voornaam.

'Robert', heet hij nu. Aan ,,die ene'', zoals Abraham zijn broer noemt, wil de familie geen woord meer wijden. Een heroïneverslaving, bedrieglijke bankbreuk, veroordeeld tot negen maanden cel. In 1996 heeft hij zich gerehabiliteerd. Toen werd hij voor de tweede maal beëdigd tot advocaat. Nu leidt Robert een zelfstandig advocatenkantoor in Nieuwegein. Gevraagd naar zijn familie zegt hij: ,,Ik hoor daar niet meer bij en wil er daarom niets over vertellen''.

Toen Robert in 1989 moest voorkomen, zijn vader was op dringend verzoek zijn raadsman, noemde prof.dr. J. Bastiaans hem een tweede-generatie oorlogsslachtoffer. Met een manische neiging ,,flink en groot'' te willen zijn.

En Abraham Moszkowicz? Hij werd de dankbare zoon.

De Utrechtse strafpleiter Piet Doedens: ,,Bram heeft me dingen verteld. Ik ga die niet herhalen. Maar ik dacht: De oorlog is aan jou ook niet voorbij gegaan.'' Je kon met hem lachen, zegt zijn voormalig docent rechtsfilosofie aan de Universiteit van Amsterdam, H. Kaptein. Ook daarom. Gingen ze op een bankje zitten, sprong Bram meteen weer op. ,,Ojee. In de oorlog mochten joden ook niet op bankjes zitten!''. Bram? Levensgroot minderwaardigheidscomplex, stellen enkele confrères. ,,Entre-nous uiteraard.'' Abraham Moszkowicz: ,,Ik kan me bij jalousie de métier alles voorstellen, maar dit niet''. Gerard Spong: ,,Hij was een jongen die zo vreselijk zijn vader probeerde na te apen.''

Als rechtenstudent, zegt Abraham, leerde hij het meest van de pleidooien van zijn vader, waarnaar hij zo vaak mogelijk kwam luisteren. ,,We konden goed bier drinken samen, hij was aardig'', zegt zijn oud-docent Kaptein. ,,Nijver, niet superslim, maar dat geldt voor meer goede strafpleiters.'' Abraham viel op. ,,Als zoon-van. Altijd formeel, in zijn jasjes.''

Het zelfvertrouwen van Bram Moszkowicz groeide evenredig met zijn clièntele van topcriminelen. Spong: ,,De laatste jaren ontwikkelt hij duidelijk zijn eigen stijl. Hij is feller dan Max.''

De Amsterdamse officier van justitie Fred Teeven noemt Abraham Moszkowicz ,,een bijtertje''. Vader en zoon Moszkowicz verdedigden Johan V. in het 'Hakkelaar'-proces. Bijzonder venijnig reageerden Teeven en junior toen op elkaar. Senior, sussend, vroeg de rechter om begrip voor ,,die jonge honden''. Waarna Teeven Moszkowicz junior met Sinterklaas een marsepeinen hondenbot stuurde. Teeven beschouwt Abraham juridisch als ,,de beste'' van zijn familie. Als ,,de geldmaker'' van het kantoor ook. ,,En ik ben hem als mens bijzonder gaan waarderen.'' Wat niet wegneemt dat ze het ,,keihard meppen'' in de rechtszaal continueren, grinnikt hij.

,,In het pleiten is Bram een meester. Maar zijn zwakke punt is dat hij zich slecht kan beheersen'', zegt Teeven. Daar mikt hij dus op. ,,Door een getuigengehoor tetteren. Beetje murmelen en 'hum, hum' brommen.'' Vaste prik tijdens het Hakkelaar-proces. Vond de rechter het welletjes, begon collega Witteveen. ,,En dan werd Bram kwaad en raakte hij de draad kwijt.'' Justitie-officier Witteveen, die inmiddels op het Antilliaanse eiland St. Maarten is gestationeerd: ,,Het werkte altijd! En dan had de getuige de tijd zich te herstellen en even na te denken.'' Het ,,hoge toontje van Bram'', het ,,zeuren'' voor de rechtbank, het irriteert Witteveen. Ook buiten de rechtszaal kan hij niet met hem overweg. ,,Noem het een conflict van karakters. Ik weet niet of hij betrouwbaar is. Ik geloof dat hij wel eens op ongeoorloofde wijze aan zijn informatie komt. Ja, dan denk ik aan gestolen informatie.''

Tien van ,,honderden strafzaken'' die zijn kantoor jaarlijks behandelt, doet Abraham Moszkowicz naar eigen zeggen om niet. Zoals die van Mariëlle Boon, het meisje dat zegt te zijn verkracht door voetballer Patrick Kluivert. ,,Hij heeft zijn uiterste best gedaan'', zegt moeder Linda Boon. ,,Maar we werden wel een beetje geleefd. Soms dacht je: moet dat nou. Moszkowicz heeft zijn contacten bij de Telegraaf. Hij wilde dat Mariëlle daar zou verschijnen. En daarna in Nova, als tegenhanger.'' De eerste keer stonden ze ,,een beetje giechelig'' van de zenuwen in zijn kantoor op de Herengracht. Ze kende het alleen van een rondvaart. On your left side. Grote gouden letters op de gevel: 'MOSZKOWICZ ADVOCATEN'. Linda Boon: ,,Als leek denk je dan toch: als Moszkowicz het niet kan, wie moet het dan doen?''

Dat denken er meer. De biografieën van vader en zoon Moszkowicz behoren tot de meest uitgeleende lectuur in de Amsterdamse Bijlmerbajes. Moszkowicz junior verdedigt graag criminele beroemdheden. Zoals Heineken-ontvoerders Frans M. en Cor van H.. In zijn biografie Recht in de ogen van Mr. Abraham Moszkowicz noemt hij ,,Cor'' iemand die ,,indruk op mij maakte (...) een intelligente man met wie ik een andere band heb dan met de gemiddelde cliënt''. Met een hoofdverdachte in een drugszaak bezocht Moszkowicz een voetbalwedstrijd in diens skybox bij Ajax. Hij kon het ook ,,wel vinden'' met Walter D., een van de drie verdachten uit de top van het vermeende drugsimperium van Etiënne U. die bij hem aanklopten. Witteveen: ,,Ik heb gezien hoe innig hij Johan V. begroette. Wederzijdse omhelzingen. Ik ben daarvan geschrokken.''

Een grote cliënt was te gast op zijn bruiloft. Dan heet je als strafadvocaat al snel 'consiglieri', een raadsman die vóór een te plegen delict adviseert. De Amsterdamse kunstenaarssociëteit De Kring weigerde Abraham Moszkowicz als lid. Wij willen geen criminelen aan de bar, was de redenering. Waarop Moszkowicz in een schriftelijke reactie stelde: ,,Onnodig te vermelden dat deze 'uitsluiting' nare associaties met het verleden oproept.'' Spong: ,,Ik weet dat Bram absoluut geen consiglieri is. Maar omdat wij zo in de picture zijn, geeft dat beroepsmatig wel de verplichting iedere schijn te vermijden. Je moet het optreden met je cliënt dus zoveel mogelijk uit de weg gaan''. Dat Moszkowicz' openbare optreden zou afstralen op de beroepsgroep vindt advocaat Doedens ,,kinnesinne''. En bovendien, zegt hij, ,,heeft pa heel goed aan Bram geleerd waaraan je je vingers kunt branden.''

Maakt zijn roemruchte clièntele Moszkowicz jr. tot topadvocaat? Zijn voormalige docent Kaptein, fijntjes: ,,Het is absoluut niet zo dat de georganiseerde criminaliteit in Nederland een neus heeft voor de meest effectieve strafpleiter.'' Maar ze willen hem. En hij hen. Eind vorig jaar kreeg Abraham Moszkowicz een berisping van de raad van discipline van de Nederlandse Orde van Advocaten. Wegens het vertegenwoordigen van twee cliënten met tegenstrijdige belangen. De Surinaamse junglecommandant Ronnie Brunswijk en een drugskoerierster. Zij zou tegen Brunswijk getuigen. Moszkowicz legde haar zaak toen neer, maar het was al te laat. Gerard Spong tekende als Moszkowicz' raadsman in dezen hoger beroep aan tegen de berisping. ,,Mensen moeten de raadsman kunnen kiezen die ze willen'', zegt hij. De deken van de Amsterdamse Orde van Advocaten, F. Bannier, riposteert: ,,De cliënt weet niet altijd wie zijn belangen het beste dient. Die gaat op een naam af. En zeker een advocaat van naam zou daar rekening mee moeten houden.''

In een recente top-tien in Elsevier van strafrechtadvocaten zetten de confrères Moszkowicz junior op vier. Na Gerard Spong, diens kantoorgenoot Wladimiroff en de gebroeders Anker uit Groningen. ,,Bram komt altijd met een goede pleitnota en hij kan creatief-juridisch denken'', zegt Spong. Vader Moszkowicz: ,,Hij kent wetten en jurisprudentie tot in de puntjes en de komma's.'' Justitie-officier Teeven: ,,Bram wint niet veel zaken. Maar als een officier zijn werk goed doet, haha, dan kom je daar als raadsman ook nauwelijks aan toe. Zijn resultaat is niet vrijspraak, maar dat een proces volgens de regels wordt gevoerd.''

Moszkowicz jr. is geen lid van de Nederlandse Vereniging van Strafrechtadvocaten. Omdat sommige andere leden het predikaat strafpleiter niet verdienen, zegt hij zelf. ,,Niet handig'', zegt bestuurslid en hoogleraar strafrecht Gerard Mols. ,,Binnen onze beroepsgroep komt openlijke kritiek als een boemerang op je terug''. Spong, wel lid, wijt het aan ,,misplaatste zelfoverschatting''. Dat komt ervan, zegt hij, als je medewerkers niet mogen toetreden tot de maatschap. Spong: ,,Met een kantoor vol ondergeschikten krijg je ja- knikkers. Je moet jezelf nooit te goed vinden voor een club waarvan je wat kunt leren.''

Ook Spong ,,lijkt niet aan jalousie de métier te ontkomen'', zegt Abrhaham Moszkowicz. Eerst nog rustig: ,,Spong heeft zich altijd lovend over mij uitgelaten. Tot ik Bouterse ging verdedigen.'' Met groeiende ergernis vertelt hij dat zijn tuchtzaak voor de raad van discipline in stilte zou plaatshebben. Furieus: ,,Tot Gerard Spong, mijn raadsman, ter meerdere eer en glorie van zichzelf een journalist belde''. Reden genoeg, aldus Abraham, om hem (,,ook gezien de kwaliteit van zijn werk''), de deur te wijzen. Vader Max weerhield hem daar tot dusver van. Spongs opmerking over ,,ja-knikkers'' is de druppel. ,,Die brief gaat nú de deur uit. Spong krijgt zijn congé.''

Vader Max had gezucht. ,,Bram kan erg direct zijn. Net als Spong. Ik kan me voorstellen dat hij mensen tegen zich in het harnas jaagt. Ook net als Spong. Het is de jeugd.''

Niemand is te groot voor Abraham Moszkowicz. Ook de Surinaamse adviseur van staat niet. Strafpleiter Gerard Mols verbaast zich erover dat Moszkowicz voor het gecompliceerde Bouterse-dossier geen groter team van advocaten samenstelde. Rechtsfilosoof Kaptein valt het ,,totale gebrek aan afstemming'' op. Advocaat Doedens: ,,Je kunt je afvragen of Bram Bouterse niet teveel laat uitkraaien.'' Dat zijn dossiers openbaar zouden worden gemaakt. Dat hij in Suriname voor de rechter zou komen. En dat Bouterse wist dat zijn proces vandaag zou beginnen. Justitie- officier Teeven: ,,Bouterse lijkt me een onbeheersbare cliënt.''

,,Het klinkt pedant'', had Abraham Moszkowicz in zijn werkkamer gezegd, ,,maar mislukt is je zaak pas als je iets in een dossier over het hoofd hebt gezien. En dat gebeurt mij niet.''