Dossier Rechtszaak Bouterse

Nieuws

Proces

Aanloop tot het proces

De strafzaak Bouterse zit er bijna op. Maar volgens justitie is de huidige wetgeving onvoldoende om dergelijke zeer omvangrijke zaken goed af te handelen.

Door onze redacteur MARCEL HAENEN

DEN HAAG, 6 JUNI. Het is "zeer noodzakelijk" dat op korte termijn de wettelijke regeling over het gebruikmaken van bedreigde getuigen in strafzaken wordt gewijzigd. Justitie is nu niet in staat afdoende bescherming te bieden aan getuigen die uit angst voor bedreiging alleen anoniem willen verklaren.

Dit was de opvallendste verzuchting van de Haagse advocaten-generaal D. van de Broek en J. van Atteveld in het requisitoir in de drugszaak- Bouterse dat in totaal zes uur duurde. Het betoog was een soort juridische variant op de constatering: operatie geslaagd, patiënt overleden. De "ambitieuze doelstelling" om de leider te vervolgen van een criminele organisatie uit een ander land - "waar van staatswege bescherming wordt geboden aan de organisatie" - is volgens justitie wettig en overtuigend geslaagd. Maar het strafrechtelijk apparaat kraakt inmiddels in al zijn voegen.

Recentelijk is ook al door de Haagse rechtbank in haar jaarverslag geconstateerd dat de door haar in 1999 afgehandelde 'gigazaak' Bouterse " ontwrichtend" had gewerkt. Aan het eind van het jaar zaten bij de rechtbank " veel medewerkers mentaal en fysiek tegen de grens aan".

Bij het Haagse ressortsparket kwam men de afgelopen zes maanden handen en voeten tekort om te zorgen dat ook in hoger beroep het voor een belangrijk deel op verklaringen van anonieme getuigen gebaseerde bewijsbouwwerk niet ineen stortte. Van de in totaal acht bedreigde getuigen die in de drugszaak-Bouterse van de rechter-commissaris die status kregen, zijn er inmiddels nog maar drie anoniem bruikbaar. Sommige getuigen werden alsnog onbetrouwbaar geacht en in drie gevallen lekte de naam uit.

"De identiteit kan maar met moeite worden afgeschermd", ervaart justitie. Dat komt deels door blunders van justitie. Maar ook is het voor advocaten vrij eenvoudig om via fishing expeditions te achterhalen welke anonieme getuige hun cliënt beschuldigt. Advocaten laten bij het verhoor van opsporingsambtenaren af en toe een naam vallen van een mogelijke getuige en dan maar kijken wat er gebeurt. Als de rechercheur gaat blozen, roep je die getuige op en dan blijkt vanzelf of dit de anonieme getuige was.

Justitie deed er alles aan getuigen zoveel mogelijk af te schermen. Advocaten kregen vaak pas 's ochtends te horen naar welke geheime lokatie men zich moest begeven voor het horen van een anonieme getuige. Dat levert meestal potsierlijke beveiligingsmaatregelen op omdat er eigenlijk maar twee plekken zijn waar dergelijke verhoren kunnen worden gehouden: in de speciale rechtbank van Amsterdam of Rotterdam. De openbaarheid van rechtspleging komt hierdoor in het gedrang. Bij verhoren werden pers en publiek geweerd. Getuigen zaten bovendien vermomd in een speciale cabine.

De gevolgen van het bekendworden van de naam van anonieme getuigen zijn volgens justitie "onvoorstelbaar". Getuigen - en soms familie - moeten in een speciaal beschermingsprogramma worden opgenomen "en dat gooit het leven van een getuige helemaal overhoop". Bovendien is Nederland te klein en te vol om een bedreigde getuige goed te kunnen verstoppen.

Justitie vindt dat als een rechter-commissaris eenmaal in beslotenheid heeft vastgesteld dat een getuige betrouwbaar is, maar alleen anoniem kan verklaren omdat er reden is te vrezen voor vergeldingsmaatregelen, er door de zittingsrechter en advocaten niet meer aan kan worden getornd. "De ontwikkelingen in onze samenleving brengen helaas met zich mee dat de directe benadering van getuigen en bewijs niet altijd meer mogelijk is", aldus het OM. Als we er niet in slagen getuigen beter te beschermen, zal het niet meer lukken om in zaken van zware criminaliteit "mensen te vinden die hun burgerplicht willen vervullen".

De advocaten-generaal zeiden ten slotte ook dat de rechtbank "begrijpelijk verzuchtte" dat voor een drugsbaron als Bouterse de maximaal op te leggen straf van zestien jaar te laag is. "De rechtbank heeft terecht haar maatschappelijke verantwoordelijkheid genomen en gesteld dat bij deze omvang van strafbare feiten geen passende sanctie kan worden opgelegd".