Dossier Nederlandse Antillen

Nieuws

Achtergrond

Bonaire

Curaçao

Saba en Sint Eustatius

Sint Maarten

Verhouding met Nederland

Met nog twee dagen te gaan tot het definitieve oordeel van het IMF begint de hervormingsmachine op de Antillen te haperen. Ministers krijgen spijt van hun haast.

Door onze redacteur MARGRIET OOSTVEEN

WILLEMSTAD, 13 SEPT. Kanonschoten knallen over Curaçao. "Tam- bóerrrr!" Honderd mariniers duwen hun borst vooruit. Tromgeroffel. De blaaskapel ademt diep. Dan: het Wilhelmus. Prinsjesdag valt op de Antillen op de tweede dinsdag van september. Ook hier dragen de vrouwelijke ministers wufte hoeden bij de opening van het parlementaire jaar. Verder is alles anders, sinds in juli de Machtigingswet is aangenomen. Die heeft het Antilliaanse parlement, de Staten, voorlopig het zwijgen opgelegd. Een jaar lang mag het kabinet de vrijwel failliete economie zonder inmenging versneld saneren. De Statenleden werken wel door, ze handelen de wetsvoorstellen af die buiten de Machtigingswet vallen. Bovendien moeten de hervormingen die het kabinet nu op eigen houtje invoert, binnen een half jaar door de Staten worden getoetst. Daarna kunnen die voorstellen alsnog worden weggestemd. Democratie bestaat nog wel op de Antillen. Ze is alleen even op zijn kop gezet.

Het is nu of nooit voor de zeven partijen tellende regeringscoalitie. Wat het uitgestelde oordeel van de Staten betreft, is de stemming optimistisch: ze hebben daar 18 van de 22 zetels en in het kabinetsberaad valt het woord teamspirit vaak. Problematischer is de zorgvuldigheid waarmee de ministers er dit jaar een berg hervormingen door moeten jassen. Zal de Raad van Advies, de Antilliaanse Raad van State, straks ook zijn fiat geven? Hoe garandeer je zorgvuldige wetgeving en deugdelijk bestuur met een ambtenarenapparaat dat tegelijkertijd fors moet inkrimpen? Achter de muren van regeringsgebouw Fort Amsterdam blijkt de hervormingsmachine knarsend vast te lopen.

"Het is eigenlijk onverantwoord wat wij nu aan het doen zijn", zegt minister Lucille Wout (Sociale Zaken en Arbeid). Zij is verantwoordelijk voor het ambtenarenapparaat en ze had deze week een aanvaring met de delegatieleider van het Internationaal Monetair Fonds (IMF), die het saneringsprogramma doorlicht. Terwijl de eilandsoverheid dit jaar al 900 ambtenaren naar huis wist te sturen, heeft de landsregering er nog 200 te veel. Het IMF was streng: als zij niet nog deze maand vertrekken, zal het Nederland adviseren om het Antilliaanse begrotingstekort dit jaar niet aan te vullen.

Alle resterende ambtenaren worden nu op de maatregelen uit de Machtigingswet gezet, zegt Wout. "Ten koste van wat daarbuiten valt, maar óók moet." Zoals de flexibilisering van de arbeidsmarkt, cruciaal om investeerders aan te trekken en een economie op poten te zetten. De Staten stemden dit wetsvoorstel uit de Machtigingswet. Wout vertelt hoe bezuinigingen en hervormingen elkaar nu beentje lichten: "De Flexibiliseringswet kan voorlopig helemaal niet beoordeeld worden door de Sociaal Economische Raad. Want de leden van de SER wonen verspreid over de eilanden. En in het kader van al ingevoerde bezuiniging op dienstreizen, mogen zij het vliegtuig nu niet nemen."

Een kamer verderop zegt minister Stanley Lamp (Onderwijs): "Ik denk dat we ons vergalloppeerd hebben. Het is te veel in een te korte periode. Het herstelprogramma is zo groot dat we nu al onvoldoende mensen hebben om het uit te voeren. Daarvoor zijn we afhankelijk van veel technische bijstand uit Nederland. De snelheid waarmee Nederland mensen vrij kan maken, is bepalend voor de vraag of we ons doel halen. Daardoor zijn we weer van Nederland afhankelijk, terwijl we dit juist zelf zouden doen."

Implementeren. Dat woord klinkt vaak. In Fort Amsterdam, bij het IMF en in Nederland: uitstekende bedoelingen heeft dit kabinet. Maar kan iemand ook zorgen dat er iets van terechtkomt?

"Frustrerend" wordt het als Nederland ook gaat dwarsliggen, zegt minister van Financiën Russell Voges. Het pijnpunt in zijn portefeuille heet BKR, 'Belastingregeling voor het Koninkrijk'. Er was een gunstige regeling voor offshore banken ontworpen, waaraan de Antillen nu 10 procent van alle belastinginkomsten te danken heeft. Nederland heeft die onder druk van de Europese Unie alsnog gedwarsboomd. Toenmalig staatssecretaris Vermeend van Financiën was voor. Voges: "Het trok de aandacht, men speelde er vast op in en nu mag het niet doorgaan. Zo verspeel je hier dus óók je geloofwaardigheid." Ook kampt Voges met de "lage belastingmoraal" van het land. "Er is een grote gap tussen wat je kunt binnenhalen en wat er is." Veertien Nederlandse ambtenaren kwamen ter ondersteuning. Zij selecteerden vijftig belastingzaken. "Dat genereert naar verwachting een extra belastingomzet van bijna twintig miljoen." Hij verwacht dat er bij meer mankracht nog miljoenen meer uit te slepen zijn. "Maar ik heb daar zelf geen mensen meer voor."

Minister Lamp is inmiddels van mening dat het herstelprogramma moet worden herzien. Dat hervormingen opnieuw ",deels moeten worden uitgesteld". Omdat het anders mis gaat hier, zegt hij. Om daar snel aan toe te voegen: "Het is mijn persoonlijke mening, we zijn een team.". Want premier Pourier en 'superminister' Suzy Römer delen zijn opvatting vooralsnog niet.

Römer voert de partij PNP aan. Vorig najaar was ze nog premier. Tot ze haar kabinet opblies, toen pogingen om te bezuinigen steeds stukliepen. Haar beloning was een zware post naast Pourier (PAR) in het nieuwe kabinet. Ze kreeg Economische Zaken én het nationaal herstelplan in haar portefeuille. Als premier had Römer geen enkele behoefte aan de tussenkomst van de "kille saneerders" van het IMF. Römer: "Dat ik destijds het IMF zou hebben weggejaagd, is flauwekul. Het kan me gewoon niet schelen. Saneren moeten we toch."

Römer wordt alom geprezen om haar moed, vorig jaar. Ze is zeer zelfbewust, niet snel bereid "aan de hand" van Nederland te lopen. Pourier houdt de contacten met Nederland goed, Suzy Römer wil liefst autonoom handelen. Nu laat ze zien hoe dat zonder ambtenaren kan. Het IMF prees haar programma voor de ontwikkeling van e-commerce en belastingvrije handelszones. Römer maakt grote haast met de privatisering van overheidstaken. Zoveel mogelijk besteedt ze uit, ook het schrijven van nieuwe wetten. "Waarom niet? Je hebt meteen een breed draagvlak."

Maar plotseling stond er deze week een advertentie in de krant. Namens 'de bezorgde burgers': HET IS GENOEG! Moeten wij afglijden naar een situatie waarin wij als volk volledig apathisch worden? De zwijgende meerderheid KAN en MOET spreken! "De inzet van het kabinet is in orde", zegt een van de initiatiefnemers, Guus Christiaan. "Maar ze draven door. Ons volk moet de democratie juist nu controleren. De ongeïnteresseerdheid maakt me bang. Laat ons land maar naar de verdommenis gaan, is de gedachte."