Multinationals

Multinationale of transnationale ondernemingen hebben verkoopkantoren en productielocaties over de hele wereld.

Vooral na de Tweede Wereldoorlog zijn de multinationale ondernemingen (MNO's) of ook wel transnationale ondernememingen of multinationals gegroeid in aantal en in grootte. We vinden ze in de rijke industrielanden, maar in toenemende mate ook in ontwikkelingslanden. Iedereen kan wel een aantal namen van multinationals noemen: Coca Cola, Nestlé, Sony, ITT. Ook vanuit Nederland opereren multinationals: Shell, Unilever, Philips, Akzo-Nobel, Van Leer, KLM, SHV, Heineken, ABNAMRO en ING.

Een paar gemeenschappelijke kenmerken van MNO's zijn:

• de hoofdvestiging bevindt zich in een van de rijke industrielanden;
• de buitenlandse vestigingen, de dochterbedrijven, mogen vaak erg zelfstandig optreden;
• de aandelen zijn als regel over de hele wereld verspreid. Zij worden op alle grote effectenbeurzen verhandeld.

MNO's zijn nogal eens in het nieuws. Vaak in negatieve zin. Zo is er bij voorbeeld kritiek op Nestl≠ die zijn babyvoeding aanprijst in ontwikkelingslanden waar men niet beschikt over betrouwbaar drinkwater. Een ander voorbeeld is Shell dat de in de jaren tachtig het mikpunt was van actiegroepen wegens zijn vestiging in Zuid-Afrika. Meer recent kreeg Shell nogal wat negatieve publiciteit inzake het laten afzinken van de Brent Spar boortoren en inzake olieverontreiniging in Nigeria.

We noemen een paar argumenten die vaak tegen MNO's worden ingebracht:

• ze onttrekken zich voor een groot deel aan de controle van nationale overheden. Dit bezwaar geldt vooral voor MNO's in ontwikkelingslanden, waar het nationaal gezag vaak zwak is;
• zij proberen hun winsten kunstmatig daar te laten ontstaan waar het belastingklimaat het vriendelijkst is. Voor hun werkgelegenheid zijn ontwikkelingslanden vaak gedwongen het de MNO's zo goed mogelijk naar de zin te maken in dit opzicht;
• de verscherpte milieu-eisen in de industrielanden zorgen ervoor dat zij met hun vervuilende productie uitwijken naar ontwikkelingslanden die zich de 'luxe' van een milieuwetgeving niet kunnen veroorloven;
• beslissingen van de moedermaatschappij kunnen ertoe leiden dat praktisch van de ene op de andere dag een vestiging wordt verplaatst naar een ander land. Dit maakt de multinational tot een onberekenbare werkgever.

Daar kan tegenover gesteld worden dat:

• de MNO's een belangrijke rol spelen bij het internationaal verspreiden van kennis;
• zij investeren in de ontwikkelingslanden;
• zij zorgen voor werkgelegenheid.