Loonruimte

De loonruimte is van grote betekenis bij de loononderhandelingen. Een eenvoudig cijfervoorbeeld: Stel dat een onderneming honderd mensen in dienst heeft die allemaal hetzelfde werk doen. Met die honderd werknemers worden per jaar een miljoen eenheden product gemaakt. De producten worden verkocht voor tien gulden per stuk. Verder nemen we aan dat een werknemer, inclusief loonbelasting en sociale premies, de werkgever 60.000 gulden per jaar kost. De arbeidskosten van die onderneming zijn dan in totaal 100 x f 60.000 = f 6 miljoen. In de productprijs van tien gulden zit zes gulden aan arbeidskosten (zes miljoen gulden gedeeld door een miljoen producten). Uit de resterende vier gulden kunnen de andere kosten worden betaald. En wat er dan nog overschiet is winst.

Door de toepassing van nieuwe, meer doelmatige productietechnieken lukt het de onderneming de productie per werknemer - de arbeidsproductiviteit - het volgend jaar met vijf procent te laten stijgen. Voortaan kunnen met diezelfde honderd werknemers 1.050.000 producten worden gemaakt. De productiviteitsstijging van vijf procent geeft de ruimte om de arbeidskosten ook met hetzelfde percentage te laten stijgen van 60.000 naar 105/100 x 60.000 = 63.000 gulden. De arbeidskosten per product blijven dan immers zes gulden (6.300.000 gulden gedeeld door 1.050.000 producten). Een deel van de loonruimte ontstaat dus door de stijging van de arbeidsproductiviteit.

Maar er is meer. Als de prijs van het eindproduct nu eens zou stijgen met zeg twee procent, van tien gulden naar 10,20 gulden. Dan is er nog eens extra ruimte voor hogere arbeidskosten van twee procent. De omzet van onze onderneming gaat dan naar 10.700.000 gulden (10,20 vermenigvuldigd met 1.050.000 producten). Met de extra twee procent toename van de arbeidskosten komen we op 64.200 gulden per werknemer. Op een omzet van 10.700.000 gulden zijn de arbeidskosten nog steeds zestig procent van de omzet. De totale ruimte voor hogere arbeidskosten is in dit voorbeeld gelijk aan de optelling van de productiviteitstoename en de prijsstijging.

Wat geldt voor de onderneming uit het voorbeeld, geldt net zo voor de economie van een land. De ruimte voor hogere arbeidskosten is gelijk aan de som van arbeidsproductiviteitsstijging en prijsstijging