Op naar Seattle

HET INTERNATIONALE circus slaat volgende week zijn tenten op in Seattle, de Amerikaanse stad aan de westkust tegen de Canadese grens. Daar wordt een vierdaagse conferentie van de Wereldhandelsorganisatie (WTO) gehouden waarop de agenda moet worden vastgesteld voor een nieuwe internationale ronde van handelsliberalisatie. De tientallen regeringsleiders (onder wie president Clinton), de ministers van Handel, de ambtenaren, de EU-delegaties en de WTO-bureaucraten zullen niet in beslotenheid vergaderen. Zo'n honderdduizend demonstranten worden in Seattle verwacht, vertegenwoordigers van 'niet-gouvernementele organisaties' (NGO's), die luidruchtig zullen demonstreren tegen internationale handel in het algemeen en tegen het begin van een nieuwe handelsronde in het bijzonder.

Het mag opmerkelijk worden genoemd dat de NGO's - bewegingen die zich inzetten voor het milieu, de rechten van de mens, arbeidsomstandigheden, armoedebestrijding, ontwikkelingslanden en meer - de WTO-bijeenkomst in Seattle hebben uitgeroepen tot het doelwit van hun acties. Want eerlijk gezegd is de WTO, die vijf jaar geleden ontstond als opvolger van de GATT, het Algemeen akkoord inzake tarieven en handel, een saaie organisatie. Handelsdossiers zijn onverteerbaar technisch, handelsbesprekingen gortdroog en zij duren eindeloos. Vorige handelsrondes sleepten zich jaren voort. Toch zal er volgende week actie gevoerd worden onder de slogan 'De WTO vermoordt mensen - vermoord de WTO'.

Het is duidelijk. De WTO is de belichaming van wat 'globalisering' heet en de NGO's houden globalisering verantwoordelijk voor zo ongeveer alle kwalen van de wereld. De WTO is bovendien een kwetsbare organisatie.

WAT IS DE stand van zaken? Die is niet gunstig aan de vooravond van het beoogde begin van de nieuwe handelsronde. De twee belangrijkste handelsblokken in de wereld, de Verenigde Staten en de Europese Unie, ruziën al maanden over de vaststelling van de agenda voor Seattle en deze week werden de onderhandelingen afgebroken. De VS willen een beperkte, de EU een brede agenda. Op de achtergrond speelt mee dat in de VS alles in het teken staat van de presidentsverkiezingen van november 2000. Handelsthema's zijn belangrijk in de Amerikaanse politiek. De EU is gehandicapt doordat de commissaris voor Buitenlandse Handel, de Fransman Pascal Lamy, pas onlangs is aangetreden met de nieuwe Europese Commissie.

Eén onderwerp zal zeker op de agenda komen: de liberalisering van de handel in landbouwproducten. Maar als het over de landbouw gaat, dan zet de EU steevast haar hakken in het zand. Zo liep de vorige handelsronde op het laatste moment bijna stuk op het landbouwdossier. Nu al, nog voordat de 'millenniumronde' is begonnen, eist de EU (met steun van Japan en Zwitserland) dat speciale aandacht wordt gegeven aan de betekenis van de landbouw voor de natuur, het plattelandsleven en de zekerstelling van de voedselvoorziening.

Daarnaast moet de nieuwe handelsronde gaan over de liberalisering van de dienstverlening en over verbetering van de mechanismen om handelsconflicten binnen de WTO op te lossen. De lijst van Europees-Amerikaanse handelsruzies maakt duidelijk hoe gevoelig dit is. De EU en de VS liggen overhoop over bananen (de EU begunstigt bananen uit ex-koloniën), hormoonvlees (de EU verbiedt de import van Amerikaans hormoonvlees), genetisch gemodificeerd voedsel (de EU blokkeert importen uit de VS), handel in persoonsgegevens (de EU eist bindende juridische garanties voor privacybescherming), exportkredieten (de EU eist opheffing van bepaalde Amerikaanse belastingfaciliteiten), vliegtuiglawaai (de EU dreigt met maatregelen tegen vliegtuigen met lawaaiige motoren) en het landbouwbeleid (de EU moet zich verdedigen tegen beschuldigingen van de VS en andere grote exporteurs van landbouwproducten). Bij al deze kwesties spelen consumentenbelangen een rol. Verder zijn er nog onderwerpen zoals de textielindustrie, de scheepvaart, de opening van markten voor financiële dienstverlening en het nieuwe speelveld van Internet en e-commerce die nog helemaal niet bestonden bij de afsluiting van de vorige handelsronde.

DIT ALLES BIEDT een agenda die uitpuilt van de controversiële, politiek gevoelige onderwerpen. Het is lastig om overeenstemming te bereiken nu de WTO is uitgegroeid tot een organisatie van 134 lidstaten waarbij zich begin volgend jaar naar verwachting ook de Volksrepubliek China zal aansluiten. Niet alleen wegens de disputen tussen de EU en de VS, maar ook omdat de ontwikkelingslanden zich keren tegen Westerse wensen om handelsliberalisatie te koppelen aan afspraken over minimale milieu- en arbeidsnormen. Dat wordt door de ontwikkelingslanden als een verkapte vorm van protectionisme beschouwd, waarbij hun concurrentievoordelen van lagere arbeidskosten en minder strenge milieuregels onthouden worden.

Dan zijn er de acties van de NGO's om de publieke en politieke opinie tegen de WTO te mobiliseren. Hoe uiteenlopend deze organisaties ook zijn, hun gemeenschappelijke noemer is dat handelsliberalisatie slecht is. Vrije handel vernietigt volgens hen banen, brengt schade toe aan het milieu, marginaliseert kwetsbare bevolkingsgroepen en leidt tot verpaupering. Hierbij wordt over het hoofd gezien dat groei van de wereldhandel, die mogelijk is dankzij liberalisatie, de tweede helft van deze eeuw een immense bijdrage heeft geleverd aan de economische groei in de wereld. Internationale handel schept banen en verhoogt de levensomstandigheden van mensen. Natuurlijk moet dit gebeuren binnen fatsoenlijke vormen van productie en inzet van arbeidskrachten. Maar deze randvoorwaarden mogen niet de hoofdlijn verdringen.

DE POLITIEKE LEIDERS die in Seattle het startschot voor de nieuwe handelsronde moeten geven staan dus onder grote druk. Het ergste wat komende week kan gebeuren is dat ze onverrichter zake naar huis terugkeren. Dan zijn ze er niet in geslaagd hun onderlinge meningsverschillen te overbruggen, zijn ze gezwicht voor actiegroepen en bewijzen ze het internationale handelsstelsel, gebaseerd op afdwingbare regels, een slechte dienst. De toekomst van een vrijere handel - en daarmee van de welvaart in de wereld - staat de komende week op de agenda.