Lange en slapeloze nachten in Seattle

Door onze correspondent HANS BUDDINGH'
BRUSSEL, 27 NOV. Vanaf dinsdag verzamelen duizenden diplomaten en actievoerders zich in Seattle voor een conferentie over verdere liberalisering van de wereldhandel. Maar wat er de komende jaren op de handelsagenda zal komen te staan, is nog steeds onduidelijk.

Is er echte nervositeit aan de vooravond van de wereldhandelsconferentie in de Amerikaanse stad Seattle of is het allemaal onderdeel van het gebruikelijke spel? Waarschijnlijk allebei.

Handelsbesprekingen plegen hoog op te lopen. Op de valreep volgt dan vaak alsnog een akkoord. Europees commissaris voor handel, de Fransman Pascal Lamy die namens de Europese Unie zal onderhandelen, was deze week in Brussel ,,positief, vastbesloten en bezorgd''. Komende dinsdag gaat de vierdaagse ministersconferentie in het kader de Wereldhandelsorganisatie (WTO) in Seattle van start.

Handelsdiplomaten werden het afgelopen week in het hoofdkwartier van de WTO in Genève niet eens over een ontwerpverklaring. En het gaat volgende week in Seattle alleen maar over het vaststellen van een agenda voor een nieuwe handelsronde na de in 1994 afgesloten Uruguayronde. Op dit moment is er alleen een waslijst van wensen van de 135 WTO-lidstaten. De belangen zijn dan ook groot. De wereldhandel in goederen en diensten heeft een omvang van meer dan 6.500 miljard dollar.

Handelsrondes zijn geen onderonsjes meer van technisch specialisten. De globalisering heeft de publieke opinie wakker geschud. Ook de recente Aziatische crisis van 1997 en de daaropvolgende problemen elders in de wereld, hebben de discussie verder aangewakkerd. ,,De Uruguayronde begon temidden van publieke apathie'', zo constateerde onlangs de nieuwe WTO-topman Mike Moore, een voormalig premier van Nieuw-Zeeland. ,,We zijn van apathie naar angst en zelfs boosheid gegaan. Niet alleen van demonstranten, maar van degenen die voelen dat ze lang uitgesloten zijn geweest. En van degenen die vrezen voor hun bestaanszekerheid en veiligheid in het post-industriële tijdperk.''

Voor de bijeenkomst in Seattle hebben zich dan ook niet minder dan 776 non-gouvernementele organisaties aangemeld, die voor grote demonstraties zullen zorgen. In Seattle zullen zich ook anti-kapitalistische activisten melden, die in de WTO de bron van veel kwaad zien. Er zal worden gedemonstreerd tegen de vrije export van genetisch gemanipuleerde zaden ('Frankenstein-voedsel'). Er komen betogingen voor een grotere voedselveiligheid, voor minimale arbeidsnormen om 'valse' concurrentie tegen te gaan, en voor betere milieubescherming. Regels op dit gebied betekenen al snel een inperking van vrijhandel.

Volgens Eurocommissaris Pascal Lamy zal een handelsronde op niets uitlopen, indien geen antwoord wordt gegeven op de zorgen van de burgers. ,,Deze onderwerpen kunnen niet worden vermeden, want ze zijn het product van globalisering.''

Omdat ook handelsdiplomaten beseffen dat globalisering en liberalisering zonder maatschappelijk draagvlak gevaar lopen, zijn de contacten met non-gouvernementele organisaties sterk aangehaald. Zo ontving WTO-topman Moore begin deze maand de Franse boerenleider José Bové, die gewelddadige acties leidde tegen hamburgerketen McDonalds. De Nederlandse staatssecretaris Gerrit Ybema maakte een opvallende geste door een vertegenwoordiger van Greenpeace in zijn delegatie op te nemen, waarvan ook Kamerleden deeluitmaken.

Het zal uiterst moeilijk worden in Seattle consensus te bereiken over een agenda van wat al een 'millenniumronde' is genoemd. Ontwikkelingslanden als India, Pakistan en Egypte weigeren pertinent te praten over minimale arbeidsnormen, waarvoor vooral de Amerikaanse vakbeweging zich sterk maakt, omdat zij hierin een verkapte vorm van protectionisme van industrielanden zien. Hetzelfde geldt voor milieunormen.

Ook is er kritiek van de arme landen ondersteund door een campagne van Artsen zonder Grenzen op langlopende patentenbescherming door de WTO die hen verhindert zelf goedkope medicijnen te maken. Veel ontwikkelingslanden willen helemaal geen nieuwe handelsronde, omdat ze door gebrek aan geld en technische capaciteit al moeite hebben de afspraken van de Uruguayronde uit te voeren.

De EU wil hen ook om tactische redenen tegemoetkomen om zo een belangencoalitie te vormen. Want 'Brussel' zal in Seattle net als tijdens de Uruguayronde onder zware druk staan van de VS - gesteund door de Cairnsgroep van onder meer Australië, Nieuw-Zeeland en Brazilië om de landbouwsteun verder te verminderen. In de EU wijst men echter op de 'multifunctionaliteit' (de sociale en milieufunctie) van de landbouw, een nieuwe term die ergernis van Washington wekt.

De EU wil een 'brede' handelsronde, zodat landen belangen tegen elkaar kunnen uitruilen. Bij de afsluiting van de Uruguayronde werd afgesproken dat vanaf 2000 in elk geval over landbouw en diensten wordt verdergepraat. De VS willen zich concentreren op de landbouw en nog enkele onderwerpen waarbij zij belang hebben. Een Brusselse diplomaat spreekt van een minimalistische Amerikaanse opstelling ,,alsof de VS in een recessie verkeren''.

De Haagse topambtenaar Frans Engering, gerespecteerd veteraan in de internationale handelsdiplomatie, heeft het over ,,gebrek aan Amerikaans leiderschap'' mede door de moeizame relatie tussen president Clinton (die zelf naar Seattle komt) en het Congres. De transatlantische handelsrelatie is door conflicten over bananen, hormoonvlees en genetisch gemanipuleerd voedsel, toch al niet zo florissant.

De Amerikaanse minister van Landbouw, Dan Glickman, voorspelde eergisteren dan ook ,,lange en slapeloze nachten'' in Seattle.