Na een dramatisch slecht 1998, een recessie waarin de Japanse productie met 2% daalde, is de Japanse economie zich nu voorzichtig aan het herstellen. De afgelopen drie maanden was het bruto binnenlands product (bbp) bijna 1% hoger dan in dezelfde periode van 1998. Maar het blijft allemaal een beetje iel. Voor volgend jaar voorspelt het Britse weekblad The Economist een bbp-groei van 0,6%. Vergelijk dat cijfer maar eens met de groeiprognoses voor bijvoorbeeld de Verenigde Staten en Euroland (beide 2,8%).

Dat de Japanse economie internationaal zo uit de toon valt, is voor een deel te wijten aan structurele oorzaken (zie Yen Interventie, Economie voor jou, 22 juni 1998 en Japan kopje onder, Economie voor jou 20 april 1998), maar ook conjunctureel zit het Japan niet mee.

Sinds mei van dit jaar is de wisselkoers van de yen geklommen van 125 yen voor een dollar tot rond de 104 yen. Die gestegen yenkoers maakt Japanse producten duurder voor het buitenland en zet daarmee een rem op de Japanse export. Dat komt slecht uit in een periode waarin de economie juist schreeuwt om een vraagstimulans. Voor die koersstijging van de yen kunnen twee verklaringen worden gegeven. In de eerste plaats kan de appreciatie van de yen worden gezien als een symptoom van het ingezette herstel. Buitenlandse beleggers beginnen het vertrouwen in de Japanse economie terug te krijgen en durven weer te beleggen in Japanse aandelen. Sinds het begin van dit jaar zijn de aandelenkoersen met zo'n 30% gestegen. Door die gestegen belangstelling van beleggers stijgt de vraag naar yens en dus de koers ervan. In de tweede plaats kan de koersstijging worden verklaard uit de toegenomen kredietbehoefte van de Japanse overheid. Doordat de overheid zo'n groot beroep doet op de kapitaalmarkt is de lange rente fors gestegen van 0,8% tot 1,6%. Die gestegen rente trekt beleggers aan met het zojuist besproken effect op de koers van de yen. Voor een deel heeft Japan de dure yen dus aan het gedrag van de eigen overheid te wijten.

Wil men dit rente- en dus yenkoersopdrijvende effect vermijden, dan moet de centrale bank tegelijkertijd haar monetair beleid versoepelen. In het geval van Japan kan de centrale bank dit niet doen door de korte rente te verlagen, want die heeft al een recordlaagte van 0,01% bereikt. Dan blijft maar één weg open, de centrale bank moet de Japanse economie een paar fikse geldinjecties toedienen. Tot voor kort verzette de centrale bank zich hardnekkig tegen de druk van de Japanse overheid, maar verleden week kon NRC Handelsblad melden dat Masaru Hayami, de Japanse bankpresident, uiteindelijk toch heeft toegegeven (zie:Japanse centrale bank bij yenbeleid door knieën', NRC handelsblad 27 september 1999). Hij kondigde aan de particuliere banken ruimer van contanten te zullen voorzien. Daarmee is voldaan aan de eis van de Verenigde Staten dat alleen op Amerikaanse hulp bij grootscheepse verkopen van yens kon worden gerekend als Japan zijn monetair beleid zou aanpassen.

JP