In: Rialto Amsterdam, vr za zo middag

Kunst, partisanen en piramides

Door HANS BEEREKAMP
Wie de kwaliteit van de wegen in het huidige Albanië ziet, krijgt een idee waarom documentairemaakster Eline Flipse er geen road movie kon maken, zoals ze van plan was.

De alom aanwezige Mercedes is nog steeds een belangrijk symbool van het absurdisme in Biografi - Albanese verhalen, maar gelukkig gaat Flipse de clichés van bedelende kinderen, vluchtelingen en militairen uit de weg. De vijf hoofdpersonen zijn eerder volbloed-Europeanen, elk met een boeiend verhaal. Aan de ene extreme kant staat de oude componiste Dhora Leka, die ooit roemruchte partizanenliederen schreef, maar onder de dictatuur van Hoxha in ongenade viel, 37 jaar in een gevangenkamp doorbracht en onlangs haar spaarcentjes verloor in een piramidefonds. In de montage contrasteert ze scherp met haar generatiegenoot, de choreograaf Agron Aliaj, zoon van een adellijke bei, die de hele dictatuur is doorgegaan met zijn dansstudio. Het wordt niet helemaal duidelijk welke morele prijs hij daarvoor moest betalen, maar als je hem nu stram ziet springen in een verweerde spiegel, ben je bij voorbaat geneigd het hem te vergeven.Thematisch sluit Biografi aan bij eerdere films van Flipse over de overlevingsstrategieën van kunstenaars onder een dictatuur, zoals de moderne Chinese componisten in De oogst van de stilte. Ook nu is weer de vraag: waar haal je de kracht vandaan? Of eigenlijk: wat zou ik hebben gedaan?Toch is dat niet wat de in informatief opzicht niet altijd bevredigende documentaire Biografi de moeite waard maakt. Mooi zijn vooral het vermogen van Flipse en haar vaste cameraman Erik van Empel om in beelden te vertellen, de trefzekere montage van Berenike Rozgonyi, het spaarzame gebruik van de muziek van Micha Molthoff, de associatief zinvolle toepassing van fascinerende archiefbeelden. Er zijn te veel documentaires die denken dat je de waarheid in woorden moet vangen, of in pregênante visuele retorica. Biografi brengt gevoelens over, maar ook respect voor mensen en een verlangen naar schoonheid op onverwachte plaatsen, kortom de kleine vreugdes van de niet- journalistieke documentaire.