T I T E L : |
Memento |
R E G I E : |
Christopher Nolan |
M E T : |
Guy Pearce, Carrie-Anne Moss, Joe Pantoliano, Mark Boone Junior, Stephen Tobolowsky, Harriet Sansom Harris, Callum Keith Rennie |
In: 12 theaters
Christopher Nolan zou Hitchock van de 21ste eeuw kunnen worden
Een achterstevoren vertelde moord
Door HANS BEEREKAMP
Krap twee jaar na het winnen van
een Tiger Award in Rotterdam voor zijn knappe low-budget film noir
Following presenteerde de 29-jarige Engelsman Christopher Nolan
zijn Hollywooddebuut Memento, in veel opzichten een memorabele
film.
Memento is niet de eerste film waarvan het verhaal achterstevoren verteld wordt, en evenmin is het de eerste film over een
man die zijn kortetermijngeheugen kwijt is, en die je daarom bijna alles
wijs kunt maken. De combinatie van beide virtuoos uitgevoerde
scenariotrucs is uniek, en werpt een nieuw licht op de genreconventies
van de film noir. Bovendien is het een film over de vraag naar wat een
identiteit is, welke eigenschappen van een persoon een feitelijk gegeven
zijn, en welke het resultaat van al dan niet correcte deducties.
De hoofdpersoon van Memento (Guy Pearce) pleegt aan het begin van
de film een moord, die - zoals bijna alles wat hij doet - gemotiveerd
wordt door op de rand van een polaroidfoto door hemzelf neergekrabbelde
informatie. Maar ook al staan de geheugensteuntjes en instructies daar
in zijn eigen handschrift, dat betekent nog niet dat ze correct hoeven
te zijn. Dat blijkt wel bij het terugvolgen van het spoor, wanneer veel
mensen listig gebruik blijken te maken van de afhankelijkheid en
goedgelovigheid van Pearce.
Het gegeven past niet alleen bij het genre van de film noir, waarin
dingen nooit blijken te zijn wat ze aanvankelijk lijken, je kunt zelfs
volhouden dat in geen enkel ander filmgenre zo'n soort film gemaakt zou
kunnen worden. Na de letterlijk achterstevoren gefilmde moord aan het
begin en het langzaam verbleken van een polaroidfoto, wordt alleen nog
de volgorde van de scènes chronologisch omgedraaid, maar verloopt
elke afzonderlijke scène wel van voren naar achteren. Om die
reden moeten de scènes op zichzelf staan, en steeds verklaard
worden uit de direct eraan voorafgaande (in de film dus: direct erop
volgende) scène. Zo'n serieel scenario kennen we eigenlijk alleen
uit de film over de privé-detective die bijvoorbeeld een briefje
in de handen van een lijk vindt, dat verwijst naar een bar, waar hij
gearresteerd wordt door een politieman die hem vertelt dat hij naar het
strand moet gaan enzovoorts. Bovendien is de afspraak in zo'n film dat
niemand te vertrouwen is.
Christopher Nolan, die het scenario voor Memento schreef naar een
verhaal van zijn broer Jonathan Nolan, werkt de plot voorbeeldig af, en
gebruikt als enige variatie op het strakke schema flashbacks in zwart-
wit over een andere man met geheugenverlies, die de hoofdpersoon zich
wel herinnert, van voor zijn fatale ongeluk. Ook die constructie is
hecht doortimmerd en consequent. Nolan is onder de jonge generatie
filmregisseurs het beste jongetje van de klas. Het enige dat ontbreekt
in zijn film zijn rafelrandjes, niet totaal geperfectioneerde details,
waardoor je ook nog eens van zijn film zou kunnen gaan houden. Nu is het
een kil mechaniek, een bewonderenswaardige proeve van bekwaamheid, een
eindexamenfilm cum laude. Er zit meer in verstopt dan je na een keer
kijken direct kunt overzien, maar ik heb mezelf geen moment betrapt op
de behoefte een tweede keer te gaan kijken. Daarvoor is meer vereist dan
slimheid en elegantie, namelijk persoonlijkheid en verleidingskunst. Als
Nolan die eigenschappen ook weet te verwerven, dan wordt hij de
Hitchcock van de 21ste eeuw.