Het kabinet praat deze week over plannen om werken in de publieke sector aantrekkelijker te maken. Verpleeghuis de Eshoeve probeert het met bier en kaas. Deel 1 van een serie.

Door EGBERT KALSE en RENÉ MOERLAND

DEN HAAG, 20 FEBR. "Nee, het is geen horeca." Personeelsconsulente Marion Grasveld schudt het hoofd. De drie Marokkaanse jongens nippen aan hun jus d'orange en proberen het nog eens. Schoonmaken dan? "Nee, het gaat echt om de verpleging. Van bejaarden. En je moet ook diploma's hebben. Je kunt wel beginnen als verpleeghulp en dan intern een opleiding volgen." Een paar minuten later druipen de jongens af langs de manshoge varens in de hal van het Scheveningse verpleeghuis de Eshoeve, richting uitgang. Een café-avond, hadden ze zien staan in de folder. Wie denkt daarbij nu aan een verpleeghuis?

Instellingen in de zorg proberen van alles om aan personeel te komen. De Eshoeve, deel van een stichting die tien verpleeg- en verzorgingshuizen heeft in de Haagse regio, heeft bier, wijn, sapjes en hapjes klaargezet in de bibliotheek in de grote hal. Die informele benadering werkt wel, vertelt hoofd verpleging Marleen Scholten aan het einde van de tweede avond. "We hebben meer reacties gehad dan ooit. Ik schat dat we zeker vijftien mensen gaan aannemen."

Goed, niet iedereen die komt is geschikt. Zoals die postbode, die na vijftien jaar wel eens wat anders wilde doen. Stiller en stiller werd hij toen hem werd uitgelegd wat de arbeidsomstandigheden in de verpleging eigenlijk inhouden. Het verschonen van mensen. Het zware werk, het tillen. De aftakeling die je tegenkomt. En het personeelstekort zelf natuurlijk. In de Eshoeve kunnen de 120 man overgebleven verplegend personeel de zorg voor de 170 ouden van dagen niet meer aan. Er geldt tijdelijk een patiëntenstop. Ik ga toch maar weer brieven bezorgen, zei de postbode tenslotte.

Het kabinet praat deze week over oplossingen voor 'knelpunten in de arbeidsmarkt in de collectieve sector'. De zorg, met twee miljoen mensen goed voor 50 procent van de werkgelegenheid in de publieke sector en voor 15 procent van het totale aantal werknemers in Nederland, heeft samen met het onderwijs de meeste problemen om vacatures te vervullen. Dat wil zeggen: bepáálde vacatures. Want vooral lager opgeleide verpleegkundigen en verzorgenden zijn moeilijk te vinden, en dan met name in de Randstad. Zij maken niettemin 70 procent uit van de werkgelegenheid in de zorg.

Wat daaraan te doen? De oplossingen waar het kabinet deze week over praat zijn suggesties van een commissie onder leiding van de directeur- generaal van het ministerie van Binnenlandse Zaken, M. van Rijn, die de problemen in de collectieve sector in kaart heeft gebracht. De commissie pleit onder andere voor meer afwisseling in het werk, betere kinderopvang en het terugdringen van het ziekteverzuim, dat in de zorg enkele procenten hoger ligt dan elders. Over een verhoging van het loon - waar de vakbonden van zorgpersoneel voor pleiten - toont de commissie zich gereserveerder. Zij suggereert een dertiende maand, maar oppert ook dat die gekoppeld wordt aan langer werken.

Maar helpt meer geld? Directeur Jaap Kooijmans van headhuntersbureau Interchange in Rotterdam, gespecialiseerd in de zorg, juicht "alle maatregelen die de zorg en de arbeidsomstandigheden in de zorg aantrekkelijker maken" toe. Maar het is niet voldoende, denkt hij, "zolang de beloning van Groningen tot Zeeland gelijk is". "Er moet een minder starre CAO komen", zegt Kooijmans. "In het westen van het land zijn de huizen duurder, er zijn meer files, er komen wellicht tolpoortjes en er is ook meer geweld op de werkvloer." Dus moet ook de beloning in de Randstad hoger zijn, vindt hij. Ook de commissie-Van Rijn suggereert dat hierover zou moeten worden gesproken.

De vakbonden zijn verklaard tegenstander van deze vorm van 'regionale marktwerking' in de zorg. Een paar jaar geleden ontstond nog commotie over de werkwijze van Interchange, omdat het bureau personeel werft voor de ziekenhuizen met de grootste personeelsproblemen in West-Nederland met bonussen die kunnen oplopen tot 3.500 gulden.

De formule heeft zich sindsdien volledig bewezen, zegt Kooijmans. De kritiek is verstomd, en Interchange verdient er nog steeds geld mee. Kooijmans bekritiseert de werkwijze van ziekenhuizen, die volgens hem "op bureaucratische wijze" reageren op sollicatiebrieven: "Dan krijg je een schriftelijke bevestiging met de uitnodiging om binnen vier weken eens te komen praten." Eind vorig jaar bleek dat van de vijfhonderd miljoen gulden die in 1999 beschikbaar was voor het aantrekken van extra personeel, ruim vijftig miljoen gulden onbesteed bleef. Er werd geen personeel voor gevonden. Had het aan hogere lonen moeten worden besteed?

Marleen Scholten, hoofd verpleging in de Eshoeve, denkt van wel. Ze ziet er meer in dan bijvoorbeeld in verbetering van de kinderopvang - waar de commissie-Van Rijn óók voor pleit. De Eshoeve hééft kinderopvang, zegt Scholten, "maar er wordt weinig gebruik van gemaakt". Liever werken mensen minder uren en alleen wanneer het ze uitkomt. Een belangrijk criterium om bij de Eshoeve te willen werken is, behalve de vaak genoemde 'goede werksfeer', ook het gemak, zegt Scholten: het moet goed bereikbaar zijn en het uurrooster dient flexibel te zijn. Daarmee trek je ook de herintreders.

Aqmar Abraham (27) lacht en pakt zijn blikje cola. Het is waar, zegt hij aan het einde van de café-avond in de Eshoeve. "Weet je hoe ik hier kom? Ik heb op internet de lijst verpleeghuizen in Den Haag opgezocht. Het eerste was in gesprek, het tweede was de Eshoeve. Mijn eerste vraag was: alleen in het weekend, kan dat? Mijn tweede: hoe kom ik er? Met lijn 22? Goed, dat ligt op de route." Hij heeft zojuist zijn contract ondertekend.