Goedbedoelde activiteiten van ouders in het onderwijs versluieren de gaten die de overheid heeft laten vallen, zeggen de onderwijsorganisaties. Ze roepen op tot actie.

Door onze redacteuren STEVEN DERIX en CLAUDIA KAMMER

ROTTERDAM, 20 FEBR. Ze zijn overblijf-, voorlees- of 'luizenmoeder'. Ze zijn klusvader. Ze zitten in de ouderraad of in de werkgroep ICT.

Vooral basisscholen kunnen niet zonder de inzet van ouders. Als alle activiteiten van ouders bij elkaar worden opgeteld, is er sprake van 2.400 fulltime arbeidsplaatsen, zegt R. Limper van de Vereniging voor Openbaar Onderwijs (VOO). "Zonder ouders stort het basisonderwijs in."

Als het gaat om 'luxeactiviteiten' zoals schouwburgbezoek en themamiddagen vindt VOO ouderparticipatie een goede zaak. Maar de inzet van de ouders versluiert de tekorten in het onderwijs als het gaat om bijvoorbeeld onderhoud van het schoolgebouw of de hygiëne van de toiletgroep.

Bovendien slinkt de bereidheid van veel ouders om zich voor de school in te zetten, volgens Limper. "Gezinnen bestaan steeds vaker uit tweeverdieners. De bereidheid tot vrijwilligerswerk wordt kleiner. Als je ouders dan ook nog dingen laat doen die gewoon door de overheid zouden moeten worden bekostigd, zullen er steeds meer mensen afhaken."

"Je wilt de school niet laten zitten", zegt Chris Nijenhuis (32) uit Holten, Overijssel. Hij is 'klusvader' op de Haarschool van zijn dochtertje Carmen (4). Dat betekent: lampen vervangen, schoolborden ophangen, plafonds repareren, kasten opruimen en natuurlijk het Donald Duck-prikbord in de gang installeren. Nijenhuis, technisch bedrijfsleider in een grindrecyclingbedrijf, is handig. "Dat hebben vroeger thuis zo meegekregen." De participatie van ouders van de Haarschool (270 leerlingen) is groot, zegt hij. Zelf zit Nijenhuis ook nog in de ouderraad en in de ICT-werkgroep. "Je wilt toch iets bijdragen aan de ontwikkeling van je kind." Dat de Haarschool voor zijn onderhoud vrijwel geheel afhankelijk is van een pool van 15 enthousiaste klusouders, vindt Nijenhuis echter "niet normaal". "Het zou niet zo moeten zijn dat ouders het schoolplein moeten fatsoeneren."

Ook basisschool De Watermolen in Koog aan de Zaan leunt op ouderinzet. Het vrijwilligerswerk op de school bestrijkt een breed terrein, zegt Mirjam Everhard (40), moeder van twee kinderen. "Ik zit zelf in de medezeggenschapsraad. Daarnaast hebben we een ouderraad: ouders die per klas vooral meehelpen bij het organiseren van feesten." En er is meer. Everhard zelf helpt bijvoorbeeld een keer per week bij de leeslessen. "Er zijn ook ouders die meegaan naar zwemles, die helpen bij het verkeersexamen, verantwoordelijk zijn voor de open dagen, de schoolkrant in elkaar zetten, schoolreisjes en uitstapjes naar het theater begeleiden en sportdagen organiseren." Het afgelopen jaar heeft Everhard met een collega-moeder het vrijwilligerswerk op De Watermolen in een rapport geïnventariseerd.

"In het schooljaar 1999-2000 werd twintig procent van het werk op school gedaan door ouders", zegt ze. "Zonder hen zou de school niet goed functioneren." Ze heeft het rapport opstuurd naar staatssecretaris Adelmund (Onderwijs), in de hoop dat die geld wil vrijmaken voor extra hulp op school. De Marokkaanse Saïda Al-Khoumssi (37), moeder van drie kinderen, heeft sinds twee jaar een gesubsidieerde baan op De Rietlanden, een basisschool met veel allochtone leerlingen in Amsterdam. Haar zoontje van acht gaat er naar toe. " Een jaar of vier geleden raakte ik steeds meer betrokken bij De Rietlanden", vertelt Al- Khoumssi. "Als ik de kinderen wegbracht, maakte ik nog even een babbeltje met de leraren en dan werd ik soms gevraagd als begeleidster voor een uitstapje." Nu werkt ze er vijf dagen in de week, 32 uur. "Ik ben overblijfmoeder, bibliotheekmoeder en een beetje conciërge, maar ik ga ook met de kinderen naar de schouwburg." Twee jaar geleden nam de school haar en een andere moeder in dienst. Noodgedwongen, omdat er een tekort was aan ouders die hun handen uit de mouwen staken op school. "Het zijn altijd dezelfde ouders die meehelpen. We doen ons best om meer vaders en moeders bij de school te betrekken, maar dat is moeilijk. Ze hebben vaak geen tijd, omdat ze moeten werken." Al- Khoumssi vindt dat de overheid helpende ouders best het nodige mag betalen. "Dat zou ze misschien een duwtje kunnengeven."

Anja Nuijen is overblijfmoeder en creamoeder, 'creatief moeder'. "Maar daar hoef je zelf niet creatief voor te zijn, hoor. Je organiseert creatieve dingen voor de kinderen." Nuijen (41) werkt op oproepbasis ongeveer 24 uur per week als verpleegkundige in het psychiatrisch ziekenhuis Parnassia in Den Haag. Het rooster daar vertoont "zoveel gaten" dat ze haar eigen agenda kan bepalen, zegt Anja Nuijen. Vandaar ook dat ze tijd heeft zich vrijwillig in te zetten om op school van haar twee dochters Anne (8) en Martine (4). Creamoeder is ze één keer per maand, tussen de middag op de kinderen passen doet ze wekelijks. Overblijven is belangrijk, vinden steeds meer werkende moeders. Dankzij de inzet van ouders heeft de Houtrustschool een 'continu-rooster'. Anja Nuijen trekt wel een grens. "Een tijdje geleden vroegen ze of de overblijfmoeders wc's schoon wilden maken. Huur een goede werkster, denk ik dan. Maar er zijn nogal wat moeders die het toch doen."

"In 1995 lieten we schooldirecteuren de volgende zin afmaken", zegt R. Limper van de Vereniging voor Openbaar Onderwijs: 'Zonder ouderparticipatie ... '. 'Heb ik eindelijk rust', vulde er eentje in. Maar de grote meerderheid zei: 'Dan kan ik de school wel sluiten.'