De Amerikaanse president George W. Bush heeft met de luchtaanvallen bij Bagdad laten zien dat hij kiest voor duidelijkheid ten opzichte van 'schurkenstaten'. Maar Saddam is nauwelijks grijpbaar.

Door onze redacteuren MARC CHAVANNES en CAROLIEN ROELANTS

WASHINGTON/ ROTTERDAM, 17 FEBR. De Iraakse president Saddam Hussein heeft zijn nieuwe Amerikaanse ambtgenoot George W. Bush uitgedaagd met radar en raketten, en Bush heeft geantwoord. Zijn boodschap: voldoe aan het staakt-het-vuren van 1991, laat controles toe om te verifiëren dat je geen massa-vernietigingswapens maakt. Anders blijven we vervelend doen, worden de sancties niet opgeheven en blijven we de No- fly zones met kracht verdedigen. Zoals gisteren, toen Amerikaanse en Britse vliegtuigen een aantal radar-installaties buiten Bagdad aanvielen.

Het nieuws overschaduwde Bush's eerste buitenlandse reis van een halve dag, naar het buurland Mexico. Maar het valt te betwijfelen of de Amerikaanse regering dat zo erg vond. Dit moest gebeuren. Nu weet iedereen dat Bush zonder vrees op het wereldtoneel staat, en dat hij kiest voor duidelijkheid ten opzichte van 'rogue states', schurkstaten, waarvan het Irak van Saddam een schoolvoorbeeld is.

De nieuwe regering-Bush heeft er al vóór de machtsoverdracht in Washington geen misverstand over laten bestaan dat Saddam te maken zou krijgen met een nieuwe vastberadenheid. Bush en zijn omgeving verweten president Clinton dat hij de coalitie, die de toenmalige president George Bush sr in 1990 smeedde om de Golfoorlog te voeren, heeft laten verlopen. Niet alleen Rusland, ook Frankrijk voert al enige jaren actie voor opheffing van de sancties die niet zozeer Saddam als wel de bevolking van Irak schaden. Maar Colin Powell, veteraan van de Golfoorlog, en nu minister van Buitenlandse Zaken, liet een week geleden nog eens weten dat Saddam niet op weke knieeën in Washington moet rekenen. Gisteren herhaalde hij het Amerikaanse standpunt nog eens in een tte--tte met VN-chef Kofi Annan, die over een week de Iraakse minister van Buitenlandse Zaken zou ontmoeten. Over tien dagen gaat hij volgens plan zelf naar het Midden-Oosten. Steeds is de boodschap dezelfde. Jammer van het imago-verlies in de Arabische wereld, jammer van de Iraakse bevolking, maar we moeten de Golfoorlog afmaken. De nieuwe buitenlandse zaken- en defensie-ploeg bestaat uit defensie- mensen van vroegere Republikeinse regeringen. Vice-president Cheney was minister van Defensie tijdens de Golfooorlog. Het thema-Saddam is bij deze mensen even bekend als de Koude Oorlog bij Reagan.

Washington stuurt niet aan op oorlog, de koers is niet dramatisch verlegd, maar iedereen kent het draaiboek. De problemen blijven dezelfde. Saddam heeft ooit een slag verloren, maar bepaald niet de oorlog. Nu de Amerikaanse diplomatie wordt geleid door een generaal, lijkt het Washington van George W. Bush zich te laten inspireren door de vastberadenheid ten opzichte van het Sovjet-imperium waar Ronald Reagan dezer dagen in Amerika zo om wordt geroemd.

Maar of het de Amerikanen allemaal veel zal opleveren - het valt te betwijfelen. Saddam is een sluwe vos. Hij ging meteen aan het werk om goede sier te maken met deze nieuwe "criminele Amerikaanse agressie" tegen het weerloze Iraakse volk. "Het is een nieuwe agressie tegen Bagdad die erin heeft geresulteerd dat veel vrouwen, kinderen en bejaarden verwondingen hebben opgelopen", zei onmiddellijk na de aanvallen de Iraakse minister van Volksgezondheid, Omed Medhat Mubarak. "Sommigen bevinden zich in een kritieke toestand." En de pro-Iraakse claque reageerde meteen: "Moker-reacties op een moment waarop Iraakse kinderen sterven aan ondervoeding en ziekten veroorzaakt door de economische sancties, zullen Amerika's reputatie en geloofwaardigheid in de islamitische en Arabische wereld verder schaden", riep een Amerikaanse islamitische lobbygroep in gisteravond rondgestuurde emails. "Bush, de radicale krijgsheer, valt moslims in Irak aan", riep een andere Amerikaanse moslim-beweging. "Bel NU het Witte Huis", maande een vredesgroep.

Saddam heeft zich de afgelopen jaren een meester getoond in het bespelen van de internationale opinie, en dat maakt hem nauwelijks grijpbaar voor de Amerikanen. Toen hij in de zomer van 1990 het buurland Koeweit binnenviel, was hij de gebeten hond. Iedereen herinnerde zich zijn brute onderdrukking van alle oppositie in eigen land, en het kostte Bush sr weinig moeite een coalitie tegen hem te smeden van landen uit de hele wereld. Zelfs in de Arabische wereld kon Saddam nauwelijks bondgenoten vinden.

Maar de handelssancties, ingesteld om Irak uit Koeweit te jagen en na de oorlog in 1991 gehandhaafd om Irak te dwingen al zijn massa- vernietigingswapens te ontmantelen, hebben zich tegen de Amerikanen gekeerd. Het Iraakse volk lijdt eronder - overduidelijk, want Saddam toont ondervoede en doodzieke kinderen aan wie maar langskomen wil.

Dat de Iraakse kinderen ziek zijn en sterven, komt mede door Saddams eigen toedoen. Met de miljarden dollars uit het olie-voor- voedselprogramma, dat is bedoeld om de nood van de bevolking te lenigen, had hij veel meer voor zijn burgers kunnen doen. VN-chef Kofi Annan klaagde deze week nog dat Irak te weinig humanitaire goederen aanschaft. Maar overal in de wereld zijn vredesgroepen opgestaan die de VS en de weinige overgebleven bondgenoten beschuldigen van volkerenmoord. En met name in de Arabische wereld, waar men de VS vooral ziet als vriend van Israël dat Palestijnse kinderen doodschiet, wordt dit gretig overgenomen. Vooral omdat Saddam wèl geld geeft aan Palestijnse kinderen.

Intussen verdient Saddam veel geld aan de smokkel van olie. Eind vorig jaar opende hij zelfs een oliepijpleiding naar Syrië. Hij eist van de oliemaatschappijen met wie hij in het kader van het olie-voor- voedselprogramma legale zaken doet, dat zij op een illegale Iraakse rekening commissie betalen. Hetzelfde geldt voor leveranciers van humanitaire goederen. Met de opbrengst - bij elkaar miljarden dollars - koopt hij vrienden in binnen- en buitenland en ontwikkelt hij naar men vreest nieuwe wapenprogramma's.

De Amerikanen hebben dit allemaal tot dusverre laten passeren. En de aanvallen van gisteren zullen hieraan niets veranderen.