NIEUWSSELECTIE 
 KORT NIEUWS 
 RADIO & TELEVISIE 
 MEDIA 

S e l e c t i e

MARISKA GRAVELAND
De lieflijke Lara stopt met strijken als de knappe Russische dokter schuchter nabij komt. Prompt brandt ze een gat in haar witgoed. "Kijk wat je me nu hebt laten doen!" roept ze quasi-boos, want eigenlijk wil ze niets liever dan door zijn armen worden omsloten.

Een onvervalst doktersroman-moment in de klassieker Doctor Zhivago (1965), die het zwijmelgenre tot grote hoogte heeft doen stijgen. Julie Christie en Omar Sharif zijn onweerstaanbaar als geheime geliefden, die ten tijde van de Russische Revolutie een lange tijd vooral van een afstand naar elkaar lonken. Zij verspreiden een gloed die het krakende ijs van de Oeral langzaam zou kunnen laten smelten.

De hyperromantiek is door een grauwe lijst omgeven: Doctor Zhivago (Sharif) en Lara (Christie) zijn allebei getrouwd - we zien Zhivago en zijn zwangere vrouw veelvuldig knuffelen - waardoor hun verboden romance ook de kijker verscheurt; je wil dat ze samen zijn, maar hun bedrog kan eigenlijk niet door de beugel.

Zhivago is naast dokter ook dichter, die door zijn poëzie als staatsvijandig wordt bestempeld. Maar Zhivago is helemaal geen strijdlustige held die zich met de buitenwereld, de politiek, bezighoudt, hij richt zich liever op zijn zieleroerselen. Hij kan niet kiezen tussen de roden en de witten, tussen trouw en passie. Het leven overvalt hem terwijl hij zich verdekt probeerde op te stellen.

"Het innerlijk van Rusland is dood. De geschiedenis heeft haar vermoord", zegt de echtgenoot van Lara, ooit een idealistische revolutionair, maar nu een verbitterde commandant die Minsk heeft platgebrand en de poëzie heeft afgezworen. Het innerlijk is juist het enige wat Zhivago bezit, maar de partij moet niets hebben van kritische individuen die zichzelf boven 'het algemeen belang' plaatsen.

Het boek van Boris Pasternak waarop de film is gebaseerd, was zelf jarenlang verboden in Rusland. In 1958 won hij de Nobelprijs, maar Pasternak heeft de prijs nooit opgehaald: de Russische regering maakte hem duidelijk dat hij bij terugkomst uit Zweden de grenzen gesloten zou vinden. "Mijn land te moeten verlaten staat gelijk aan mijn dood", schreef hij.

De tegenstelling tussen kunstenaar en partij is versimpeld in de verfilming, want belangrijker is de weemoedige sfeer, Rusland in het kwadraat: getergde blikken onder glooiende bontmutsen, een tinkelende Moskouse tram, knirpende sneeuw, bevroren snorren, huilende wolven. Regisseur David Lean (Brief Encounter, Lawrence of Arabia) neemt mooi de tijd voor de details in zijn tragische relaas, zoals de barre treinreis van Moskou naar de Oeral die Zhivago en zijn vrouw ondernemen. De coupés zijn overvol en de passagiers worden als vee behandeld, maar Lean laat toch nog even zien hoe Zhivago kans ziet om door het beslagen raam nieuwsgierig naar het voorbijschuifelende landschap te kijken.

De film won vijf Oscars, en werd razend populair bij het publiek. Ook Omar Sharif was gelukkig: "Het behoedde me voor een reeks rollen op een kamelenrug", zei hij, verwijzend naar zijn rol in Lawrence of Arabia. Het bekijken van Doctor Zhivago behoorde lange tijd tot een van die heimelijke genoegens, want ten tijde van de première werd de film door critici gediskwalificeerd als ansichtkaartenromantie. Luchino Visconti schijnt na een voorstelling van Doctor Zhivago te hebben gezegd: "Draai hem nog een keer, maar vertel het tegen niemand!" Zwelgen in een van de meest tragische liefdesverhalen uit de filmgeschiedenis is tegenwoordig gelukkig geen zonde meer.

"Hadden we elkaar maar eerder ontmoet", zegt Lara smachtend. De ijskristallen op het raam vloeien over in bloemen, die vervolgens in het gezicht van Lara veranderen.

Doctor Zhivago (David Lean, 1965, VS), zondag, Net5, 21.05- 0.25u.