'Hiphop soort black face'

Amerikaans regisseur Spike Lee maakt zich al jaren boos over de manier waarop zwarten worden geportretteerd in de media. Zijn nieuwste, in Berlijn gepresenteerde film, Bamboozled, gaat er helemaal over. Een gesprek met Lee over gangstarap en Al Jolson.

Door DANA LINSSEN

BERLIJN, 14 FEBR. Er was niet één grote Amerikaanse studio die het aandurfde Bamboozled in productie te nemen, zo verklaarde regisseur Spike Lee op de persconferentie ter gelegenheid van de première van zijn vijftiende speelfilm tijdens het Filmfestival Berlijn. Toch is Lee's op digitale video gedraaide zwaarmoedige satire op de positie van zwarte Amerikanen in de amusementsindustrie een van zijn meest persoonlijke films tot nu toe. Naast hoofdpersoon Pierre Delacroix (Damon Wayans uit Scary Movie), een ambitieuze en geassimileerde scenarioschrijver voor een Amerikaanse televisiezender die onbedoeld de vol racistische ondertonen geproduceerde Minstrel Shows uit het begin van de negentiende eeuw nieuw leven inblaast, voert Bamboozled tal van zwarte stereotypen ten tonele. Voor het eerst maakt Lee het publiek deelgenoot van zijn worsteling met de vraag of er een eenduidige manier is om (verzwegen) racisme, ook bij zwarten zelf, aan de kaak te stellen. Het maakt zijn film minder pamflettistisch dan voorheen en doet een groter beroep op het onderscheidingsvermogen van de toeschouwer.

"De Amerikaanse maatschappij is in al zijn geledingen doortrokken van racisme", berijdt Lee tijdens een groepsinterview in Berlijn zijn favoriete stokpaardje. Toch is hij genuanceerder dan bij de persconferentie waar hij op zijn militante reputatie werd aangevallen. "Het wordt tijd dat zwarten ook bij zichzelf te rade gaan in hoeverre ze dat racisme in stand houden", vertelt hij een dag later. "De populariteit van gangsta rap buiten de zwarte gemeenschap is daarvan een goed voorbeeld. In mijn opinie is de gangsta rap een heropleving van de Minstrel Shows van vroeger, die in de jaren vijftig op televisie werden voortgezet, waarin zwarten zich met behulp van roet nog zwarter schminkten dan ze al waren en gruwelijke clichébeelden vertolkten. In de manier waarop de hip hop cultuur voor reclamedoeleinden wordt gebruikt zie je weer dezelfde stereotypen van domme dansende zwarten. Daar werken de artiesten zelf aan mee."

Bamboozled sluit af met een compilatie van filmbeelden waarin bij voorbeeld Judy Garland, Mickey Rooney en Bing Crosby met make-up 'black face' opbrengen en die herinneren aan Al Jolsons optreden in The Jazz Singer. Lee: "Dit materiaal behoort tot de Amerikaanse geschiedenis, maar als deze films nu op tv worden uitgezonden, zijn die scènes eruit geknipt. Ik had bijvoorbeeld graag een cartoon waarin Bugs Bunny 'black face' opdoet in de film opgenomen, maar die ligt bij Warner Bros. achter slot en grendel. Deels omdat ze zich ervoor schamen, deels omdat er grote financiële belangen mee zijn gemoeid. Maar deze beelden maken deel uit van onze cultuur en wie ze niet kent, maakt net als Delacroix de kans om ze uit wat voor motieven dan ook te herhalen. Kijk maar hoe zwarten worden geportretteerd in films als The Green Mile, Family Man en The Legend of Bagger Vance."