In: 8 theaters

Bikkelhard verhaal teder verfilmd

Door DANA LINSSEN
Met grote blijdschap. Dat schreven de ouders van de broers Luc en Ad waarschijnlijk zo'n jaar of veertig geleden op de geboortekaartjes van hun respectieve zoons. Met grote blijdschap. Zo hoopt Luc ook straks zijn kind geboren te zien worden. Al vindt hij het nog wel wat mal om op de buik van zijn hoogzwangere vriendin te gaan liggen luisteren naar dat gebrom en geborrel vanbinnen. Alsof het morseboodschappen van de nieuwe boreling zijn.

Luc en Ad zijn de hoofdpersonen van de nieuwe speelfilm van Lodewijk Crijns (1970), die als filmstudent naam maakte met de felrealistische fakedocumentaires Kutzooi en Lap rouge en twee jaar geleden tijdens het Filmfestival Rotterdam zijn eerste lange film presenteerde: Jezus is een Palestijn. Die film was eerst onderdeel van het lowbudgetproject Route 2000 (dat onder meer De Poolse bruid voortbracht), geïnitieerd door producent Motel Films en de VPRO, maar ging door zijn budgettaire eisen al snel een eigen weg. Nu is er dan Met grote blijdschap, voor een bescheiden budget geproduceerd in het kader van de opvolger van Route 2000, No more heroes. Vier van de vijf No more heroes-films gingen tijdens het afgelopen Filmfestival Rotterdam in première.

Met grote blijdschap bereikt als eerste de bioscoop.

Eigenlijk zou de toeschouwer bij aanvang van Crijns' tweede speelfilm niet veel meer moeten weten dan de titel en de associaties die erdoor worden opgeroepen. De regisseur, briljant ondersteund door een scenario van Kim van Kooten, heeft een film met een geheim gemaakt. Met grote blijdschap is een intrigerende en zeker voor Nederlandse begrippen ongewone mix van psychologisch drama, horror en thrillerelementen. Vragen omtrent ouderschap, opvoeding, natuur en cultuur, wat de mens in zijn genen heeft zitten en wat zijn opvoeding en verdere levensloop daar voor invloed op hebben, vormen de thematiek van de film en zijn expressief samengebald in de eerste minuten, waarin de verlopen alcoholist Ad in een primitieve bosachtige omgeving wordt gecontrasteerd met het uitgebluste yuppenleventje van zijn broer. In hun confrontatie doet ook het tweede hoofdthema van de film zich gelden: angst en schaamte. Angst om te mislukken, als mens, broer, vader; schaamte om het mislukt zijn en het niet na kunnen leven van normen van mensen die nog nooit angst en schaamte hebben gekend.

Jack Wouterse (Ad) en Jaap Spijkers (Luc) spelen beide broers met bewonderenswaardig ingehouden energie. Renée Soutendijk, in een onverwachte bijrol, werd door Crijns geïnspireerd tot misschien wel de sterkste rol in haar carrière. Je ziet de acteurs voortdurend over hun gedachten heendenken en met name Spijkers wordt door zijn lucide spel een onverwachte spiegel voor de hoogdravende opvattingen die de toeschouwer over de loop van het verhaal zou kunnen hebben. Wie bereid en in staat is om voorbij de uiterlijke duisternis van Crijns' geschiedenis te kijken, maakt kennis met een buitengewoon integer en humaan cineast. Met grote blijdschap behoort beslist tot de Nederlandse hoogtepunten van dit nog prille filmjaar. Een film bovendien waar men trots op mag zijn, omdat er weinig producenten de moed zouden hebben om een filmmaker in staat te stellen zo'n droefgeestig en bikkelhard verhaal zo teder en oncompromisloos te verfilmen zonder inhoudelijke of stilistische concessies te doen.

Cameraman Joost van Gelder wist de subtiliteiten van het scenario te vertalen in verschillende desoriënterende perspectieven, variërend van vreemde camerastandpunten tot scheve close-ups en akelig verre totalen. Maar waar de suspense dat vereiste kon hij ook tamelijk rechttoe rechtaan verbeelden dat er een deur was. En daarachter een geheim.