In: Pathé Arthouse, Amsterdam; Movies 1, Utrecht; Camera, Groningen; Lux, Nijmegen

Veel close-ups in De Herts Elsschot-film

Door HENK VAN GELDER
De door Willem Elsschot zo zorgvuldig geboekstaafde zwendelpraktijken met het Algemeen Wereldtijdschrift kunnen, denk ik, worden verfilmd zoals ze in diens Lijmen/Het Been staan: van begin tot eind.

In het moeizaam tot stand gekomen scenario, waar tenslotte vier namen onder staan, is het verhaal echter één grote flashback geworden. Laarmans, die de grote praatjesmaker Boorman als assistent terzijde stond, is naar de kliniek geroepen waar zijn vroegere baas nu als patiënt gevangen wordt gehouden. Om de man weer op vrije voeten te krijgen, vertelt Laarmans hoe het allemaal zo gekomen is - en voil, daar komt het hele verhaal.

Het is, met andere woorden, een overbodige en extra vertragende vorm die de Vlaamse cineast Robbe De Hert voor zijn verfilming van Lijmen/Het Been heeft gekozen. Ook zonder die omlijsting wordt immers meer dan duidelijk hoe leep het procédé van Boorman in elkaar zit en hoe de weduwe Lauwereyssen met haar keukenliftenfabriekje daaraan ten prooi valt. Het gaat zelfs dubbelop: eerst legt Boorman alle trucs aan Laarmans uit en daarna zien we de scènes waarin die dus worden toegepast. De Hert maakte dan ook een uitgesproken praatfilm, met veel kantoorscènes in traditionele tv-close-ups. Zelfs als hij even naar buiten mag, maakt hij daar in visueel opzicht niet veel werk van. Zijn eigen signatuur blijkt hooguit uit een paar fletse grapjes (anno 1932 zit Boorman te lezen in Le chagrin des Belges en ergens op de achtergrond zijn twee Laurel & Hardy-achtige figuranten aan het werk) en de plompverloren archiefbeelden van Vlaamse fascisten aan het slot - een onbeholpen, maar kennelijk apocalyptisch bedoelde tijdsbepaling.

Net als De Hert lijken ook de acteurs niet goed te weten welke toon ze moeten treffen. Willeke van Ammelrooy (die niettemin een Gouden Kalf voor de beste actrice kreeg), de nagesynchroniseerde Sylvia Kristel en zelfs Mike Verdrengh als de kleurrijke Boorman blijven kleurloze figuren in een toonloze film.