Vlak voor het Corus schaaktoernooi dat vandaag in Wijk aan Zee begint, nam Gari Kasparov een tv-commercial op. En opende hij de aanval op de Russische president Poetin.

Door DIRK JAN TEN GEUZENDAM

WIJK AAN ZEE, 13 JAN. Hij doet zijn best om niet verongelijkt of gekwetst over te komen. Kalm en op zachte toon legt Gari Kasparov uit dat hij niet inziet waarom hij aan de vooravond van het Corus schaaktoernooi met de pers zou moeten praten. "Ik sta nu overal buiten. Het lijkt me meer het moment voor Anand of Kramnik om iets te vertellen." Sarcastisch voegt hij eraan toe: "Ik ben erg benieuwd."

Voelt hij zich geïsoleerd nu hij zijn wereldtitel kwijt is en iedereen alleen nog maar praat over een herenigingsmatch tussen zijn opvolger Kramnik en Anand, de nieuwe kampioen van de FIDE? Kasparov zucht alsof het hem moeite kost om duidelijk te maken hoe onzinnig die vraag is. "Ik ben heel tevreden met mijn situatie. Mijn reputatie is goed genoeg om nog een tijdje vooruit te kunnen. Ik kan toernooien spelen, reclamespotjes maken, stukken schrijven voor The Wall Street Journal, noem maar op." Hij is net drie dagen in Los Angeles geweest voor een Pepsi-spotje, maar uiteindelijk zijn dat natuurlijk bijzaken.

Trotser is hij op de frontale aanval op Vladimir Poetin, die dinsdag in The Wall Street Journal verscheen. Onder de kop 'Ik heb me vergist in Poetin', beschrijft Kasparov hoe de Russische president tijdens het eerste jaar van zijn termijn op geen enkele manier beantwoordde aan de hoge verwachtingen. In plaats van hervormingen door te voeren en de democratie te versterken, bracht Poetin een stijl van regeren die voornamelijk zijn KGB-achtergrond verraadt. De rode draad door zijn beleid is angst; de angst van de Russen dat hun land wordt belaagd door de Navo, Tsjetsjenen en de vrije markt en de angst van het buitenland dat Rusland onstabiel en agressief zal worden als het geen sterke leider heeft.

Aan het einde van zijn betoog roept Kasparov het Westen op om kritische vragen te stellen over het uitleveringsverzoek van Vladimir Goesinski, de eigenaar van Media-Most, de grootste onafhankelijke mediagroep in Rusland, die op de vlucht voor de Russische justitie naar Spanje is uitgeweken. Dit verzoek heeft volgens Kasparov niets te maken met een algemene wens om de oligarchen in Rusland een halt toe te roepen. Daarvoor zijn er te veel oligarchen die buiten schot blijven omdat ze bereid zijn om met Poetin samen te werken. Wat hier bedreigd wordt is het grootste goed van de frle democratie in Rusland, het recht op vrije meningsuiting.

Zijn stuk bleef niet onopgemerkt. "Een dag later besteedde NTV, het tv- station van Goesinski, er uitgebreid aandacht aan en in een van zijn kranten verscheen een vertaling van mijn stuk die ik van tevoren geautoriseerd had." De reactie uit het Poetin-kamp liet niet lang op zich wachten. "In het vliegtuig van LA naar Schiphol zag ik in een populaire Russische krant al een tegenaanval en vanuit Moskou hoorde ik dat de serieuzere kranten zich er ook mee zijn gaan bemoeien. De teneur van die stukken laat zich raden. Het is wel duidelijk dat Kasparov, nu hij zijn wereldtitel schaken kwijt is, zijn frustraties op iemand anders probeert uit te leven. Wat een onzin. Als je je zwak voelt ga je toch niet de president van je land aanvallen? Ik heb altijd gezegd wat ik vond. Dat is het probleem met Anand en Kramnik. Zij vinden niets."

Kasparov wil de handel en wandel van Goesinski niet goedpraten, maar vindt dat zijn zaak wel in het juiste perspectief geplaatst moet worden. "Ongetwijfeld heeft hij dingen gedaan waar je vraagtekens bij kunt plaatsen. Maar hij maakt uitstekende, kritische tv en heeft geen wetten overtreden, om de eenvoudige reden dat die er niet waren in die overgangsfase. En waar hebben we het eigenlijk over als je hem vergelijkt met door het Kremlin gesteunde oligarchen die de olie- en gaswinning privatiseerden? Oligarchen als Iljoemzjinov."

Met het noemen van Kirsan Iljoemzjinov, president van de Russische deelstaat Kalmukkië en president van de wereldschaakbond FIDE, belanden we toch bij het schaken. Kasparovs politieke observaties zijn niet meer dan een klein onderdeel van zijn activiteiten. Schaken blijft het belangrijkste. En als hij schaken zegt, bedoelt hij het spel en niet de organisatorische chaos onder Iljoemzjinov. "Misschien scoor ik hier in Wijk aan Zee plus zeven, misschien plus vijf of minder. Het enige wat me interesseert is dat ik plezier beleef aan mijn schaken. Wat er verder gebeurt bezie ik als een een buitenstaander. Het zijn mijn problemen niet. Ik woon niet in Kalmukkië, zoals de rest van de schakers."

Dat de topschakers dansen naar het pijpen van Iljoemzjinov verbaast hem al lang niet meer. Hij kijkt in elk geval niet op van de in zijn ogen weinig kritische houding van Vishy Anand tegenover de dictatoriale besluiten van de FIDE. "We weten dat we van Vishy Anand niet hoeven te verwachten dat hij ook maar iets zal doen voor het schaken in het algemeen."

Van Vladimir Kramnik, zijn oud-leerling, valt het hem wel tegen. Van hem had hij gehoopt dat hij dezelfde normen en waarden zou hebben als hijzelf. Hij is teleurgesteld dat Kramnik geen revanchematch tegen hem wil spelen om zo te proberen de traditie van het echte wereldkampioenschap voort te zetten. In plaats daarvan laat ook Kramnik zich leiden door de speculaties over een match tegen Anand die een eind zou moeten maken aan de chaos in de schaakwereld. Kasparov kan er alleen maar om lachen. "Wie denkt dat Iljoemzjinov zal toestaan dat Anand een match speelt tegen Kramnik is niet van deze planeet."

Kasparov wil een rustige en tevreden indruk maken, maar kan niet voorkomen dat frustratie doorklinkt in zijn woorden. Voorlopig is Wijk aan Zee het laatste klassieke toernooi waar hij tegen Anand en Kramnik kan spelen. Inmiddels staat vast dat beiden volgende maand zullen ontbreken in Linares, het traditionele treffen tussen de absolute wereldtop. Kasparov spreekt het niet uit maar maakt met enkele gebaren duidelijk dat hij er niet aan twijfelt dat Anand niet zal spelen omdat hij hem wil ontlopen. Van Kramnik vindt hij het een onverantwoord besluit. "Het zou kunnen dat dit het einde betekent van Linares. Weer een mooie traditie om zeep. Maar dat zal deze twee blijkbaar een zorg zijn."

Hij zegt het gelaten, net zoals hij niet opgewonden raakt wanneer de wereldranglijst ter sprake komt die de FIDE eerder deze week publiceerde. Om volstrekt onduidelijke reden staan Anand en Sjirov op die lijst één en twee, terwijl hijzelf en Kramnik met een hogere rating op de derde en vierde plaats staan. Kasparov lijkt bijna blij met het absurdistische besluit van de FIDE. "Kijk je daar nog van op? Jullie wonen in Kalmukkië. Daar is zoiets heel gewoon."

( a d v e r t e n t i e s )