TIEN GEKKE KOEIEN hebben in Duitsland een aanzet ge geven tot mogelijk revolutionaire veranderingen in het Europese landbouwbeleid.

Nadat begin deze week de sociaal- democratische minister van Landbouw Funke was afgetreden wegens falen in de aanpak van de Duitse BSE-crisis, trad een nieuwe minister van Landbouw aan die afkomstig is van de Duitse Groenen. Niet alleen de minister wisselde, in één moeite door werden de verantwoordelijkheden voor voedselveiligheid weggehaald bij de ministeries van Volksgezondheid en Economische Zaken. De Groene politica Renate Künast krijgt de verantwoordelijkheid over het omgedoopte ministerie van Consumentenbelangen en Landbouw.

Duitsland kent een lange traditie van ecologisch geproduceerde voedingsmiddelen, een sterke beweging voor natuurvoedsel en relatief veel kleine boeren. Mede hierdoor heeft de erkenning dat Duitsland zich niet heeft kunnen isoleren van de gekkekoeienziekte in Europa, tot zo'n paniekreactie onder de bevolking geleid. Bondskanselier Schröder heeft dat goed begrepen en nadat de Duitse regering veel te lang had geweigerd risicotests uit te voeren, is hij voortvarend opgetreden. Deze week sprak hij van de noodzaak tot herbezinning op het landbouwbeleid, aandacht voor consumentenbelangen, nadruk op voedselveiligheid en verschuiving naar milieuvriendelijke landbouw.

In Nederland staat minister Brinkhorst (Landbouw, D66) dergelijke verschuivingen al langer voor. Vorig jaar werd op zijn aandringen een 'missieverklaring' opgesteld waarin staat dat het Nederlandse ministerie van Landbouw zich bezighoudt met 'Samen werken aan voedsel en groen van internationale klasse'. Voedsel slaat niet alleen op de oogst, maar op de hele voedselketen, inclusief veiligheid voor de consumenten.

Brinkhorst sprak verheugd over een "aardverschuiving" in Duitsland, met verregaande gevolgen voor het landbouwbeleid in de Europese Unie. In heel Europa moeten de boeren volgens Brinkhorst hun belangen ondergeschikt maken aan die van de consumenten. In het geval van de BSE-crisis is de Europese Commissie volgens de bewindsman jarenlang nalatig geweest omdat de coördinatie in handen was van het Directoraat-Generaal voor Landbouw, ten koste van de rol van de Eurocommissaris voor consumentenbelangen en voedselveiligheid. Hij zou dat graag anders zien en hij hoopt in Duitsland een nieuwe bondgenoot te hebben om de strijd tegen de gevestigde landbouwpolitiek in Europa te kunnen verhevigen. Overigens blijkt ook de Nederlandse aanpak allesbehalve waterdicht te zijn: eergisteren is het negende geval van BSE bij een Nederlandse koe ontdekt.

DE CRISIS ROND de gekkekoeienziekte is allang niet meer binnen het kader van de wetenschappelijke rationaliteit te bezweren en heeft politieke dimensies aangenomen. De eerste koppen zijn gerold, de landbouworganisaties die decennia lang een welhaast onbetwiste machtspositie hadden, zijn in het defensief gedrongen. De consumentenbelangen hebben aan gewicht gewonnen. Dit zijn belangrijke correcties. Te lang en te makkelijk heeft het zogeheten 'groene front' alle deuren en oren in Brussel en andere Europese hoofdsteden opengekregen. Een herschikking van de prioriteiten in het Europese landbouwbeleid - kosten per jaar een slordige honderd miljard gulden - is om een veelheid van redenen wenselijk.

Illusies over snelle effectiviteit van deze verschuiving moeten niet gekoesterd worden. B SE kan niet met één hand omdraai de kop worden ingedrukt. Ten eerste omdat de ziekte een lange incubatietijd heeft. Wetenschappelijke onderzoekers waarschuwen bovendien voor beleidsmatige paniekreacties omdat BSE een ingewikkelde ziekte is die moge lijk niet alleen door diermeel en ander kannibalistisch veevoer wordt veroorzaakt. En ten tweede omdat de overgang van agro- industriële naar biovriendelijke veehouderij een lange adem vergt.

( a d v e r t e n t i e s )