NEW YORK, 2 JAN. De Verenigde Staten hebben, enkele uren voor het verstrijken van de termijn, het verdrag ondertekend voor een permanent internationaal strafhof voor de berechting van oorlogsmisdaden. Israëlische ening volgde kort daarna. Ook Iran heeft het verdrag zondag op het laatste moment ondertekend.

Daarmee is het aantal ondertekenaars van het verdrag voor het strafhof, dat gevestigd zal worden in Den Haag, op 139 gekomen; 37 landen hebben het verdrag ook geratificeerd. Het verdrag treedt pas in werking als het door zestig landen is geratificeerd. De verwachting is dat het strafhof over twee jaar met zijn werk kan beginnen.

President Bill Clinton motiveerde de ondertekening met een verwijzing naar "de traditie van moreel leiderschap" van de VS. Hij wees op de Amerikaanse betrokkenheid bij de processen in Neurenberg na de Tweede Wereldoorlog. De Amerikaanse VN-ambassadeur David Scheffer, die zondag namens de president zijn handtekening onder het verdrag heeft gezet, zei dat de ondertekening Amerikaanse betrokkenheid en invloed garandeert bij de verdere totstandkoming van het strafhof.

De Republikeinen hebben woedend gereageerd op het onverwachte besluit van Clinton. De conservatieve Republikeinse senator Jesse Helms, voorzitter van de buitenlandcommissie van het Congres, noemde het "een schaamteloze actie van een demissionaire president, bedoeld om de handen van zijn opvolger te binden". Helms diende eerder een wetsvoorstel in om de VS te verbieden banden met het strafhof te onderhouden voordat de Senaat het verdrag heeft geratificeerd. Senator Chuck Hagel vreest dat de VS door het hof "gegijzeld" kunnen worden.

Volgens Clinton geven de VS met de ondertekening geen onvoorwaardelijke steun aan het strafhof. Vooral de vraag naar de jurisdictie van het verdrag over landen die het niet hebben geratificeerd moet volgens Cinton eerst beantwoord worden.

In 1998 stemde Amerika tegen een permanent strafhof uit vrees voor willekeur bij vervolging van eventuele acties van Amerikaanse militairen in het buitenland. De angst voor politiek gemotiveerde vervolging delen de VS met andere afwijzers, waaronder China en Irak.

Vrees voor aanklacht tegen nederzettingen

Deze zomer werd in New York het overleg over de oprichting van het strafhof afgerond. Dat gebeurde na langdurige debatten over de procedures en over definities van de misdrijven - genocide, misdaden tegen de menselijkheid en oorlogsmisdaden - die het strafhof mag vervolgen. Het permanente strafhof zal pas tot vervolging kunnen overgaan als een land dat zelf achterwege laat.

De Israëlische VN-ambassadeur Yehuda Lancry herinnerde er bij zijn ondertekening aan dat zijn land tot de initiatiefnemers van een permanent strafhof behoorde. Hij verwees naar de holocaust, "de grootste en gruwelijkste misdaad" ooit, en de processen van Neurenberg, die de inspiratiebron vormden voor het nieuwe strafhof.

Israël heeft lang geaarzeld over de ondertekening uit vrees dat Israëlische kolonisten door het strafhof kunnen worden aangeklaagd wegens oorlogsmisdaden. In het verdrag wordt 'het overplaatsen door een bezettingsmacht van de eigen bevolking naar bezette gebieden' omschreven als een oorlogsmisdaad. Het bureau van premier Ehud Barak verklaarde echter dat ondertekening Israëlische belangen niet langer in gevaar zou brengen "onder andere door de toevoeging in een voetnoot van 'een duidelijk voorbehoud van Israël met betrekking het verdrag en in het bijzonder de paragraaf over de nederzettingen'." Ook heeft volgens het bureau van de premier Amerika garanties gegeven om "Israëlische belangen te beschermen".

Tot de late ondertekenaars behoorden deze week onder andere Algerije, Mozambique, Egypte, Jemen, Mongolië, Tanzania en Oezbekistan. Iran was zondag de hekkensluiter. De Iraanse VN-ambassadeur Nadi Nejad- Husseinian noemde het strafhof op oudejaarsdag de belangrijkste internationale organisatie na de Verenigde Naties, die sinds de Tweede Wereldoorlog was opgericht.

( a d v e r t e n t i e s )