Dreigementen en fysiek geweld tegen media zijn succesvol gebleken, in de afgelopen periode. 'De eerste klap is meer waard dan een daalder'.

Door onze redacteur YASHA LANGE

ROTTERDAM, 22 DEC. Zet een paar incidenten op een rij en de media constateren een trend. Zoals deze: in een paar weken tijd hebben bedreigingen en fysiek geweld gezorgd voor het niet uitzenden van televisiebeelden, het achterhouden van namen, het uit de roulatie halen van een film, het niet opvoeren van een toneelstuk en het maken van publieke excuses aan een dubieuze motorclub.

Fantoompijn van kleinzielige journalisten? Natuurlijk roepen media snel dat de vrijheid van meningsuiting in het geding is, maar in dit geval lijkt er iets aan de hand te zijn. Politici constateren een 'bedenkelijke vorm van eigenrichting' (Ad Melkert) of veroordelen uitgebreid de reeks incidenten en roepen politie en justitie op iets te doen (Jaap de Hoop Scheffer). "Een gewelddadige minderheid beperkt de vrijheid van de meerderheid. Het valt echt ontzettend op", zegt Europarlementariër Lousewies van der Laan. Zij was erbij toen Frits Barend en Henk van Dorp woensdag gemolesteerd werden door de Hell's Angels. "Het lijkt wel een sneeuwbaleffect. Foute types concluderen: dat gaat makkelijk, dat kunnen wij ook", constateert secretaris Irene Konings van de Nederlandse Vereniging van Journalisten (NVJ). "Het verontrust ons zeer. Dat klinkt misschien obligaat, maar het is écht zo. Het is te veel achter elkaar."

Geweld neemt toe, dreigementen worden serieuzer genomen en daardoor hebben ze meer kans op 'succes', zegt directeur Paul Schnabel van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP). "De kans dat de dreigementen worden uitgevoerd is toegenomen. Daardoor is de angst groot. Bovendien is er geen verweer en ontbreekt het gevoel dat politie en justitie voldoende berscherming bieden." Zoals in discussies over 'verharding van de maatschappij' en 'afnemende tolerantie' wel vaker wordt geconstateerd, lijkt ook de houding ten opzichte van journalisten veranderd. "Het klimaat is duidelijk verhard", zegt Konings van de NVJ. Paul van Gageldonk, die twee boeken publiceerde over voetbalhooligans: "De jongens zijn wantrouwend tegenover de media. Journalisten worden als lijkenpikkers gezien, die willen profiteren", zegt hij. "De jongens vinden dat ze als beesten worden afgeschilderd. Ze willen zélf bepalen wat er geschreven wordt."

De achtergrond is, volgens Van Gageldonk, een gebrek aan normen en waarden, een sterk groepsgevoel en een toenemende behoefte om met machtsvertoon naar buiten te treden. En, niet onbelangerijk, een afnemend respect voor de autoriteiten. De politie maakt ruim baan voor pompeuze begrafenissen als die van crimineel Sam Klepper, stelt zich 'de-escalerend' op bij rellende jongeren en lijkt ook bij de verschillende dreigementen tegenover media geen al te pro-actieve rol te hebben gespeeld. Sterker nog, door het steeds vaker opvragen van ruwe televisiebeelden maakt de politie het werk van journalisten in de frontlinie niet gemakkelijker. Wel stelt justitie nu een onderzoek in naar de actie van de Hell's Angels tegen Barend en Van Dorp.

Schnabel: "Mensen vragen zich af of de politie wel flink genoeg is, of de de straffen niet om te lachen zijn?" En dan komt een ander aspect om de hoek kijken, dat de SCP-directeur het "goede huisvader-belang" noemt. De verantwoordelijkheid om het publiek, personeel, familie, redactie of jezelf niet bloot te stellen aan geweld. "De eerste reactie is dan, begrijpelijk, wegduiken. Wij zijn niet gewend aan geweld en wij zijn niet gewend onszelf te verdedigen, zoals in de Verenigde Staten. Met als gevolg dat de eerste klap - een dreigement - veel meer waard is dan een daalder." Moeten journalisten wegduiken? Peter R. de Vries, misdaadverslaggever van SBS6, vindt pertinent van niet. Ja, hij is een aantal malen bedreigd. "Maar ik laat liever mijn ogen dichtslaan dan onder dwang excuses te maken. Sommige dingen moet je niet pikken, geen aangifte doen bij bedreigingen is impliciet toestemming geven. Als je in de media werkt moet je een zekere mate van onverschrokkenheid hebben."

Het probleem is, volgens Van der Laan, dat er op die manier een situatie gecreëerd wordt waarin "aan journalisten gevraagd wordt de held uit te hangen, terwijl we te maken hebben met een collectief probleem". Dat klopt absoluut niet, volgens haar. Justitie, politie en politiek moeten hun verantwoordelijkheid nemen. "De media moeten niet het gevoel krijgen dat ze alleen staan."

( a d v e r t e n t i e s )